De kwestie van de Syriëgangers is meer dan een veiligheidskwestie alleen
Moeten we Syriëgangers terughalen? Als we naar de discussies hierover kijken, lijkt het alsof er maar één zaak belangrijk is: veiligheid. Maar is dat echt het enige? En wiens veiligheid dan eigenlijk?
Het valt niet te voorspellen hoe en of iemand geweld zal plegen: een verleden als uitreiziger is een indicator voor mogelijk risico, maar meer niet. Er is ook geen sprake van een homogene groep. Er zijn kinderen bij, er zijn mensen bij die niet hebben meegevochten en er zijn mensen bij die op minderjarige leeftijd zijn vertrokken. Daarbij, Nederland heeft gevochten tegen IS samen met andere Europese landen, maar zou ervoor terugdeinzen om Syriëgangers te bestraffen die zich mogelijk schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden tegen yezidi’s, Koerden en andere inwoners van Syrië en Irak? Als we stellen dat ze niet meer mogen terugkomen, legitimeren we ook nog eens deels de propaganda van IS die er onder meer op gericht was om Europeanen alle banden met de landen van herkomst te laten verbreken.
Er lijkt het idee te bestaan dat als we ze niet toestaan terug te komen, we er ook geen last meer van hebben. Dat zou naïef zijn. Enkelen gaan terugkomen, zo nodig op eigen houtje. Daarbij, als Europese landen hun Syriëgangers daar laten, ontstaat er daar een klasse van ontheemden die nergens heen kan. De Koerden en yezidi’s willen bestraffingen van mogelijke wandaden maar kunnen dat zelf niet en van de Iraakse en Syrische overheden valt geen eerlijk proces te verwachten. De kans is groot, zo leert de geschiedenis, dat we een groep scheppen die mogelijk voor nieuwe onrust kan zorgen. Overigens, ook als we wel toestaan dat Syriëgangers terugkomen, zullen we iets moeten doen. Ze zullen immers niet voor eeuwig vastzitten en wat dan? Onderwijs en werk zullen noodzakelijk zijn voor hun re-integratie.
De manier waarop we het debat nu voeren, heeft meer weg van een discussie over wie er nu wel of niet bijhoort in de samenleving. Vandaar ook dat het nauwelijks gaat over gerechtigheid voor de slachtoffers van IS of voor slachtoffers van de Syrische en Iraakse regimes. Ze niet terug laten komen, betekent dat de Nederlandse Syriëgangers zonder vorm van proces de toegang wordt ontzegd. Dat is opmerkelijk. Het gaat hier immers om geboren Nederlanders die hier opgegroeid en gevormd zijn en om hun kinderen. Stellen dat Nederlandse Syriëgangers onze zorg niet meer zijn, schept een nieuw soort voorwaardelijk burgerschap, is naïef en betekent in feite dat Europese staten hun handen in onschuld wassen als het gaat om hun eigen rol in de opkomst van IS en de participatie van Europeanen daarin. We zullen iets moeten doen. Of we bestraffen ze en begeleiden ze zelf of we organiseren een internationaal tribunaal.
Deze tekst is eerder gepubliceerd in De Gelderlander, naar aanleiding van (en mede gebaseerd op) een actualiteitencollege van Radboud Reflects aan de Radboud Universiteit Nijmegen met historicus Koen Vossen, over de afwegingen bij het terughalen van Syriëgangers.
Voor een verslag van dat actualiteitencollege: LEES HIER.
Of beluister HIER.