PVV stemmers – Stelletje Malloten!
Jaren geleden, zeven dacht ik of zes, ontstond er de nodige commotie toen de AIVD een link legde tussen radicalisering en het islamdebat in Nederland. Later in 2007 gebeurde dat nogmaals door Tsjibbe Joustra. Dat mocht niet gezegd worden door een ‘ambtenaartje’. Best iets voor te zeggen want een ambtenaar moet terughoudend zijn, maar was integraal onderdeel van de analyse van de AIVD. Veel te kort door de bocht geformuleerd en daarom in zijn algemeenheid zeer twijfelachtig want radicalisering is wel wat complexer dan dat. De criticasters vonden dat hun mond gesnoerd werd en waren het ook oneens daarmee; het probleem zat ‘m niet in de islamkritiek maar in islam. En ook dat is in zijn algemeenheid weer veel te simpel en dus onjuist. Wat de invloed van het islamdebat is op radicalisering is nauwelijks vast te stellen omdat er veel te veel andere factoren eveneens een rol spelen. Tegelijkertijd hoeven we ook niet te doen alsof radicalisering onder moslim nou zomaar uit de lucht is komen te vallen.
Nu loopt er een andere discussie die is gestart door Anil Ramdas en (in reactie op hem) Joost Zwagerman. Ramdas maakt gehakt van PVV-stemmers en bestempelt ze in feite tot racistisch en fascistisch blank uitschot dat gevoed wordt door allerlei populistische praat en media. Volgens Zwagerman duwt hij met dergelijk denigrerend taalgebruik autochtone burgers juist richting de PVV en zou hij dus mede verantwoordelijk zijn (en met hem links want Ramdas’ stuk symboliseert de verlegenheid van links met de PVV) de radicalisering van autochtone burgers. Waar Zwagerman dus Ramdas’ uitlatingen ziet als aanjager voor radicalisering, wijst Ramdas erop dat het eigenlijk toch gewoon de hedendaagse cultuur is. De rollen van criticasters en verdedigers lijken omgedraaid nu in vergelijking met 2007 en daarvoor. ‘Links’ steunt Ramdas en wijst op de vrijheid van meningsuiting, ‘rechts’ is gekwetst en het weldenkende midden wijst op het gevaar van dergelijke uitlatingen. Beide opvattingen zijn weer simplistisch en onjuist, nog afgezien van het feit dat beide bijdragen vooral grossieren in drogredenen. Maar ook hier geldt dat we ook weer niet moeten doen alsof de gang van de burgers naar de PVV zomaar uit de lucht komt vallen. Laten we er eens nader naar kijken en beginnen met Zwagerman’s punt over het ridiculiseren van PVV-ers:
[youtube:http://www.youtube.com/watch?v=PFEF4GxC66c]
Naar aanleiding van bovenstaand filmpje, vatte Jeroen Pauw kernachtig de boodschap van Geenstijl.tv samen: “Dat is toch een stelletje malloten?”. Het schijnt bon ton te zijn om PVV-stemmers als zodanig neer te zetten. Het lijkt ook allemaal zo eenduidig. Zoals René Danen in een discussie met Frans Timmermans op Facebook stelde:
Facebook | Frans Timmermans het misverstand van Zwagerman is dat hij denkt ressentiment te kunnen wegnemen door het te voeden. Misschien goed als hij eens kennisneemt van de correspondentie tussen BHL en Houellebecq (toch onverdachte bronnen). Het voeden van ressentiment is als het voeren van een krokodil in de hoop dat hij jou als laatste opeet.
Rene Danen: Merkwaardig dat er bij Zwagerman en veel media zo’n behoefte is om de PVV kiezer te analyseren en typeren. Dat gebeurt bij geen enkele andere partij.
VVD-stemmers zijn geoon mensen die achter de neo-liberale VVD-standpunten staan. PvdA-ers …mensen die net als die partij eerlijk willen delen. Maar PVV-stemmers willen plotseling iets heel anders dan het racistische programma van de PVV. Wilders is dag in dag uit met zijn discriminerende opmerkingen op TV, maar daar zou het allemaal niets mee te maken hebben. Raar toch. Bovendien. Wie op een overduidelijk racistische partij zou stemmen alleen om zijn pensioentje te redden of het CDA een hak te zetten deugt ook niet. Dat is eigenbelang of rancune najagen over de ruggen van minderheden in ons land.
Wie kritiek heeft op CDA of PvdA kan ook SP of ChristenUnie stemmen. Er is dus geen enkele reden om PVV-stemmers niet op hun gedrag aan te spreken. Je neemt die mensen pas serieus als je ook durft te zeggen dat hun vreemdelingenhaat niet deugt.
Tsja, als de wereld zo simpel en eenduidig in elkaar zat…Eén van de redenen waarom we het willen weten, is dat het ook iets zegt waarom mensen niet meer op andere partijen stemmen. Nog een reden is, dat we het niet weten waarom mensen op Wilders stemmen. Dat leidt tot allerlei problematische statements als zouden PVV-stemmers bijna psychisch gestoord zijn want de samenleving is ziek. Inderdaad, als dat al klopt dan zouden ook andersstemmers ziek zijn. Het idee erachter is een beetje dat wie verstandig is, gewoonweg niet PVV kàn stemmen. Wetenschappers, antropologen niet uitgezonderd, hebben vaak de neiging die groepen te analyseren die zij op het eerste gezicht sympathiek vinden. En dus laten we de PVV-stemmers dan ook maar links liggen en we dienen af te gaan op speculaties. Al in 2008 pleitte ik voor serieus antropologisch onderzoek onder PVV-stemmers, maar twee jaar later moet ik concluderen dat alleen mijn eigen Ethnobarometer onderzoek nog enigszins in die richting komt (maar voor PVV-stemmers ook zwaar onvoldoende).
Die speculaties zijn natuurlijk niet zomaar speculaties. Net als het filmpje van GS maakt het van de PVV-stemmer een karikatuur, samengevat onder de term malloten en tokkies. We zagen dat de afgelopen weken vooral terug in de ruzie tussen Anil Ramdas en Joost Zwagerman. Dit is, volgens mij, de kern van het betoog van Ramdas:
Het Culturele Drama – Column – Nieuws & Opinie – deBuren
Als ik de huidige politieke situatie in Nederland overzie, merk ik twee dramatische vergissingen in Scheffers ‘Multiculturele Drama’: ten eerste dat ‘de oude sociale kwestie’, de achterstand van Hollanders, zou zijn opgelost. Ten tweede dat ‘de sociale kwestie’ belangrijker is dan ‘de culturele kwestie’.
[…]En met culturele kwesties bedoel ik niet alleen de cultuur van de allochtonen, en daarin dan vooral de Islam: ik maak me diepe zorgen om de cultuur van de autochtonen, van de blanken, van de Hollanders.
En daar heeft hij een punt, zonder meer. Maar dan zegt hij:
Het Culturele Drama – Column – Nieuws & Opinie – deBuren
Die Hollanders die in die eigen huizen wonen en een eigen auto hebben en met vakantie kunnen, zijn voor een groot deel white trash. Het zijn tokkies, het zijn families Flodder, met achterlijke ideeën en onbeschofte omgangsvormen. Wat kun je anders zeggen van de meeste Telegraaflezers, SBS-6- en RTL-kijkers en PVV-stemmers, dan dat ze boers, onbehouwen, ruw, plat, vulgair, ordinair en ongemanierd zijn? Primitieve, rancuneuze, rechtse en extreemrechtse types zonder moraal, zonder principes, zonder idealen; kan het anders worden geformuleerd?
De culturele beschaving van een groot deel van de Hollanders is net zo mislukt als die van een groot deel van de allochtonen. En dat komt omdat we cultuur minder belangrijk vonden, en omdat we onder de sociale kwestie alleen de materiële kanten verstonden. Fatsoen is niet materieel, niet te meten, en dus onzichtbaar.
Joop Zwagerman die zich al vaker keerde tegen ‘het benauwende en politiek correcte links van vandaag de dag‘ als het gaat om islamkritiek (maar daarbij wel een heel vage en brede definitie lijkt te hanteren die racisme de-politiseert tot kritiek) reageert furieus op Ramdas:
Waarom besteed ik eigenlijk mijn woorden aan de oenige Anil Ramdas? Omdat onze vriend een multiculti-programma gaat maken voor de VPRO. Vriend Ramdas is tot in detail het evenbeeld van vriend Wilders: beiden stigmatiseren, beiden schelden er op los, beiden zetten een specifieke bevolkingsgroep weg als minderwaardig en […] achterlijk. Het verschil is dat Wilders door het OM wordt vervolgd en dat Ramdas kennelijk een applausje van de VPRO verdient. De scheefgroei en morele verdooldheid van Nederland in een notendop. Droevig
De kern denk ik is dat Ramdas hetzelfde zou doen als Wilders én precies laat zien waarom PVV-kiezers zich vervreemd voelen van de culturele elite. Volgens Ramdas zit ‘m dat mede in de hedendaagse cultuur en meer precies nog culturele wansmaak als gevolg van slechte opvoeding; beide produceren verkeerde opvattingen. In een opinie-artikel gaat Zwagerman iets verder in op mogelijke motieven van mensen om op Wilders te stemmen, mede aan de hand van een mooi artikel uit de NRC Hoe God verdween uit het zuiden. In dat artikel vragen de schrijvers Joke Mat en Laura Starink zich af waarom PVV-kiezers juist het zuiden komen. Samengevat door Zwagerman:
Links helpt Wilders door PVV-kiezers te kleineren – Opinie – de Volkskrant
De kiezer uit het Zuiden wendt zich tot Wilders als gevolg van een hele reeks ongenoegens. Alleen al Wilders’ erkenning van die ongenoegens volstaat om hem zijn stem te geven. Schaalvergroting, globalisering, de EU als een ongrijpbaar en log instituut dat beleid uitzet dat funest is voor de regio, maar ook dreigende bezuinigen op de zorg en verharding in het publieke domein – het is de gemiddelde Wilders-stemmer een nachtmerrie.
Martelaar
Eigenlijk verschilt het onbehagen van die PVV-kiezer niet zoveel van dat van andere kiezers. In de NRC-reportage zei een pastoor in Maastricht het zo: ‘Mijn bejaarden stemden allemaal op de PVV. Ze voelen zich in hun bejaardentehuizen verwaarloosd en denken dat Wilders daar iets aan kan doen. Met moslims heeft het niets te maken, maar ze denken wel: als je uit een vreemd land komt, wordt er van alles voor je gedaan en als wij wat nodig hebben, kan er niks.’Ook de motieven van hoger opgeleiden om op Wilders te stemmen, hebben weinig te maken met de repressieve maatregelen die Wilders in het vooruitzicht stelt. Voor die hogeropgeleiden is vooral het vrije woord van belang.
Het NIPO deed, op verzoek van de Volkskrant, vorig jaar onderzoek naar die motieven, met als conclusie: ‘De hoger opgeleide kiezers voelen zich vooral tot de PVV aangetrokken vanwege de vrijheid van meningsuiting, die in hun ogen wordt bedreigd door de groeiende islamisering. Zij zien Geert Wilders als de martelaar van het vrije woord.’
Dat martelaarschap werd er alleen maar groter op toen het OM Wilders ging vervolgen. Ooit was de steun voor de PVV onder hoger opgeleiden minimaal, maar de NIPO-cijfers uit 2009 lieten zien dat nu 10 tot 15 procent van die hoger opgeleiden ‘om’ is voor de PVV.
Volgens Zwagerman steunen ze de xenofobische, racistische en fascistische statements niet zozeer, maar nemen ze die voor lief (hetgeen de verontwaardiging van Ramdas ook weer niet helemaal onbegrijpelijk maakt). Ook al komt in de verhalen die we in het NRC stuk lezen de islam nauwelijks voor (dat is ook weer niet zo verwonderlijk aangezien er genoeg te klagen valt over andere zaken) feit is wel dat de PVV groot is geworden via zijn anti-islamagitatie en dat mensen deze op z’n minst dus niet zo problematisch vinden. Dit heeft denk ik toch te maken met het gegeven dat veel issues direct of indirect toch met cultuur worden verbonden met de ‘logic of culture talk’ iets dat ik al eerder stelde naar aanleiding van de laatste verkiezingen in Have the Dutch become intolerant? In een lezing voor het ABC naar aanleiding van een onderzoek van Eva Klooster (dat ook enig inzicht biedt in de ongenoegens van mensen) stelde ik dat:
C L O S E R » Blog Archive » Het pluriforme ongenoegen
Terwijl dus eerder in de tijd van de verzuiling en daarvoor nationalisme vooral gebaseerd was op het verbonden zijn met een religieuze of ideologische gemeenschap, gaandeweg de jaren ’80 en ’90 werd dit vervangen door een idee van morele gemeenschap gebaseerd op een gedeelde cultuur die gebaseerd zou zijn op sexuele vrijheden, emancipatie van de vrouw en vrijheid van meningsuiting. Moslims werden, en worden, gevreesd vanwege hun vermeende oppositie tegen deze vrijheden en vanwege hun vermeend sterke religiositeit die veel autochtone niet-moslims herinnert aan het verleden met de beperkingen die werden opgelegd door de kerken. De vrees voor de islam, mede aangewakkerd door allerlei gewelddadige acties door moslims volgens hen uit naam van de islam, is vermengd met een vertoog over jezelf zijn en Nederland als seculiere staat waar religie achterhaald zou zijn en doet denken aan de verstikkende beperkingen van vrijheden uit de jaren vijftig. Deze verschijnselen produceren een extremisme van het midden waar de PVV de belangrijkste verschijningsvorm, vertolker en aanjager van is.
Het extremisme van het midden is ontleend aan Seymour Martin Lipset:
C L O S E R » Blog Archive » Het pluriforme ongenoegen
Wat opvalt in de uitspraken van de mensen in het onderzoek van Eva Klooster maar ook in de ethnobarometer is een wat Seymour Martin Lipset noemde het extremisme van het midden. Waar extremisme meestal in de marges van links of rechts wordt gezocht, kan deze ook in het midden gevonden worden. Het gaat daarbij om ogenschijnlijk tegenstrijdige opvattingen. Allereerst is er een extreem egalitarisme: iedereen is gelijk en etnische en religieuze achtergronden zouden geen enkele rol mogen spelen en iedereen moet sociaal-economisch gezien gelijke kansen hebben. Tegelijkertijd is er ook een sterk autoritarisme: een conservatieve perceptie op culturele waarden, individuele vrijheid en culturele diversiteit. Het eerste heeft vooral betrekking op sociaal-economische positie en het tweede op culturele diversiteit. Dat maakt deze mensen niet links of rechts, maar beiden. De bindende factor lijkt te zijn dat mensen de indruk hebben dat hun leefstijl wordt aangetast: zowel door de economische crisis (maar wellicht ook door een toenemende flexibilisering van de arbeidsmarkt met tijdelijke contracten, uitzendwerk en ontslagversoepeling) als door multiculturalisme. Vooral mensen die het idee hebben dat ze niet meekunnen in de materialistische status race (en daarvoor hoef je niet bij de lage inkomens te behoren) zouden zich kunnen afzetten tegen culturele diversiteit temeer daar zij zich het culturalisme zoals hierboven besproken ook eigen hebben gemaakt. Het extremisme van het midden, of misschien beter gezegd de radicalisering van het midden zit ‘m hierin dat het gedachtegoed dat men uit en de praktijken die men voorstelt weliswaar niet neo-nazistisch of klassiek racistisch zijn, maar wel dat ze zich verwijderen van wat algemeen als ge-accepteerd wordt/werd aanvaard door instituties in de samenleving.
De analyse hierboven is mede ontleend aan Achterberg en Houtman. Zij wijzen er ook op dat het bij een lage sociaal-economische positie (toch de belangrijkste groep Wilders-stemmers) het ook gaat om het culturele kapitaal. Mensen stemmen niet irrationeel omdat ze dom en arm zijn, ze stemmen helemaal niet irrationeel. Hun nadruk op egalitaire verhoudingen en herverdeling van welvaart (iets wat Wilders ook doet) heeft te maken met een gebrekkig economisch kapitaal (banen, opleiding, kansen op de arbeidsmarkt) waardoor het in hun ogen volledig vanzelfsprekend is om te stemmen voor diegenen die de verzorgingsstaat beschermen. Ze hebben echter ook een gebrekkig cultureel kapitaal dat vaak gepaard gaat met conservatieve waarden en verwerping van libertaire waarden. Het eerste, gebrekkig economisch kapitaal, zorgt ervoor dat men probeert economische onzekerheid in te dammen en het tweede, cultureel conservatisme, zorgt ervoor dat men culturele onzekerheid probeert te verkleinen door een nadruk op law and order en een sterk gezag. Het eerste zorgt ervoor dat men de nadruk legt op gelijkheid voor iedereen en dat iedereen gelijke kansen moet hebben, het tweede zorgt ervoor dat ze sterk autoritair en dus hierarchisch zijn ingesteld. Het gaat daarbij niet alleen om objectieve economische en culturele onzekerheid, maar ook om de ervaring ervan. En juist de logic of culture talk, is mijn stelling, beïnvloedt die ervaring negatief. Interessant is dat juist partijen als PVV, maar ook SP, juist een zeer sterke combinatie hebben van een progressief sociaal-economisch programma met een cultureel-conservatief programma; precies de combinatie die mensen in economische en culturele onzekerheid aanspreekt. Maar of het nu Wilders is die een dergelijk klimaat schept (Ramdas) of dat hij het product ervan is (Zwagerman), dat is onduidelijk. En, hetzelfde punt kunnen we maken voor radicalisering onder moslims, het is waarschijnlijk op complexe wijze allebei.
Als de gedepriveerde blanke onderklasse in de Vogelaarwijken massaal PVV stemt, dan doen ze in ieder geval nog mee met het parlementaire systeem. Het is veel gevaarlijker , voor de elite en voor de democratie , als mensen zich buiten-parlemetair, gewelddadige en crimineel gaan uiten.
Dat de “weldenkende” media en de leden van de culturele elite zich toch zorgen maken, dat komt doordat ze jarenlang op universiteiten en in redacties welbewust bepaalde denkrichtingen buitengesloten hebben.
Bij de moslims in Nederland is volgens mij iets geheel anders aan de hand. Er is een sterke internationale fundamentalistische druk vanuit Saoudi Arabie, Pakistan en Algerije. Daardoor vind er wel islamisering plaats, maar vooral binnen de islamitische kringen zelf.
Dat is alleen op te lossen door die internationale invloeden bloot te leggen en te verhinderen. De zogenaamd weldenkende media en ook de universiteiten, hebben dat jarenlang nagelaten. ze hebben eerder propaganda gemaakt voor de islamisering.