#MoslimZoalsWij een slotbespreking – Diversiteit als beleving
Nou, we hebben de koffie op na de intense aflevering van donderdag. Vrijdag was de laatste uitzending. Aangezien de makers meer dan 100 uur materiaal hebben en daarvan vijfmaal een halfuur hebben uitgezonden, vraag je je af wat de afwegingen zijn om dingen de laten zien, weg te laten, uit te vergroten of te minimaliseren. En laten we wel wezen, zo’n reality-tv serie (wat voor één dan ook) blijft toch een beetje een mensententoonstelling waarbij de makers een bepaald verhaal willen zien en waarbij de kijkers met hun objectiverende blik een eigen draai aan kunnen geven.
Dat gezegd hebbende, veel reacties die ik in kringen van moslims en daarbuiten heb gehoord, waren positief: leerzaam, onderhoudend, herkenbaar en meeleefbaar. Kijkers zo begreep konden zich identificeren met één of enkele deelnemers en dat kon verschillen per uitzending. En iedere deelnemers riep ook de nodige irritaties op. De karakters, want enige type casting lag hier toch wel aan ten grondslag, werden mensen van vlees en bloed, met hun eigen ideeën, zoektochten, hebbelijkheden en onhebbelijkheden. Dat is best knap wat ogenschijnlijk lag de lat niet zo hoog: laten zien dat De Moslim niet bestaat en dat er diversiteit is. Dat is, zou je zeggen dus, niet zo’n ambitieuze doelstelling want ja dat geldt voor iedere sociale categorie. Zoals Maxima ook al zei: “De Nederlander bestaat niet”. Maar kennelijk moet dat dan toch bevestigd worden en dat geeft mijns inziens toch aan dat de context van welke uitzending dan ook over religie, in het geval van moslims toch anders is dan die van christenen of joden om maar eens wat te noemen.
In de laatste aflevering zagen we Hazjir en Fitria praten op het bankje buiten. “Het spijt me, ik zat fout” Hazjir wil niets met excuses, maar wil weten of Fitria van standpunt is veranderd: dat zij Hazjir niet ziet als moslim. Hazjir vat het op alsof Fitria gezegd heeft dat hij afvallige is, ongelovig. Ze schoot uit haar slof en ze zal het nooit meer zeggen. Tegen niemand. En ze hoopt dat Hazjir in het zijn hart kan vinden om haar te vergeven.
Hazjir laat weten dat hij haar excuses aanvaardt, maar hij is nog wel boos en voelt zich verraden. Dat zal nog wel even duren.
En hopla, Selma is terug. Ze vond dat ze haar strepen moest achterlaten. Selma is de nieuwkomer die er al was in een minder hechte groep en nu plotsklaps terugkomt in een hechtere groep.
Arbi, en wie anders dan hij kan dat verzinnen (of zijn het de makers van het programma?) neemt ze mee op een uitje naar hangouderen: “we gaan orde en vrede brengen.”. Selma blijft achter, dus Mohamed ook want niemand moet alleen achterblijven.
Het is bijzonder zo stelt Selma iets later vast dat zij als ‘modemeisje’ het zo goed kan vinden met een streng islamitische moslim’ als Mohamed. Beide hebben gemeen dat ze actief zijn op social media en dat brengt zo zijn eigen problemen met zich mee die ze beiden bij elkaar herkennen. Mohamed is gestopt omdat mensen dachten dat hij de perfecte moslim was en hij het ook, bijna, zelf ging geloven.
Mohamed is bang om alleen te zijn. Maar, zo zegt, Selma: “Als je Allah hebt, kan je nooit alleen zijn.” Je moet zelfverzekerd zijn.
In het centrum gaan ze meteen weer aan het werk: nu koffie schenken bij de ouderen. Hazjir wordt gevraagd waar hij vandaan komt door zijn wannabe-vriendin aldaar. Arbi en de anderen gaan de discussie aan over integratie en termen als “allochtoon”. Arbi: “Ik voel me geen allochtoon.”
Teruggekomen gaat Arbi een masterclass stand up geven en tast zeer gevat de grenzen van de humor af. Cemil: “Je kunt overal grappen over maken maar of ik het grappig vind is wat anders.”
De volgende ochtend, Hazjir vindt het een mooie reis, je spiegel voorhouden, constant reflecteren, kennis opdoen.
Aan de ontbijttafel komt Selma erachter dat Döne lesbisch is en dat leidt tot een discussie over wie of wat raar is, de theologische bron (of niet) over liefde en homoseksualiteit. Döne ondersteunt mensen die ervoor uit willen komen of niet in hun homo-zijn. Ze vindt het raar en vervelend dat veel moslims er niet voor uit kunnen komen. Maar dat vindt Selma dan weer raar.
Mohamed zegt dat moslims hypocriet zijn in de zin dat moslims de ene zonde erger vinden dan de andere. “De waarheid ligt bij Allah. We moeten elkaar blijven uitdagen met ideeën, anders groeien we niet.” Mohameds woorden vallen zoals vaker deze week goed, zeker bij Döne en Cemil. Cemil is dichterbij zijn religie gekomen. Dat ontroert Mohamed dan weer. Hij wijst op zijn eigen fouten, zoals hij tegen Selma praatte.
Ondanks mijn aanvankelijke twijfels over dit project (a recipe for disaster, schreef iemand over de Australische variant), was het een interessante kennismaking met een groep mooie mensen. Vermakelijk, leerzaam en soms hoogst irritant. De laatste uitzending was denk ik exemplarisch voor wat we te zien kregen: emoties, confrontaties en dialoog. Het menselijk palet is natuurlijk breder dan dat en mijns inziens zou het programma aan diepgang hebben gewonnen als het simpelweg wat langer was geweest. Nu kreeg je vooral momentopnames en na een half uur was het opeens voorbij.
Maar wie was nu eigenlijk het publiek van dit programma? Waarschijnlijk toch het witte, ge-autochtoniseerde niet-moslim publiek. Dat is immers ook het grootste kijkerspubliek en waarom anders die diversiteit benadrukken? De meeste moslims zijn zich daar immers maar al te goed van bewust. En waarom anders ook het gebruik van bepaalde labels, zoals Mohamed deed met de term ‘salafist’? En natuurlijk is het een gestructureerde reality TV. Was het toeval dat in de eerste uitzending Selma en Mohamed als eerste arriveerden, ogenschijnlijk elkaars tegenpolen? De uitstapjes deden ook wat geforceerd aan. De gasten zijn uitgezocht en het script is geschreven; Moslims Zoals Wij geeft dan ook geen representatief beeld van de ervaringen van moslims. Maar, nogmaals, dat pretendeert het ook niet. Het was onderhoudende TV waarbij de deelnemers zichzelf, elkaar en het publiek een spiegel voorhielden voor hoe te leven in een omgeving waarin diversiteit een gegeven is (in dit geval zelfs een opdracht).
Besprekingen
Terugkijken kan HIER. Vanavond de tweede aflevering om 22:55 op NPO2 bij de NTR.
Aflevering 1: Geloof, vertrouwen en geluk
Aflevering 2: Vrijheid, grenzen en vergeving
Aflevering 3: Tot jezelf, tot God en tot de Ander komen.
Aflevering 4: Worsteling, werk en wroeging
Beste Martijn,
Bedankt voor al je besprekingen van deze serie. Ik heb de serie opgenomen, maar omdat ik al een achterstand heb in wat ik nog bekijken ‘moet’, denk ik dat, na jouw verslagen, de serie niet meer ga kijken. Een camera registreert en een verslaggever neemt waar, dat is een kwaliteitsverschil. En ik ga er van uit dat jij goed hebt waargenomen.
Jouw “mensententoonstelling” en “… dat geeft mijns inziens toch aan dat de context van welke uitzending dan ook over religie, in het geval van moslims toch anders is dan die van christenen of joden om maar eens wat te noemen,” vind ik hele rake opmerkingen.
Dat geldt wat mij betreft ook voor de uitzending van Human/VPRO “Niet meer zonder jou,” van 10 oktober, https://www.npostart.nl/2doc/10-10-2018/VPWON_1280849 Iemand vroeg mij die uitzending te gaan bekijken.
Als ik een aflevering alsnog ga bekijken, dan is dat die waar het biologisch-dynamische bedrijf werd bezocht, omdat ik bd-veetelt en halal slachten in de gegeven regels voor onverdoofd slachten een boeiende combi vind. Maar ik verwacht dan toch, zoals jij, Martijn, al aangeeft, dat de diepgang zal ontbreken.
Je een fijne Kerst toewensend en met vriendelijke groet.
Beste Bert,
Dat ik mijn bedenkingen heb, wil nog niet zeggen dat ik het niet de moeite waard vind. Het is onderhoudende boeiende TV, maar we moeten niet overdrijven zou je kunnen stellen 🙂 Het is een heel slecht idee om je door mij af te laten houden van het bekijken van de serie. Ik zou zeggen probeer het eens .
En natuurlijk een fijne kerst!