Elsevier: Het recht van de grootste bek
Dagelijks hebben conducteurs, agenten, leraren, wethouders, winkeliers en loketmedewerkers te maken met scheldende en meppende burgers. Zorgelijk. Straks wil niemand dat werk nog doen.
Door Frank van Hoorn
Verschenen in Elsevier op 21 mei 2005
Misschien is het een verhoogde prikkelbaarheid door de verstoring van het menselijke dag- en nachtritme, zoals de sociologen L. Layendecker en P. Veerman in hun boek In de houdgreep van de tijd (2003) schrijven. Maar kijk naar bijgaande lijst ‘Vier maanden schelden en slaan’ (zie pagina 28 en verder): zulke verklaringen schieten te kort om die orgie van intimiderend gedrag, tegen welke vorm van gezag dan ook, te verklaren.Nederlanders – zo lijkt het – zijn buitengewoon verwende, egocentrische wezens geworden die als ze door een ander tot de orde worden geroepen, meteen beginnen te steigeren en die ander lik-op-stuk geven. Iedere burger zijn eigen rechter.
Mentaliteit
Deze mentaliteit wordt al jong aangeleerd. Een mooie illustratie daarvan zijn de voorrondes van talentenjacht Idols op televisie: veel moderne ouders geven hun spruit het idee dat alles wat hij doet buitengewoon is. Zingt dochterlief vals als een kraai en wijst de vakjury haar proestend van de lach de deur? Vader en moeder blijven met de aspirant-zangeres hardnekkig en vol overgave geloven in een zegetocht langs de internationale poppodia. Helemaal verkeerd. ‘Kinderen moeten op hun beperkingen worden gewezen,’ zegt cultuurfilosoof Ad Verbrugge (1967). ‘Het is goed te weten dat niet alles om jou draait, dat je afhankelijk bent.’In zijn boek Tijd van onbehagen legt Verbrugge een rechtstreeks verband tussen de verheerlijking van het onschuldige kind en agressie van jongeren, de volwassenen van later. Verbrugge: ‘Geweld tegen de ambtenaar van de sociale dienst is: ik krijg mijn zin niet, maar ik wil mijn zin. Dat is het gevaar als op scholen en in het gezin het gezag steeds verder ondermijnd raakt en men is ingesteld op de beleving van het individu.’
En orde en gezag, dat zijn in Nederland al heel lang vieze woorden, blijkt ook het boek Publiek geweld (2003). Daarin schrijft socioloog Gabriel van den Brink dat moderne burgers onder alle omstandigheden ‘respect’ eisen, wat onherroepelijk tot problemen leidt in de (semi-)openbare ruimte ‘waar het gedrag, de blik of alleen de aanwezigheid van anderen als hinderlijk ervaren wordt’. Wee de beambte die in die sfeer de orde moet handhaven. ‘Je bent in feite niets meer, je bent een voetveeg,’ zegt een politieagent berustend in de studie Beledigd in Amsterdam (2005), een onderzoek naar verbaal geweld tussen publiek en politie in de hoofdstad.
Bovendien: Nederland is een nogal kleinzerige natie geworden.
‘De situatie die zich die ochtend afspeelde staat nog steeds als een bepaalde traumatische ervaring bij mij op het netvlies gegrift,’ schrijft een jonge vrouw, bekeurd omdat zij – let wel! – met haar voeten op een metrobank zat, in een officiele klacht over het optreden van de Amsterdamse politie. Iedereen een trauma, dat is het sfeertje. De bijna religieuze aanbidding van het slachtoffer – stille tochten, condoleanceregisters, traumateams – zorgt ervoor dat de gevoeligheid voor geweld, en daarmee het idee in een extreem gewelddadige tijd te leven, alleen maar toeneemt.
En dan zijn er de media, die, meer dan vroeger, foto’s en zeer persoonlijke details van slachtoffers laten zien. Hoe makkelijker identificatie met de slachtoffers van geweld wordt, des te dieper wordt de angst. ‘Ik leef in een duistere wereld en op elke straathoek loert acuut gevaar’ – dat gevoel bekruipt de burger achter zijn flakkerende beeldschermen van televisie en computer. Wie het gordijn opzijschuift en naar buiten kijkt, ziet vaak een heel andere wereld. Maar vaak ook niet: de cijfers en de angst zijn verontrustend genoeg.
1 januari 2005: een 32-jarige man zonder kaartje mishandelt een conducteur in ‘t Harde. 10 februari: een boze client (38) parkeert zijn bestelbus in de gevel van uitkeringsinstantie UWV. 15 maart: een 16-jarige jongen geeft een agent een knietje en scheldt hem uit. 23 april: een vrouw (51) slaat en beledigt een winkelmedewerker omdat deze weigert een eerder gekocht artikel terug te nemen. Het is een willekeurige greep uit vier maanden verbale en fysieke agressie tegen ‘werknemers in de semi-openbare ruimte’, ook wel: B-autoriteiten.Conducteurs of politieagenten, artsen of leraren, ze zijn bang voor de moderne burger die met een grote bek ‘respect’ eist, zijn onvrede over kleine ongemakken uit met een dreigende houding, zijn rechten opeist met geweld. Vorige maand nog onthulden Elsevier en het televisieprogramma Editie NL van RTL dat vorig jaar veel meer leerlingen zijn geschorst en van school verwijderd dan in de twee voorgaande jaren. Belangrijke reden: bedreiging, intimidatie en verbaal geweld tegen personeel. Van ambtenaren in Amsterdam heeft 11 procent jaarlijks last van serieuze bedreigingen (zoals: pogingen tot schoppen en slaan, dreigen met een voorwerp), terwijl 7 procent daadwerkelijk door burgers wordt belaagd of bespuwd.
Het slopen van meubels, duwen en trekken, gooien en smijten, stompen en spuwen, handtastelijkheden: jaarlijks zijn 6 op 10 treinconducteurs het slachtoffer, net als 55 op 100 politieagenten, 12 procent van de huisartsen en 19 procent van het ziekenhuispersoneel. In een periode van een halfjaar heeft 64 procent van de thuiszorgmedewerkers een of meerdere keren te maken met agressie, een op drie advocaten heeft ooit last van bedreigingen. De Nederlandse Vereniging van Journalisten meldt meer bedreigingen aan het adres van journalisten, parkeerwachters slaan alarm, het personeel in recreatieoorden voelt zich onveilig, kinderartsen krijgen agressieve ouders op consult. En zo voort en zo verder.
‘Toen ik in 1986 in opleiding ging,’ zegt NS-conducteur Peter Plank (zie ‘Schelden bij kaartje inbegrepen’ op pagina 30), ‘was er nauwelijks aandacht voor geweld. Conflictoplossing was toen zoiets als: iemand heeft een tweedeklaskaartje, maar zit in de eerste klas. Dat is nu wel anders.’ De cijfers, de onvrede van beambten en de scherpe stijging van het aantal geweldsmisdrijven in de politiecijfers sinds de jaren zeventig van de afgelopen eeuw: ze geven te denken.
Hoewel de wetenschap worstelt met de problematiek – en die zelfs vaak relativeert – lijkt het er sterk op dat Nederland agressiever is geworden. Maar hoe komt dat? Aan pogingen tot verklaringen geen gebrek. En hoewel die vaak best redelijk klinken en plausibel lijken, ontbreekt toch ook vaak een element. Veel van de verklaringen zoeken de redenen in externe factoren, zoals drukte, stress of ‘slecht beleid’. Maar uiteindelijk blijft het een raadsel: waarom gedragen zoveel burgers zich zoals ze zich gedragen?
Eigen rechter
Een paar van die verklaringen op een rijtje. Ten eerste: verloedering werkt verdere verloedering in de hand. Jarenlang in de metro niet naar kaartjes vragen en dan opeens willekeurig controles gaan uitvoeren: ja, daar komt bonje van. Nieuwe flinkheid na een periode van lankmoedigheid, een absolute trend, is zonder twijfel een oorzaak van geweld tegen, zeg, medewerkers van de sociale dienst, treinconducteurs en politieagenten.Maar de schuld afschuiven op de beleidsmakers, dat is wat al te gemakkelijk. Drank- en drugsgebruik spelen ongetwijfeld ook vaak een rol. Of de automatisering van de samenleving: het zware werk wordt overgenomen door machines en apparaten – de mens kan zijn natuurlijke agressie niet langer botvieren op het land of in de fabriek.
Misschien is het een verhoogde prikkelbaarheid door de verstoring van het menselijke dag- en nachtritme, zoals de sociologen L. Layendecker en P. Veerman in hun boek In de houdgreep van de tijd (2003) schrijven. Maar kijk naar bijgaande lijst ‘Vier maanden schelden en slaan’ (zie pagina 28 en verder): zulke verklaringen schieten te kort om die orgie van intimiderend gedrag, tegen welke vorm van gezag dan ook, te verklaren.Nederlanders – zo lijkt het – zijn buitengewoon verwende, egocentrische wezens geworden die als ze door een ander tot de orde worden geroepen, meteen beginnen te steigeren en die ander lik-op-stuk geven. Iedere burger zijn eigen rechter.
Mentaliteit
Deze mentaliteit wordt al jong aangeleerd. Een mooie illustratie daarvan zijn de voorrondes van talentenjacht Idols op televisie: veel moderne ouders geven hun spruit het idee dat alles wat hij doet buitengewoon is. Zingt dochterlief vals als een kraai en wijst de vakjury haar proestend van de lach de deur? Vader en moeder blijven met de aspirant-zangeres hardnekkig en vol overgave geloven in een zegetocht langs de internationale poppodia. Helemaal verkeerd. ‘Kinderen moeten op hun beperkingen worden gewezen,’ zegt cultuurfilosoof Ad Verbrugge (1967). ‘Het is goed te weten dat niet alles om jou draait, dat je afhankelijk bent.’In zijn boek Tijd van onbehagen legt Verbrugge een rechtstreeks verband tussen de verheerlijking van het onschuldige kind en agressie van jongeren, de volwassenen van later. Verbrugge: ‘Geweld tegen de ambtenaar van de sociale dienst is: ik krijg mijn zin niet, maar ik wil mijn zin. Dat is het gevaar als op scholen en in het gezin het gezag steeds verder ondermijnd raakt en men is ingesteld op de beleving van het individu.’
De cultuurfilosoof hekelt – prettig ongevoelig voor criticasters die hem moralisme verwijten – het gebrek aan gemeenschapsdenken. ‘Het gezin is het eerste verband waarin voor het kind duidelijk wordt dat er een gemeenschappelijk doel is: het welzijn van alle gezinsleden. Maar dat moet dan wel worden uitgedragen door de ouders.’
Verbrugges opvatting wordt ondersteund door bevindingen van criminologen: een gezin waar weinig structuur en orde heerst, is vaak een goede voorspeller van later crimineel gedrag. En orde en gezag, dat zijn in Nederland al heel lang vieze woorden, blijkt ook het boek Publiek geweld (2003). Daarin schrijft socioloog Gabriel van den Brink dat moderne burgers onder alle omstandigheden ‘respect’ eisen, wat onherroepelijk tot problemen leidt in de (semi-)openbare ruimte ‘waar het gedrag, de blik of alleen de aanwezigheid van anderen als hinderlijk ervaren wordt’. Wee de beambte die in die sfeer de orde moet handhaven. ‘Je bent in feite niets meer, je bent een voetveeg,’ zegt een politieagent berustend in de studie Beledigd in Amsterdam (2005), een onderzoek naar verbaal geweld tussen publiek en politie in de hoofdstad.
Vaak wordt de oorzaak van agressie gezocht in het lawaai, de stank en de drukte van de verstedelijkte samenleving. Mensen worden daardoor prikkelbaar. Ratten gaan elkaar ook te lijf bij overbevolking, is de gedachte. Maar een blik in de overvolle metro van Japan bewijst de onhoudbaarheid van die stelling. Nauwelijks agressie of opgefokt gedoe. Nee, het is de drukte in combinatie met een gebrek aan zelfbeheersing die voor de problemen zorgt.
‘Het is geen toeval,’ schrijft socioloog Van den Brink, ‘dat samenlevingen waarin het individu veel sterker aan een sociale code onderworpen is, ook een lager niveau van agressiviteit kennen.’
Er is meer. ‘Het is niet voor niets dat menig kansloze jongere wordt verleid door de respect afdwingende, in weelde en luxe levende icoon, zoals die in videoclips wordt afgebeeld,’ schrijft Verbrugge in zijn boek. Met goud behangen rappers en voetballers, een stijl die door jongeren veelzeggend tot bling-bling is gedoopt, dat zijn de voorbeelden voor de jeugd. Ambtenaren, politieagenten en conducteurs worden beschouwd als verliezers, als lieden die het niet hebben ‘gemaakt’. Wie zijn die losers nou helemaal om naar een kaartje te vragen, een uitkering te weigeren of een bon uit te schrijven?
Alleen extreem succes, het liefst uitgedrukt in een gespekte bankrekening, wekt bewondering. Gewone mensen met gewoon werk zijn sukkels. Die mentaliteit ‘vergiftigt’de omgangsvormen, meent de socioloog Bas van Stokkom in een van de artikelen. ‘Het lijkt aannemelijk,’ schrijft hij, ‘dat pas een relativering van rivaliteit – de fixatie op winnen en verliezen – de alledaagse strijd om respect en waardigheid minder giftig zou kunnen maken en bescheiden omgangsvormen kan bevorderen.’
Haantjesgedrag
Natuurlijk, er zijn best kanttekeningen te maken bij de stelling dat agressie toeneemt. Onderzoeken naar geweld tegen B-autoriteiten als conducteurs en wethouders hebben een belangrijk gebrek: ze kunnen ons niet vertellen of het fysieke geweld op langere termijn echt is toegenomen. Psychologen weten bijvoorbeeld dat alleen assertief gedrag de angst al aanwakkert. De opmars van de grote bek in in het publieke domein is onomstreden, dus het kan zijn dat een deel van de onveiligheidsgevoelens van beambten niet het gevolg is van een geweldsexplosie, maar gewoon te wijten is aan het verbale haantjesgedrag van klanten. Bovendien: Nederland is een nogal kleinzerige natie geworden.‘De situatie die zich die ochtend afspeelde staat nog steeds als een bepaalde traumatische ervaring bij mij op het netvlies gegrift,’ schrijft een jonge vrouw, bekeurd omdat zij – let wel! – met haar voeten op een metrobank zat, in een officiele klacht over het optreden van de Amsterdamse politie. Iedereen een trauma, dat is het sfeertje. De bijna religieuze aanbidding van het slachtoffer – stille tochten, condoleanceregisters, traumateams – zorgt ervoor dat de gevoeligheid voor geweld, en daarmee het idee in een extreem gewelddadige tijd te leven, alleen maar toeneemt.
En dan zijn er de media, die, meer dan vroeger, foto’s en zeer persoonlijke details van slachtoffers laten zien. Hoe makkelijker identificatie met de slachtoffers van geweld wordt, des te dieper wordt de angst. ‘Ik leef in een duistere wereld en op elke straathoek loert acuut gevaar’ – dat gevoel bekruipt de burger achter zijn flakkerende beeldschermen van televisie en computer. Wie het gordijn opzijschuift en naar buiten kijkt, ziet vaak een heel andere wereld. Maar vaak ook niet: de cijfers en de angst zijn verontrustend genoeg.
Onbehagen
Van omstanders hoeft de belaagde B-autoriteit in zijn ambtshalve strijd tegen het onfatsoen geen steun te verwachten. ‘De trein zit vol, niemand doet iets. Ze zitten en staan te kijken,’ ervaart NS-conducteur Peter Plank als hij het slachtoffer wordt van een agressieve gek. Natuurlijk zijn velen bang zelf het slachtoffer te worden, maar er is nog een reden voor apathie: burgers beschouwen toezicht tegenwoordig als de exclusieve taak van instituties. Nog meer politie-inzet of nog meer beveiligingsbeambtes: dat is ook volgens burgers de beste oplossing.Maar hier gaat de wal het schip keren: er moeten wel beambten overblijven die dat werk willen doen. De giftige combinatie van een slachtoffercultuur met een toenemende agressie zal het in de nabije toekomst steeds moeilijker maken mensen nog zo gek te krijgen om patienten in de ziekenhuizen te verzorgen, conducteurs te vinden die ondanks het geweld kaartjes willen knippen, wethouders te werven die onder druk van bedreigingen de lokale politiek willen dienen. En agenten die over onze veiligheid willen waken. Dat zal het onbehagen alleen maar doen toenemen.
Waarom zien mensen dat niet in en houden ze – in het algemeen belang – op met die agressie? Het antwoord is simpel: agressie loont, voor de agressor in kwestie. Zo geeft 22 procent van geenqueteerde kinderartsen toe dat agressie kan leiden tot eerdere opname of aanvullende onderzoeken. En een grootschalig onderzoek onder werknemers in de semi-openbare ruimte meldt bijvoorbeeld dat 66 procent van de conducteurs en 44 procent van de huisartsen vaak toegeven aan geweld door reizen zonder kaartje te tolereren of een geneesmiddel toch voor te schrijven.
Een goed begin zou zijn om agressievelingen dit voordeel niet meer te gunnen. Maar de echte oplossing? Een beschavingsoffensief – maar dat zijn zulke grote woorden.
Kaders bij artikel:
VIER MAANDEN SCHELDEN EN SLAAN
Januari 2005
1 Aalburg Burgemeester Frans Buijserd wordt rond de jaarwisseling bedreigd, omdat hij vreugdevuren verbiedt.
1 ‘t Harde Een 32-jarige man zonder kaartje bedreigt en mishandelt conducteur.
6 Eibergen Een 56-jarige man slaat bij een controle de batterijen van een fototoestel uit handen van milieu-agenten en is ‘verbaal agressief’.
6 Waddinxveen Man bedreigt ambtenaren na stopzetting van uitkering.
8 Emmeloord Cafebezoekers bedreigen en mishandelen drie agenten.
8 Arnhem In een winkelcentrum bedreigt een 19-jarige man een beveilingsbeambte. Hij probeert ook een klap uit te delen.
9 Wijchen Dronken automobilist (49) is bij zijn aanhouding zo agressief dat agenten pepperspray moeten gebruiken.
9 Culemborg Een buspassagier is vernielzuchtig en agressief.
12 Terschuur Vrachtwagenchauffeur (50) bedreigt en beledigt een motoragent die een bekeuring voor niet ‘handenvrij’ bellen uitdeelt.
17 Rotterdam Man, met vrouw aan zijn zijde, bedreigt een taxichauffeur met een vuurwapen. Het koppel wil niet betalen.
19 Maassluis College van B en W wordt met de dood bedreigd. De briefschrijver is tegen de renovatie van Burgemeesterswijk.
20 Amstelveen Kunstenaar Rachid Ben-Ali wordt bedreigd naar aanleiding van zijn tentoonstelling in het Cobra Museum waar een imam te zien is uit wiens mond poep komt.
23 Deventer Een 36-jarige man is agressief tegen cafepersoneel. Later bedreigt en beledigt hij agenten.
26 Stiens Met twee messen valt 32-jarige vrouw agenten aan.
28 Sittard-Geleen Raadsleden en wethouders worden bedreigd door supporters van de noodlijdende voetbalclub Fortuna Sittard.
31 Soest Vermeende hennepkweker (31) dreigt agent van vier hoog naar beneden te gooien. In zijn huis blijkt zich geen kwekerij te bevinden.
Februari 2005
1 Dordrecht 19-jarige man slaat agente een dik oog en hersenschudding.
1 Apeldoorn Een 27-jarige man toont zich agressief en beledigt agenten.
2 Nijmegen In een stoptrein naar Zutphen zetten twee twintigers conducteur mes op de keel.
7 Gemeente Hof van Twente Burgemeester Ank Bijleveld-Schouten krijgt politiebescherming tegen voormalige woonwagenbewoner uit Goor. Zijn caravan moest wijken voor woningbouw.
8 Uden Tiener (17) misdraagt zich tegen cafe-personeel en agenten.
10 Hengelo Boze client (38) parkeert bestelbus tegen de gevel van uitkeringsinstantie UWV.
12 Raalte Een dronken automobilist (52) toont agressie tegen agenten.
14 Utrecht Burgemeester Annie Brouwer blijkt politiebescherming nodig te hebben na het sluiten van drie winkels waar je spullen voor de wietteelt kunt kopen.
15 Heerenveen Man (26) dreigt stadhuis in de brand te steken uit onvrede over zijn uitkering.
15 Wormerveer Onbekenden schieten op kantoor van advocaat P. Visser.
16 Enschede Een vermeende dief bedreigt een winkelmedewerker met de dood. Hij draagt een slagershakbijl bij zich.
16 Tilburg Politie houdt 59-jarige man aan die burgemeester Ruud Vreeman bedreigt. Reden is een conflict met de sociale dienst.
17 Rotterdam Wethouder Marianne van den Anker met de dood bedreigd door tegenstanders van pension voor tippelhoeren in hun wijk.
19 Vlissingen Een 24-jarige man trapt een winkelruit in, en beledigt en bedreigt agenten.
21 Ede Zwartrijder (21) bedreigt conducteurs met een mes.
24 Tilburg Twee hennepkwekers (27 en 42) bedreigen agent.
25 Delfzijl Woeste fietser (20) slaat agent in het gezicht.
25 Bergen op Zoom Man (31) trapt agente in de buik en en tegen de benen.
26 Ede Een 42-jarige dronkenlap bedreigt en beledigt agenten.
28 Dordrecht Een 26-jarige man zonder geldig treinkaartje bespuugt een NS-medewerker en schopt prullenbakken kapot.
Maart 2005
4 Ronde Venen Wethouder Ingrid Lambregts legt functie neer na bedreigingen.
5 Vlissingen Een 32-jarige automobilist weigert zich voor een bekeuring (geen gordel om) te legitimeren en bedreigt de agent.
7 Hendrik Ido Ambacht Een geschorste scholier (15) bedreigt een leraar met een mes.
9 Amersfoort Agent breekt door toedoen van 16-jarige scholier een duim. De politie gebruikt pepperspray om hem op het schoolplein te overmeesteren.
10 Hoogezand Vier mannen (18, 25, 25 en 29) bedreigen agent met brokken ijs en een baksteen.
10 Stadskanaal Een 19-jarige man gedraagt zich agressief tegen politie.
11 Uden Twee mannen (35 en 37) zijn bij alcoholcontrole door agenten slechts tot bedaren te brengen met pepperspray.
11 Groesbeek Twee jongens gedragen zich agressief in discotheek; een van hen slaat een medewerker in het gezicht.
15 Hollandsche Rading Een 16-jarige jongen geeft een agent een knietje en uit beledigingen.
16 Gouda Twee dronkenlappen (30 en 31) beledigen en bedreigen fietsende agent.
18 Deventer 39-jarige man beledigt en bedreigt agenten; een dronkenlap (34) scheldt agenten uit; fietser (19) zonder licht beledigt agenten.
17 Eindhoven Jongeren belagen agenten.
20 Gorinchem Man (24) beledigt en bedreigt conductrice; bij aanhouding bedreigt hij agenten.
21 Dordrecht Twee meisjes van 13 en 14 jaar oud steken het haar van een lerares in brand.
23 Amsterdam Een 32-jarige man verwondt twee agenten en een beveiliginsbeambte van De Bijenkorf. Een agent raakt gewond aan de voet, de beambte breekt zijn kaak en verliest een aantal tanden. Het gebruik van pepperspray is nodig om de man te overmeesteren.
24 Wageningen Man (59) bedreigt medewerkers van de openbare bibliotheek.
24 Vlissingen Een 34-jarige dronkenlap bedreigt een conducteur die hem maant niet op het perron te urineren.
31 Deventer Een messentrekker bedreigt een portier van cafe, omdat deze hem de toegang tot een vasteklantenavond weigert.
April 2005
2 Leerdam Een 28-jarige dronkenlap betast serveerster in cafe onzedelijk en slaat een vaas kapot. Bij zijn aanhouding scheldt hij agenten uit, spuugt en deelt een kopstoot uit.
4 Etten-Leur Een 22-jarige man bedreigt ambtenaren in het stadskantoor en slaat ruit in.
5 Gilze Bewoner van asielzoekerscentrum (47) bedreigt en slaat medewerker.
6 Enschede Een 52-jarige drinkenbroer bedreigt beveiligingsmedewerker winkelcentrum.
6 Almelo Man (40) en vrouw (33) beledigen agenten.
8 Leeuwarden Het Friese provinciehuis ontvangt een (naar later blijkt onschadelijke) poederbrief.
8 Hengelo Na ongeval beledigt een man (46) een agente.
9 Hoogeveen Twee 18-jarige mannen bedreigen en beledigen agenten.
9 Amsterdam Victor Koppe – advocaat van moslimextremist Samir A. – en zijn kantoorgenoten worden op internet bedreigd.
9 Montfoort Een baldadige man (19) beledigt agenten.
9 Delfzijl Man (39), zijn vrouw, dochter en kennis zijn agressief tegen agenten.
10 Rotterdam Twee agenten worden in de tram in het nauw gedreven en aangevallen.
10 Nijmegen Dronkenlap slaat barman die hem een biertje weigert met een vuist in gezicht.
11 Rhenen Een 29-jarige man loopt agressief politiebureau binnen en bedreigt een agent met de dood.
12 Assen Treinreiziger zonder kaartje bedreigt conducteur met een doorgeladen pistool.
13 Arnhem Dronken man (34) bedreigt eigenaar van cafe.
14 Enschede Een 37-jarige man slaat en bedreigt deurwaarder.
16 Hengelo Man (18) maakt snijbeweging langs keel naar portier van horecagelegenheid.
16 Vlaardingen Voetbaltrainer reist onder druk van bedreigingen niet mee naar uitwedstrijd.
16 Oss Fietser (17) zonder licht beledigt agenten.
18 Helmond Een 34-jarige man slaat medewerker van sociale dienst het ziekenhuis in.
18 Delft Man (33) probeert te frauderen met statiegeld in supermarkt en wordt bij ontmaskering agressief tegen personeel.
20 Vroomshoop Jongerenwerkers voelen zich bedreigd door ‘klanten’.
21 Vinkeveen Man (42) gaat languit op achterbank van bus liggen en schoffeert de chauffeur. De ingeschakelde politie wordt door de passagier beledigd.
21 Lelystad Een 42-jarige man zwaait bij aanhouding met stalen staaf richting politie.
22 Tilburg Man (36) bedreigt agent en zijn familieleden; man (31) bedreigt parkeercontroleur verbaal en fysiek.
22 Breda Jongen (17) bedreigt een schoolmedewerker na standje over niet afgelegd tentamen.
23 Emmen Politieagenten krijgen verbaal en fysiek de volle laag van groep jongeren.
23 Nijmegen Een man (27) beledigt agenten; drie passanten schreeuwen verwensingen en bedreigingen naar politie; passant bemoeit zich met politie-optreden tegen twee vechtersbazen en beledigt agenten.
23 Zierikzee Als een winkel weigert een eerder gekocht artikel terug te nemen, slaat en bedreigt een 51-jarige vrouw een personeelslid.
24 Tilburg Na verwijdering wegens vechten bedreigt een 21-jarige man portier van horecazaak.
26 Emmen Een 23-jarige voorbijgangster bemoeit zich met de bekeuring voor twee bromfietsers en beledigt daarbij agenten.
28 Geeuwenbrug Een 20-jarige bewoner bedreigt en mishandelt een medewerker van een asielzoekerscentrum.
29 Ede Dronken automobilist (24) bedreigt en beledigt agenten bij blaastest.
29 Amersfoort 22-jarige snorfietser zonder verzekering en legitimatie beledigt samen met zijn vader (45) agenten.
30 Groningen Mannen (31 en 32) dreigen ieder afzonderlijk het barpersoneel met een mes.
‘SCHELDEN BIJ KAARTJE INBEGREPEN’
Peter Plank (45), NS-conducteur met standplaats Rotterdam
‘De laatste keer is nu anderhalf jaar geleden. We rijden weg van station Delft en een jongen van een jaar of 20 schreeuwt dat hij eruit wil. Nou, dat gaat een beetje lastig als de trein al rijdt. Hij pakt me vast en roept: jij moet dit, jij moet dat. Vlak voor Rijswijk begint hij te slaan. Ik kan ‘m eerst nog ontwijken, hij is dronken en volgens mij heeft hij ook met z’n handen in de snoeppot gezeten. Op het station werk ik ‘m de trein uit, maar hij komt terug en geeft me onverwacht een paar klappen. De trein zit vol met uitgaanspubliek, het is zaterdagochtend vroeg, maar niemand doet iets. Ze zitten of staan te kijken. Als de machinist erbij komt, gaat hij weg.
‘Later was ik vreselijk kwaad: waarom doet iemand zoiets? Hij maakt een fout en ik moet het oplossen. Dat is sowieso de mentaliteit van veel treinreizigers tegenwoordig. Treinen moeten op de seconde op tijd rijden, vertraging is een aantasting van de persoonlijke vrijheid.
‘Het is ook heel normaal geworden om de conducteur uit te schelden. Dat is bij het kaartje inbegrepen, zal ik maar zeggen. Ik denk altijd: het is gericht tegen het uniform. Maar als het “kankergrijze” wordt, dan gaan ze over een grens heen.
‘Of het vooral de jeugd is die problemen maakt? Was het maar zo eenvoudig, ook mannen in driedelig grijs roepen “klootzak” naar me. Laatst stak een bejaarde vrouw haar middelvinger naar me op.
‘Na een incident ben je afwachtender. Als ik iemand zie zitten van wie ik denk “ik weet het niet”, dan ga ik ‘m ontwijken. Dat schichtige, dat moet slijten.’
‘NOOIT MET MIJN RUG NAAR PATIENT’
Ella van Gelderen (47), verpleegkundige spoedeisende hulp
‘Het wordt steeds drukker, de wachttijden lopen op. “Is dit nou de spoedeisende hulp?” roepen patienten dan. “Ik had al vier keer dood kunnen zijn!” Zeker als iemand die later de wachtkamer is binnengekomen, eerder wordt geholpen. Daarom leggen wij nu extra duidelijk uit dat wij een triage-systeem hebben: iemand met hartklachten gaat eerder naar binnen dan een sporter met een blessure. Dat scheelt heel wat irritatie.
‘Twee collega’s hier van het Spaarne Ziekenhuis in Hoofddorp zijn met een mes bedreigd, dat is mij nog niet overkomen. Bij mijn vorige werkgever in Amsterdam werd ik wel een keer ingesloten door zes dronken jongens en meiden. Gelukkig liep de bewaking langs en droop het spul af. Door zulke ervaringen ben ik meer op m’n qui-vive, ik sta nooit met mijn rug naar een patient toe.
‘Sommige patienten roepen “kankerwijf” of geven een trap tegen een stoel. Of ze gooien een ponskaart naar mijn hoofd. In Amsterdam is het een tikje erger dan in Hoofddorp. Daar heb je ook te maken met andere culturen. “Je helpt me zeker niet omdat ik zwart ben?” kreeg ik soms te horen. Hier is het eigenlijk alleen de jeugd die voor problemen zorgt.
‘Als ik wil, kan ik patienten binnen vijf minuten helemaal gek maken. Ik word ook hels als een agent aan mij vraagt: “Wat gaan wij doen, mevrouwtje?” Maar je leert hoe je met patienten moet omgaan. Soms kan het lekker zijn om te bekvechten, maar daar heb ik alleen mezelf mee. Ik mag natuurlijk best een weerwoord geven, ik hoef niet alles te slikken.’
‘HET IS SNEL: JIJ MOET MIJ HELPEN’
Peter Geenen (54), CDA-wethouder in Sittard-Geleen
‘Voor ik wethouder werd, was ik jarenlang leraar. In de jaren zeventig werd nog gewoon kattenkwaad uitgehaald: het schoolbord was op de een of andere manier op scherp gezet, er zat iemand verstopt in de kast. Nu is het: ik doe niet meer wat jij zegt. Leerlingen schelden je uit voor “klootzak” of “eikel”. Dat was er vroeger niet bij.
‘Ook als wethouder kan ik mensen steeds minder met argumenten overtuigen. Het is al snel: “Jij moet mij helpen.” Punt. Laatst kwam hier iemand wiens bijstandsuitkering was stopgezet. “Jij moet mij geld geven!” Ja, dat kan natuurlijk niet.
‘Toen het voortbestaan van voetbalclub Fortuna Sittard op het spel stond, werden wethouders en raadsleden op internet bedreigd. Bij een belangrijke raadsvergadering stonden zo’n 250 supporters voor de deur. Ze hadden klinkers uit de straat gehaald, ze probeerden binnen te komen. De ME moest ze tegenhouden.
‘Veel heb ik er niet van meegekregen, ik was geconcentreerd op het debat. Maar toen ik later de beelden zag, kreeg ik toch een ander beeld van de vergadering. Gelukkig was de uitkomst voor Fortuna positief. Je vraagt je af hoe het anders was afgelopen.
‘Als mensen gaan dreigen, moeten bestuurders samen de rug recht houden. Dat is natuurlijk niet makkelijk. Het is overigens zeker niet zo dat alleen supporters van Fortuna bedreigingen uiten. Als ik iemand een vergunning weiger, gebeurt dat ook geregeld. Zo’n klimaat vind ik heel slecht voor de lokale politiek. Ik kan me voorstellen dat mensen gaan zeggen: “Ik doe niet meer mee”.’