Marokkanen in de diaspora: transnationalisme en geld
Marokkanen sturen geld naar Marokko. Dat is niet echt nieuws. Dat ze ook geld sturen via de moskee wel. Elsevier pakt flink uit: Moskee maakt illegaal geld over naar Marokko. Laten we eerst maar eens even vast stellen dat Elsevier (in het artikel waar net naar verwezen is) kletst. In ieder geval als we het uiteindelijke van NFX erop naslaan. Op basis van het NFX rapport stelt Elsevier:
Marokkanen in Nederland maken via de moskee tussen de 5,5 en 8 miljoen euro per jaar over naar hun thuisland. Marokkanen brengen hun geld bij Nederlandse moskeeën waarna familie of vrienden het geld ophalen bij moskeeën in Marokko. De moskeeën rekenen later onderling af.
Toezicht
Door deze route onttrekt dat geldverkeer zich aan het toezicht van bijvoorbeeld De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De benodigde vergunning ontbreekt bij de moskeeën. ‘Die mogen dus geen geld overmaken voor derden,’ aldus De Nederlandsche Bank in een reactie.
Misschien dat het illegaal is, maar dat kun je niet stellen op basis van het rapport (mijn curs.):
Money can be sent from the Netherlands to Morocco in several ways: through formal
channels such as banks, post offices or Money Transfer Organisations (MTOs), or
through informal channels such as carrying cash when visiting the home country, or by
asking friends or family to carry the money.
‘Formal remittances’ are sent through formal channels, meaning that the remittance
service provider has obtained a licence from the Central Bank of the Netherlands (DNB).
Formal channels are monitored by DNB. ‘Informal remittances’ are sent through informal
channels. Note that informal is not synonymous with ‘illegal’. Taking cash as a gift for family or friends when travelling to Morocco is a legal informal way of remitting.
Het zou natuurlijk best kunnen dat de onderlinge verrekening tussen moskeeen aldaar en hier verboden is, dus dat voorbehoud maak ik even (hoewel op basis van het rapport dit niet gesteld kan worden). Mijn ervaring is dat moskeeen inderdaad wel geld overmaken, maar dat doen via money transfer (MTO): dan staat het wel onder toezicht en zou het toch legaal moeten zijn denk ik.
In het rapport wordt veel aandacht besteed (terecht) aan de informele overboekingen. Men geeft verschillende redenen aan waarom informele overboekingen zo belangrijk zijn:
Uit het onderzoek van Ecorys, in opdracht van NFX, komt naar voren dat de socio-economische status van Marokkanen in Nederland een belangrijke rol speelt bij de keus voor de formele of de informele weg. Gepensioneerden en huisvrouwen binnen de Marokkaanse gemeenschap maken vaker dan werkenden en studenten gebruik van informele kanalen. Ook het bezit van een bankrekening blijkt een belangrijke factor in de keuze van de transactiemethode. Mensen die zowel werken of studeren als een bankrekening hebben, gebruiken het vaakst een officiële bank.
Tweede en verdere generatie migranten gebruiken vaker banken dan hun ouders of grootouders. De eerste generatie gebruikt vaker geldtransactiekantoren. Hoe vaker eerste generatie migranten beroepsmatig inactief zijn – door werkloosheid of pensioen – hoe vaker ze geldtransactiekantoren gebruiken. De verklaring voor deze tweedeling is dat tweede en derde generatie migranten en mensen met werk meer bekend zijn met het banksysteem en toegang hebben tot de officiële kanalen.Dat is niet gezegd dat het overmaken van geld tussen de twee landen makkelijk is voor degenen die de officiële weg willen bewandelen. Banken, financiële wetgeving en het internationale betalingsverkeer werpen bedoeld of onbedoeld de nodige barrières op. Geldtransfers via grote banken maken gebruik van het Swift systeem (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication). Door de opzet van Swift is het voor particuliere gebruikers weinig transparant, zowel qua kosten, wisselkoers als snelheid. De samenwerking tussen Nederlandse en Marokkaanse banken laat bovendien te wensen over. Om de zaak verder te compliceren is er in Marokko een zeer gebrekkig giraal systeem, wat de ontvangst van gelden bemoeilijkt.
En er zijn culturele invloeden op het betalingsverkeer die bancair verkeer tegenwerken. Marokko is bij uitstek een cash-land. Mensen geven de voorkeur aan knisperende biljetten in de hand, in plaats van abstracte getallen op een computerscherm. Ze moeten vaak cash afrekenen, zelfs in de zorg of bij de overheid. Daardoor is het gebruik van banken beperkt tot een kleine, leidende klasse in de grote steden. En zelfs de mensen die de beschikking hebben over een bankrekening, geven in het onderzoek aan dat er te weinig producten zijn die specifiek op het internationaal overmaken van geld zijn gericht.Nederlandse banken, met uitzondering van Rabobank hebben momenteel geen specifieke producten voor de migrantengemeenschap in Nederland. Banken geven tegenover Ecorys aan de doelgroep vooralsnog niet interessant genoeg te vinden. Een rol daarbij speelt dat de migranten ondanks hun overeenkomsten geen homogene groep zijn die met marketing en de juiste producten bereikt kan worden, maar een bonte verzameling van nationaliteiten en culturen.
De geïnterviewde banken geven verder aan dat de Nederlandse financiële regelgeving zo streng is, dat banken afzien van specifieke geldstroomdiensten voor migrantengemeenschappen omdat deze een te grote investering vergen. De strenge regelgeving is een mes dat bovendien aan twee kanten snijdt. De wet maakt het voor Marokkaanse banken moeilijk om zich in Nederland te vestigen onder een Nederlandse vergunning. Daardoor zijn er momenteel geen Marokkaanse banken actief in ons land. Dat werpt een extra barrière op voor Marokkanen die geld willen overmaken.
De grootte van de informele sector heeft nogal wat nadelen:
Dat de informele sector een dergelijk grote rol speelt bij het financiële verkeer tussen Nederland en Marokko heeft nogal wat negatieve gevolgen. Zo is het voor toezichthouders moeilijk om de geldstromen in de gaten te houden. De mogelijkheden voor mensen om de geldstroom te misbruiken zijn groot.
Een minstens zo groot probleem is het economische verlies voor zowel Marokko als Nederland. Studies wijzen uit dat een goed werkend bancair systeem van cruciaal belang is voor economische ontwikkeling, zeker in landelijke gebieden. Doordat Marokko een zodanig systeem mist, komen gelden uit Nederland wellicht niet op de plaats waar het geld het meeste nodig is. Door geld cash te houden, missen de banken in Marokko fondsen om weer uit te lenen aan kleine ondernemers en particulieren. NFX pleit dan ook nadrukkelijk voor een betere samenwerking tussen Nederlandse en Marokkaanse banken om samen tot een betere bancaire infrastructuur te komen. De transparantie, vooral wat betreft de kosten van geld overmaken, moet beter. De site www.geldnaarhuis.nl is een begin, maar de ontwikkeling van speciale producten voor de migrantengemeenschap zou nog beter zijn.
Met andere woorden, als Elsevier stelt dat er sprake is van illegaal bankieren, laat ze dat dan maar aantonen. Vooralsnog is er alleen sprake van migranten die de familie in het land van herkomst ondersteunen op een manier die voor- en nadelen kent.