Heiligschennis III – Kunst hoor!

Sooreh Hera en haar foto’s van homo’s met de maskers van de profeet Mohammed en Ali blijven de gemoederen behoorlijk bezighouden. En diverse websites die zich druk maken over het behoud van het typisch Nederlandse cultuurgoed Vrijheid van meningsuiting hebben het er maar druk mee. Vrijheid van meningsuiting van de Nederlanders tegenover de mening van een minderheid, het geweld en dreiging waarmee moslims hun gewetstheid kenbaar maken, disrespectvolle moslims die respect eisen van volgens hen disrespectvolle ongelovigen en mensen met een ander godsbegrip (dan joden en christenen zonder ook maar enig besef van hoe het christelijke en joodse godsbegrip is beinvloed door islamitische denkers).

Een hele mooie en eenvoudige dichotomie die daardoor alleen al de waarheid lijkt te zijn. De enige die deze dichotomie een beetje doorbreekt is de directeur van het Haagse Gemeentemuseum en die kunnen we dan ook wegzetten als collaborateur van Allah.

Wat jammer nou dat deze dichotomie zo versluierend is, slechts een deel van de sociale werkelijkheid weergeeft en eigenlijk ook nogal hypocriet is.

Het is versluierend en eenzijdig omdat het de ‘schuld’ eenzijdig bij de gewetste moslims neerlegt. Waar de kunstenares een vorm van heiligschennis pleegt door de profeet Mohammed in verband te brengen met homoseksualiteit, plegen de Islamdemocraten heiligschennis (of vooruit dan: profanatieschennis) door de vrijheid van meningsuiting in twijfel te trekken. Alsof dat alleen al niet genoeg is overtreden ze met hun actie ook nog eens de scheiding tussen het sacrale en het profane. Het sacrale behoort toe aan religie en dat behoort in het privédomein, terwijl het profane toegestaan is in het publieke domein. Met hun argumenten brengen zij religie in het publieke domein en dan ook nog eens een religie die bij sommigen onder ons niet bepaald het beeld van vredelievendheid en tolerantie oproept. Waar de Islamdemocraten gekwetst zijn door het gebruik van heilige religieuze symbolen door ongelovigen, zijn de gelinkte (muv de laatste) sites gekwetst door de aantasting van de heilige vrijheid van meningsuiting door gelovigen.

Toch is ook dat maar een deel van het verhaal. Waar het hier om gaat is kunst en de vrijheid die kunst wel of niet heeft om rekening te houden met wat anderen dierbaar is zoals de scheiding tussen het sacrale en profane, publiek en privé en heilig geachte symbolen. Dat is (ondanks wat ik eerder betoogde) niet persé een strijd tussen seculieren en religieuzen. Wat denken we bijvoorbeeld hiervan:

De vlaggen hierboven zijn gemaakt door Chrissy Meijns in het kader van het kunstproject Triptiek. Bij het jaarlijkse Gogbot-festival hingen deze jihad-vlaggen buiten in de open lucht en riepen een dermate afkeer op bij een 23-jarige student dat hij ze verwijderde.

In een galerie kan zoiets, maar als mensen op straat zoiets ongevraagd krijgen voorgeschoteld, ligt dat anders. Ik vroeg me ‘s middags al af: Waarom shockeert me dit zo, waarom krijg ik hier zo’n naar gevoel bij? Voor mij staat de Nederlandse vlag voor vrijheid. Op deze manier roep je alleen maar angstgevoelens en haat op.

Het was overigens niet het eerste incident en na nog een incident werd het kunstwerk op last van de politie verwijderd. In Rotterdam mocht het werk van haar alleen in gewijzigde vorm vertoont worden. De student kreeg daarvoor een boete, maar weigerde die te betalen waardoor hij moest voorkomen bij de rechtbank. De afkeurende commentaren in de kranten waren niet van de lucht; gericht tegen de kunstenares dan. De Oranjevereniging toonde zich bereid een eventuele boete (tegen baldadigheid) te betalen. Op Klein Verzet was te lezen dat het ging om ‘desecration’ (ontheiliging, ontwijding) van de Nederlandse vlag. En hij werd vrijgesproken (hoger beroep volgt). De rechtzaak leidde tot kamervragen waarbij de vraag vooral was of Justitie geen andere prioriteit heeft. De teneur in veel reacties was vooral erg negatief voor de kunstenares en positief voor de dader op enkele kunstlogs na, een echt vrijheid van meningsuiting log Free Flow of Information en nog een verdwaalde blogger.

En kent u deze nog:

Afbeelding: Kwetsendekunst.nl

Deze afbeelding is van een kunstwerk van Jonas Staal, De Kunst van het Wantrouwen / Geert Wilders Werken. Staal was al eerder in de problemen ook met Triptiek, maar ik dit kunstwerk van Wilders leidde tot nogal wat controverse. Een rechtzaak (gewonnen door Staal) wegens bedreiging van Geert Wilders die aangifte daartegen had gedaan(Staal had ook andere op deze manier geportretteerd zoals Balkenende). (hoger beroep volgt). Er moet wel bij vermeld worden dat dit gebeurde in 2005 toen Wilders ondergedoken leefde vanwege de bedreigingen.

Beide gebeurtenissen genereerden redelijk wat publiciteit maar nauwelijks vergelijkbaar met de Sooreh Hera case en geen enkele van de in de eerste alinea’s gelinkte weblogs (of schrijvers daarop) maakten zich er heel erg druk om.(voor de volledigheid, in een eerdere posting refereerde ik ook aan Bbrussen.nl die echter deze laatste affaire wel vermeldde).

Met andere woorden degenen die voortdurend refereren naar de lange tenen van moslims of meer in het algemeen de lange tenen van gelovigen, hebben ongelijk. Mensen kunnen zich ook druk maken om seculiere en anti-religieuze symbolen zodra die fel en provocerend (zoals kunst dat kan zijn) worden aangevallen. Dat negeren is hypocriet en nogal vals; het schept tegenstellingen die er niet noodzakelijkerwijze zijn. Weliswaar is er een tegenstelling in de Sooreh Hera case tussen religieuzen en niet-religieuzen, maar dat is maar de helft van het verhaal. Het gaat erom hoever we kunst kunst laten zijn en in hoeverre politieke en maatschappelijke issues en omstandigheden daar een rol bij kunnen spelen. En eigenlijk is dat een discussie die we vooral moeten voeren, maar geen oplossing bedenken door vaste protocollen en wetten. Het is een discussie die gevoerd moet worden omdat kunst ook discussie moet oproepen (soms althans) en waarin iedereen het recht heeft op vrijheid van meningsuiting en gekwetst zijn. Dit in wetten en protocollen gieten is de dood voor de kunst en ook voor het debat over kunst. En verder lijkt me ook minister Plasterks reactie aan Sooreh Hera zeer behartenswaardig!