Tien jaar protest tegen de TerroristenAfdeling (TA) – Actie #Moslimkamp_Vught
Afgelopen weken is er weer (zij het beperkt) aandacht voor het bestaan van en de situatie in de TerroristenAfdeling (TA) waar onder andere (vermeende) Syriëgangers zitten (al dan niet in voorlopige hechtenis) evenals de plegers van de aanslag op de moskee in Enschede die veroordeeld zijn wegens brandstichting met terroristisch oogmerk.
Vught en De Schie
De eerste terroristenafdeling werd in september 2006 in de P.I. Vught geopend, later kwam er ook nog een afdeling op De Schie in Rotterdam bij. Naar mijn schatting hebben er sindsdien meer dan 90 mensen daar vast gezeten: dit zijn niet alleen mensen die veroordeeld zijn wegens terroristische misdrijven. Ook mensen nog zonder veroordeling kunnen hier terecht komen als er een verdenking is van een terroristisch misdrijf
Het idee was om gedetineerden die verdacht waren van en/of veroordeeld waren wegens terrorisme geïsoleerd onder te brengen in één complex om te voorkomen dat zij andere gedetineerden tot radicalisering zouden aanzetten. Op de TA-afdeling geldt het zwaarst mogelijke regime. Meteen was er kritiek op de TA uit kringen van rechtsgeleerden en anti-radicaliseringsdeskundigen over de wenselijkheid en effectiviteit van de TA, waarop de minister van Veiligheid en Justitie aan de Tweede Kamer toezegde de terroristenafdeling drie jaar na ingebruikname te laten evalueren.
Kritiek
Al in 2007 is er kritiek van voormalige gevangenen en wetenschappers op de TA waarbij vernedering centraal staat bij de eerste groep en bij de tweede gaat het vooral om de mogelijk averechtse werking en problemen met mensenrechten. Zie de uitzending van Brandpunt uit 2007.
In 2010 heeft de faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Groningen op verzoek van het WODC een evaluatieonderzoek uitgevoerd naar de terroristenafdeling. Het onderzoek is uitgevoerd door Tinka Veldhuis, Msc., Prof. dr. Ernestine Gordijn, Prof. dr. Siegwart Lindenberg en Dr. René Veenstra. Het rapport en de brief van de minister daarover zijn HIER te downloaden. In een artikel uit NRC (HIER en HIER) wordt melding gemaakt van ‘vernedering’ doordat iedere keer als een gevangene de afdeling verlaat, naar de rechtbank moet of een bezoeker aanraakt hij moet ‘bukken’, zijn ‘billen uit elkaar moet doen’ voor een visitatie. Onderzoekster Veldhuis stelde in dat artikel:
Wat mij opviel, is dat er geen goed onderzoek was gedaan naar de noodzakelijkheid van zo’n terroristengevangenis. Er is niets bekend over hoe radicalisering zich verspreidt in een gewone gevangenis, evenmin is bekend wat de gevolgen zijn van het gezamenlijk opsluiten van terroristen. Ik vind het een voorbeeld van slecht onderbouwd beleid.
Daan Weggemans, van het Centrum voor Terrorisme en Contraterrorisme stelde in dat artikel:
Dit bevestigt terreurverdachten in hun idee dat het Westen tegen hen is en dat moslims onrechtvaardig worden behandeld. Ze zien zichzelf als politieke gevangenen
.
Hij wees er ook op dat de TA gezien kan worden als een ‘hogeschool voor radicale ideeën. Een voormalige gevangene, Saddik Sbaa (inmiddels gesneuveld in Syrië) stelde: ‘De TA heeft van mij een soldaat gemaakt.’ In een uitzending van Eenvandaag uit 2007 oefenen de Raad van Strafrechtstoepassing en hoogleraar Straf- en Vreemdelingenrecht Van Kalmthout eveneens kritiek uit op de TA en het geldende regimes aldaar. Het regime is overigens intussen wel aangepast.
In 2015 stelden de Kamerleden Marcouch en Rebel van de PvdA Kamervragen over de TA naar aanleiding van het bericht Terroristenafdeling werkt soms averechts en België spreidt radicale moslimgevangenen. Naar aanleiding van dat laatste bericht stelde ook Groep Bontes/Van Klaveren Kamervragen (vragen en antwoorden HIER) In de antwoorden op Marcouch en Rebel (HIER terug te vinden) stelde toenmalig minister Opstelten dat er geen aanwijzingen waren dat een verblijf in de TA leidt tot radicalisering. Wel stelde hij opvallend genoeg:
In algemene zin kan worden gesteld dat de situatie van geradicaliseerde of jihadistische gedetineerden in de jihadistische propaganda een voorname rol spelen. Zo nu en dan wordt in de Nederlandstalige jihadistische propaganda stelling genomen tegen de terroristenafdeling.
Met die conclusie is echter niets gedaan sindsdien.
Protest in 2017: BewustMoslims
Afgelopen weken was er opnieuw aandacht voor de TerroristenAfdeling (TA). Verslaggever Willem de Haan van Argos mocht als eerste journalist naar binnen bij de TA in Vught. De beide afleveringen zijn HIER en HIER te beluisteren en geven een goed beeld van de TA vanuit het perspectief van medewerkers is mijn indruk. Van een (voormalige) gevangene was er een ander geluid: Argos doet alsof het een hotel is.
De activisten van Bewust Moslim besteedden afgelopen week, onder aanvoering van Abou Hafs, eveneens aandacht aan de TA onder de hashtag #Moslimkamp_Vught. Het is niet de eerste keer dat er groepen moslims zijn die protesteren tegen de TA: Team Free Saddik en de spin off daarvan Behind Bars gingen Bewust Moslims voor evenals een klein groepje die in 2015 uit solidariteit met de verdachten van de Contextzaak demonstreerden.
De centrale these van Bewust Moslim nu in 2017 is dat de TA een inhumane gevangenis is, die bewust is ontworpen voor moslims: de paar rechtse extremisten die er zitten zouden niet meer dan een alibi zijn. In hun campagne van een week werd veelvuldig verwezen naar het oorlogsverleden van Vught toen daar een concentratiekamp gevestigd was. Abou Hafs hield op maandag een lezing waarin een en ander uiteen werd gezet:
Wat de activisten willen is op korte termijn een versoepeling van het regime. Meer concreet gaat het dan om zaken als het mogen deelnemen aan activiteiten, geen vernederende visitaties meer, en mogelijkheden om de relaties met het gezin te onderhouden. Op de middellange termijn wil men opheffing van wat men ziet als een discriminatoire beleid van de overheid. Uiteindelijk is het doel sluiting van de TA.
Naast deze doelen gaat het ook heel duidelijk om een bewustmakingscampagne over de situatie in de TA. Onderdeel van de campagne was ook een getuigenis van een vrouw die daar heeft vastgezeten:
Afgelopen zaterdag was er een twitterstorm onder de hashtag #Moslimkamp_Vught en komende week zal aan mensen gevraagd worden om zich uit te spreken tegen TA Vught
Daarnaast zal er binnenkort een boek uitgebracht worden met getuigenissen van gevangenen en ex-gevangenen: De Terroristenfabriek.
Tien jaar kritiek en protest
We kunnen ons afvragen wat tien jaar aan kritiek en protest uit zeer verschillende hoeken nou heeft opgeleverd. De cynicus (of door ervaring geharde commentator) zal zeggen: ‘Niks, want dat ding is er nog’. Dat is natuurlijk zo; eerdere kritiek heeft echter wel geresulteerd in aanpassing van het regime. Niettemin, het is niet voor niets dat onderzoekers in 2007 al wezen op de slappe onderbouwing van de noodzaak en wenselijkheid van een TA. Het idee dat door gevangenen te concentreren en isoleren ze anderen niet konden ‘besmetten’ met hun ideeën, heeft geen empirische grond: er was geen onderzoek naar gedaan. Het vestigen van de TA is dan ook een politieke beslissing: aanpassing of zelfs sluiting is dat dus ook.
Toch is het goed dat er periodiek aandacht wordt gevraagd vanuit verschillende hoeken voor de TA anders verdwijnt een van de zwaarste gevangenisregimes in Europa in de vergetelheid.
Heeft u een idee wat ik als burger kan doen om te bevorderen dat het regime in de TA humaniseert? Welke actie/belangengroepen zijn er en hoe kan ik hen ondersteunen?
Met vriendelijke groet,
Minka van Santen