Syriëgangers op de TV
Inleiding
Wat een drukte he, deze week. Eerst nieuws over het Motivaction onderzoek over Syriëgangers. ‘s Avonds de uitzending van het NCRV programma Altijd Wat over Nederlandse jongeren, idealen, engagement, activisme en strijd; daarin ook een van de pleitbezorgers van de de Syriëgangers. Daarna in Knevel en Van de Brink nog één. En op woensdag dan het programma De Vijfde Dag ‘Op zoek naar Zakariya’ over een bekeerde moslims die vecht in Syrië. En natuurlijk een hoop gedoe op de twitter hierover. En hier een overzicht.
Wat is de vraag
De kern van dit onderzoek betreft de volgende probleemstelling:
- Wat is de houding en opvatting van Nederlandse moslims en autochtonen ten aanzien van de burgeroorlog in Syrië?
- Wat is de houding en opvatting van Nederlandse moslims en autochtonen ten aanzien van Syrië-gangers?
De volgende onderzoeksvragen staan daarbij centraal:
- In hoeverre is er draagvlak voor het interveniëren door de Nederlandse overheid in Syrië (financieel en/of militair)?
- In hoeverre is er begrip voor Nederlandse moslims die naar Syrië vertrekken om te vechten tegen het regime van president Assad?
- Wat is de houding ten aanzien van personen die moslims werven om in Syrië te gaan vechten (de ‘ronselaars’)?
- Hoe dient omgegaan te worden met moslims die naar Syrië willen vertrekken?
- Dienen Syrië-gangers die terugkomen vanuit Syrië naar Nederland gestraft te worden? Zo ja, wat is dan een gepaste straf?
Kort commentaar:
Waarom maakt men een onderscheid tussen autochtonen en Nederlandse moslims? Ook autochtonen kunnen immers moslim zijn.
Waarom noemt men het eigenlijk een burgeroorlog? Waarom niet een gewelddadig schaakspel tussen mondiale en regionale grootmachten, nationale strijdgroepen en het Syrische regime? Of iets anders?
Wordt er bij draagvlak voor interventie in de rapportage vergeleken met soortgelijke vragen uit het verleden? (nee)
Wat is in vredesnaam ‘begrip’? (Is dat begrijpen, goedkeuren, accepteren ?)
Wat is jihad?
Jihad: In de voorgelegde vragenlijst is de volgende toelichting gehanteerd voor jihad; jihad is de heilige strijd voor de normen en waarden van de islam.
De term ‘jihad’ is afkomstig van ‘jahada’: streven naar, zich inspannen, zich bekwamen. Jihad kan verschillende betekenissen hebben, afhankelijk van de context, waaronder ook militaire. Gedurende de tijd is de militaire jihad steeds meer een defensieve jihad geworden tegen aggressie van niet-moslims, vergelijkbaar met de concepten van ‘rechtvaardigde oorlog’ zoals die ontwikkeld is door christelijke denkers zoals Augustinus en Thomas van Aquino en met internationaal oorlogsrecht hoewel er ook wel de nodige verschillen zijn. Er is behoorlijk verschil van mening over toepassing van de jihad-doctrines in de moderne tijd, zo stellen sommigen dat er sprake moet zijn van een kalief die oproept tot jihad (die is er niet) en verschilt men van mening hoe om te gaan met andersdenkende moslims. Wat bedoelt nu in bovenstaande definitie? Die zou ook betrekking kunnen hebben op humanitaire hulp. Anderen stellen dat er geen sprake is van jihad want geen kalief, anderen vinden dat er geen sprake kan zijn van jihad want het gaat om een oorlog tussen moslims en weer anderen stellen dat Assad cs. helemaal geen moslims zijn. Het gaat er mij niet om welke definitie juist is, maar je weet met bovenstaande definitie niet precies wat je meet.
Wie is moslim?
Nederlandse moslims: In Nederland woonachtige moslims met een Turkse en of Marokkaanse achtergrond (zij zelf of hun ouders zijn geboren in Turkije of Marokko). Gekozen is voor deze afbakening, omdat de Turkse en Marokkaanse Nederlanders de grootste moslimgemeenschap vormen in Nederland. Zij benadrukken dat het hier dus geen moslims betreft met bijvoorbeeld een Surinaamse of Indonesische achtergrond en ook geen tot de islam bekeerde autochtone Nederlanders.
Autochtonen: Dit betreft personen die zelf, maar ook hun ouders, in Nederland zijn geboren. Verder hebben wij voor de zuivere vergelijking de enkele autochtoon die de islam aanhangt uit deze steekproef gefilterd.
Dit is natuurlijk uiterst problematisch. Zoals ik eerder al schreef in mijn reflectie hoofdstuk in het SCP rapport Moslim in Nederland (wat echt een mijlenver veel beter rapport is). De tegenstelling autochtonen vs. Moslims bestendigt het beeld dat de islam een migratiegodsdienst is: we vergeten wel eens dat Nederland al in de koloniale tijd veel moslims binnen de grenzen had en dat we inmiddels al tweede- of zelfs derdegeneratiemoslims hebben die hier geboren en opgegroeid zijn. Hoelang blijven we islam dan nog zien als migratiegodsdienst? Waarom geen nadere uitsplitsing gemaakt tussen jong en oud? Waarom ook geen andere autochtone en allochtone religieuze groepen genomen? Er is, onderzoekstechnisch gezien, geen enkele reden om autochtonen als norm te nemen.
Motivaction stelt religie waarschijnlijk als volgt vast. Men maakt een profiel van iedereen die deelneemt aan hun panels op basis van naw-gegevens, samenstelling huishouden, opleidingen, mentality, (gezins-)inkomen en opleiding van hoofdkostwinner en tot slot culturele achtergrond.
Bij culturele achtergrond vraagt men:
– In welk land ben je geboren?
– In welk land is je moeder geboren?
– In welk land is je vader geboren?
Waar men hier naar vraagt is dus etniciteit en niet religie. De verklaart ook dat men autochtone Nederlanders er buiten laat.
Bevragen
Het onderzoek is gebaseerd op twee representatieve steekproeven:
- Een representatieve steekproef onder autochtone Nederlanders tussen de 18 en 70 jaar (n=570).
- Een representatieve steekproef onder Turkse en Marokkaanse moslims in Nederland in de leeftijd van 18 tot 60 jaar (n=370). Er is gekozen voor deze afbakening, omdat Nederlandse moslims voor het overgrote deel bestaan uit Turkse- en Marokkaanse Nederlanders.
Voor de dataverzameling voor de steekproef onder autochtonen is gebruikgemaakt van het StemPunt-panel van Motivaction (www.stempunt.nu) waar momenteel ongeveer 70.000 Nederlanders lid van zijn.
Betekent dit dat er 570 autochtonen gevraagd zijn in een panel van 70.000 Nederlanders? En de rest? Moslims en non-respons? (Wat is de non-respons eigenlijk?). Ook heel opvallend, voor Turkse en Marokkaanse Nederlanders is gebruik gemaakt van een combinatie van online en face-to-face-veldwerk: “Door analfabetisme en digibetisme onder deze groep is het niet mogelijk om een online representatieve steekproef te realiseren.”
Het lijkt me dat het verschil in methodes tussen beide groepen op z’n zachtst gezegd onhandig is en het is ook maar de vraag of bepaalde groepen in Nederland, ook onder autochtonen, wel goed vertegenwoordigd zijn in die onlinepanels.
Conclusies
Dit alles maakt conclusies trekken zeer lastig. Want hoe moeten we de resultaten nu eigenlijk lezen? Wat heeft men precies gevraagd? Kunnen mensen eigenlijk meerdere, tegenstrijdige meningen hebben? Bijvoorbeeld dat men vindt dat er sprake is van een gerechtvaardige strijd, geen jihad, moedige strijders en dat men toch vindt dat ze beter niet kunnen gaan? De gesprekken die ik totnutoe heb gehad laten namelijk zien dat mensen ermee worstelen, dat ze helemaal geen eenduidige mening hebben.
Met de term ‘moslim’ wordt een en ander religieus geduid, maar men bevraagt etnische groepen. Het is niet duidelijk hoe belangrijk religie is voor Turkse en Marokkaanse Nederlanders die onderzocht zijn, hoe belangrijk Syrië is. Dus, misschien vindt men religie superbelangrijk, maar Syrië niet of andersom, maar vindt men het wel een jihad. Of men vindt religie onbelangrijk, Syrië ook, vindt men het geen jihad, maar de jongemannen wel helden. Als we dus al uit kunnen gaan van de conclusies, dan laat het onderzoek vooral het algemene patroon zien en niet de diversiteit.
Motivaction rapport
Knevel en Van den Brink
Bekijk de video in andere formaten.
Makkelijk praten achteraf
De Vijfde Dag
Bekijk de video in andere formaten.
Eerdere uitzending
Bekijk de video in andere formaten.
Het rondje langs de kwettervelden
[View the story “Syrië-gangers, hun pleitbezorgers en een twitter-rondje” on Storify]
Tot Slot
Het Twitter-overzicht is een impressie meer niet natuurlijk. Representatief zijn de afgebeelde meningen in ieder geval niet. Ik heb geprobeerd een diversiteit aan posities op te nemen, zonder de afzonderlijke tweets compleet uit hun verband te halen. Op de twittervelden blijkt ontzettend weinig begrip te zijn, maar ik vermoed dat dat een vertekening is. Mensen van wie ik weet dat ze veel positiever zijn over de Syriëgangers hebben zich stil gehouden, maar ook anderen met uitgesproken meningen heb eigenlijk weinig laten horen. Wel zijn er veel reacties in mijn mail waar ik nog even doorheen ga (u krijgt allemaal antwoord, maar het zal niet snel gaan). Er zijn enkele opvallende uitspraken gedaan in de uitzendingen waar ik hier niet op inga.
Gezien de enorme hoeveelheid media-aandacht, leeft bij wel de vraag in hoeverre hedendaagse media de strijd van de jongeren in Syrië, hun pleitbezorgers hier, maar ook die van hun islamitische tegenstanders, het geweld en het bloedvergieten in Syrië reduceert tot sensatie, spektakel en entertainment. Dat gold voor de programma’s afzonderling (met uitzondering van Knevel en Van den Brink) niet zozeer denk ik, maar er zijn natuurlijk al genoeg andere voorbeelden geweest. Er is in ieder geval ook veel discussie over of dit soort verhalen op TV moeten. Om begrip te kweken en de mensen zelf hun positie te laten definiëren en verhelderen lijkt me dit niet slecht. Zeker het programma AltijdWat droeg daar aan bij. Knevel en Van den Brink was meer een inquisitie en de Vijfde Dag eigenlijk een herhaling van wat we eerder gehoord hadden. Voor degenen die hier niks mis mee hebben (moslim en niet-moslim) was het een bijna pijnlijk en boosmakend iets om naar te kijken. Voor anderen was het een feest van herkenning, erkenning en inspiratie.
Het absurde is dat de jongeren die op jihad gaan, om te strijden tegen hun leeftijd- en geloofsgenoten in het Syrische leger, het allemaal wel erg goed bedoelen, dit doen omdat ze in de illusie zijn dat de normen en waarden van hun geloof worden bedreigd.
Naast het doel van sommige om een kalifaat te stichten hebben volgens mij veel van deze jongeren het gevoel dat hun broeders en zusters worden vervolgd vanwege hun geloof, en dat zij te hulp moeten schieten. Heel nobel, maar onjuist.
Hoe ze hierbij komen is mij niet helemaal duidelijk. Al Jazeera zou hierbij een grote rol kunnen spelen, want die zender dient de politieke belangen van Qatar en demoniseert daarom het Syrische leger en regering in extreme mate. Ook zou het kunnen dat Salafistische geestelijken Soennieten ophitsen tegen Shiïeten, wederom mogelijk door politieke belangen.
(Soennitische) moslims waren en zijn in Syrië nog steeds vrij om hun geloof te beoefenen, zolang zij de seculiere staat en andere religies respecteren en tolereren. Syrië heeft geen goede ervaringen met de politieke Islam, en dat is dan ook niet toegestaan. Eigenlijk heel redelijk in een land met zoveel religieuze groeperingen.
Waar de Syrische veiligheidsdiensten wel altijd streng tegen hebben opgetreden is islamisme, extremisme en terrorisme. Dat valt te verklaren uit de periode van extreme terreur tegen soldaten en ambtenaren in de jaren 80 door de Moslimbroeders. Overigens toen ook van wapens en explosieven voorzien door Golfstaten.
@Johan de Lange; heel nobel dat je juist de ”extreme” terreur noemt van de Moslimbroeders jegens de soldaten en ambtenaren.
Vergeet daarbij niet de extreme terreur van het Syrische regime in de jaren 80′, wat resulteerde in de slachting bij Hama, waar soennitische manne, vrouwen en kinderen bruut werden afgeslacht.
@Dani: Het is vreselijk wat daar gebeurd is, en elke actie waarbij ongewapende mannen, vrouwen en kinderen sneuvel is uiteraard hoogst afkeurenswaardig.
Je moet dat echter wel in de context zien. Dat gebeurde na een periode van 1976 tot 1981 waarin de Moslimbroeders met buitenlandse steun probeerden de seculiere regering van Syrië omver probeerden te werpen. Hierbij werden bijvoorbeeld in 1979 zo’n tachtig recruten in een hinderlaag gelokt en afgeslacht. Ook werden er in die periode honderden moordaanslagen gepleegd op ambtenaren, hun familieleden, en buitenlandse diplomaten.
Toen het Syrische leger in 1982 het hoofdkwartier van de Moslimbroederschap in Hama aanviel, zijn daar waarschijnlijk vele onschuldige slachtoffers gevallen. Vreselijk, had Syrië beter kunnen onderhandelen met een groepering die zoveel terreur heeft gezaaid?
Bron: Robert Dreyfus, 2005, pagina 199-205
Meer historische context voor de huidige opstand, want er zijn veel overeenkomsten met de periode in de jaren 80:
http://www.globalresearch.ca/syria-democracy-vs-the-foreign-invasion-who-is-bashar-al-assad/5329181