Sorry wereld, wij willen vermaakt worden
Wij, Nederlanders, zijn toch een raar volkje. Neem nu onze oranje-voetbalsupporters. Nederland plaatste zich door de 2-0 zege uit in Tsjechi� en dus kon de thuiswedstrijd tegen Macedoni� een aardig feestje worden. Helaas het werd 0-0. De supporters waren blijkbaar vergeten dat supporteren toch eigenlijk een werkwoord is. Een werkwoord dat niet hetzelfde betekent als vanuit je luie stoel met bier, chips en afstandsbediening in je hand, rondzappen naar ander vermaak als het ene je niet bevalt. Nee supporteren is je team aanmoedigen als het niet goed gaat (en het ging niet goed), keihard juichen als het wel goed gaat (en het ging goed want ‘we’ gaan door) en de supporters van de tegenstanders met rust laten.
Ik heb zelden zo’n grote groep dooie supporters in de trein zien zitten daarna. Ik baalde al want ik kwam die avond laat uit Gouda vanwege mijn onderzoek aldaar en zag het vooruitzicht met lallende supporters niet zo zitten. Het was doodstil. Men had zich verveeld…
Hetzelfde doet zich nu weer voor, maar dan op een heel ander front: de aardbeving in Pakistan. De Volkskrant bracht het pijnlijk in beeld met haar kop: Sorry Pakistan, jullie ramp heeft het niet Hierin wordt verwezen naar de de trage stroom van donaties naar aanleiding van die ramp. Deze zou in schril contrast staan met eerdere rampen en met name met die Tsunami-ramp van vorig jaar.
Geen werklozen die met behoud van uitkering naar het rampgebied willen, geen �artiesten voor Kashmir�, geen optimistische analyses over de groeiende filantropische inslag van de Nederlander, geen landelijke televisieavond. De SHO heeft daar wel om gevraagd, zegt Brouwer, �maar de omroepen maken een eigen afweging�.
Het klinkt cru, zegt Jan Krol van het Vakblad Fondsenwerving, maar deze ramp h��ft het niet. De aardbeving is ernstig genoeg voor massale actie maar �tijd en plaats zijn fout�.
Uitleg: �De tsunami kwam op tweede kerstdag. Iedereen had vrij, zat voor de tv en gaf geld. Nu is iedereen volop bezig met zijn werk. De tsunami gebeurde bovendien om de hoek: in vakantiebestemmingen waar ook Nederlanders werden vermist. Pakistan is psychologisch gezien veel verder weg.�
En dan is het �een ander soort ramp�, zegt Suzanne Vermeulen van Tear Fund, dat inmiddels 50duizend euro naar Pakistan stuurde en schrijnende verhalen terughoort over het uitblijven van hulp. �Een tsunami kun je je niet voorstellen, een aardbeving komt vaker voor�. Bovendien spoelde de vloedgolf via home videos zo de huiskamer in.
VU-collega Theo Schuyt die zeer interessant onderzoek doet naar Filantropie in Nederland, wijst op het fenomeen van ‘kinship altruism’:
we geven meer als het gaat om mensen als onszelf. Jaarlijks dingen driehonderd rampen naar de gunst van de gever, zegt hij erbij, dus dat er keuzes worden gemaakt is logisch.
En dat speelt natuurlijk een rol. Nou ja een beetje in ieder geval. Bij die tsunami waren toeristen (dat zijn wij allemaal wel eens) betrokken en dan ook nog eens Nederlandse toeristen. Degenen die het overleefden konden o p Schiphol voor alle camera’s hun zegje doen.
Een vergelijkbare ramp in India in 2001 leverde na een week al bijna 9 miljoen op en de Pakistan-ramp staat nu op 4,5 miljoen. ‘Kinship altruism’ brengt mij nog op een ander idee. Zou het iets te maken kunnen hebben met het feit dat de slachtoffers vooral moslims zijn? Sommige mensen zijn zo boos over de moslims hier, dat ze moslims heel ergens anders nog niet het licht in hun ogen zouden gunnen:
Pakistani, mohammedanen, wapenleveranciers, moordenaars, doei.
Waarom zouden wij jullie in leven willen houden om ons nog verder uit te moorden?
Hoe durven organisaties of pakistani dit van ons te vragen? Hieruit blijkt wel weer dat wederom respect, medelevendheid, medemenselijkheid van ons geeist wordt, maar zodra wij dat terugvragen is daar het ‘geloof’, de uitspraken van ene pedofiele moordenaar die hun voorbeeld is.
Best wel zielig hoor, die beelden die nu de schermen weer overspoelen, maar het lijkt mij dat het westen ook maar eens een statement moet maken.
Jullie vermoorden ons, moeten wij geld gaan storten om jullie in leven te houden om ons straks te vermoorden?
Hoe zot denken ze dat wij zijn?
Daarbij wordt dan ook nog verwezen naar het feit dat Arabische landen zouden achterblijven. Het is natuurlijk maar wat je als norm hanteert. Overigens denk ik dat het wanneer het in Marokko of Turkije zou zijn, ook autochtone Nederlanders toch wat guller zijn; daar hebben we dan toch net ff wat meer mee dan met Pakistan. En natuurlijk speelt ook mee dat Pakistan verder weg is dan let’s say Limburg. Toen de mensen daar in ’95 natte voeten kregen (want meer was het niet) spraken we over watersnoodramp (als dat een ramp was, wat was 1953 dan?) en haalden we meer dan 30 gulden op.
Maar deze kinship altruism is niet de hele verklaring en daar wijst de Volkskrant kop al hop. Jullie ramp heeft het niet…wat niet? Nou heel simpel: de X factor of nog beter: Je ne sais quoi:
‘I do not know what’; indescribable attractive attribute or quality; ‘a certain something’.
De ‘je ne sais quoi’ factor van de Tsunami zat ‘m in die toeristen die met hun cameraatje opnames hadden gemaakt van ronduit spectaculair geweld. Dat dan ook nog eens zo recht in onze huiskamer kwam. Zien we in Pakistan alleen de gevolgen van de oerkracht van Moeder Natuur, bij de tsunami zagen we de oerkracht zelf. En we hoefden er niks voor te doen…alleen tussen de kersttollen, konijnen en bavaroispudding door even de tv aan te zetten en te zappen. Net als bij de 9-11 aanslagen; als je niet zou weten dat het echt was, zou je denken dat je naar een Hollywood film zat te kijken. Veel sexier en gelikter kan een film niet zijn.
En ja laten we eerlijk zijn, we willen wel vermaakt worden. Zo’n ramp ok, maar ik wil wel kunnen vertellen dat ik het zelf met eigen ogen gezien heb, anders is het zo saai…
De term disneyficatie komt hier om de hoek kijken.
dat het etiket �Disneyficatie� van toepassing is op alle omgevingen die, net als Disneyparken, veilig zijn, waar de bezoeker vermaakt wordt, er geen onplezierige gebeurtenissen plaatsvinden en alles gesaneerd is.
Dat mag vreemd lijken met zo’n ramp maar dat is niet, want:
Zowel Disneys als alle daarop ge�nte projecten, hebben als gemeenschappelijk doel om de bezoeker het gevoel te geven even weg te zijn van het dagelijks leven en aan te zetten tot consumptie. Een ontwikkeling die zich in snel tempo verspreidt waardoor er steeds minder ruimte is voor andere waarden, normen en lokale culturele tradities. De nadruk wordt binnen de scriptie gelegd op Disneyficatie van architectuur in Noord-Amerika en Europa. De thematisch opgezette fantasie-architectuur en het controle- en organisatieconcept heeft uiteindelijk geleid tot een �Global Experience Design�.
Met andere woorden het filmscript van de ram moet zo zijn, dat mensen worden aangezet tot consumptie: kijken naar de beelden. Mensen nemen het tot zich, voelen er zich toe aangetrokken en trekken daarom de beurs op basis van deze ‘Disney Experience’. Ellende is er wel, maar in deze Disney Experience kan alles tot een goed einde gebracht worden als je maar geld geeft. Met andere woorden, de tsunami was een enorme Disney Experience en Pakistan eerder een ‘bad trip’.
Drie �toverwoorden� zorgen voor de succesformule: spektakel, consumptie en permanente controle.
Nou de tsunami was een spektakel en van Pakistan hebben we dat niet kunnen zien. Consumptie is het massale kijken naar beelden van de ramp en controle is het geld geven; het bezweren van het kwaad.
Een juiste combinatie van die factoren zorgt denk ik voor de je ne sais quoi factor. Daarom is die tv-uitzending die er dan toch gaat komen zo’n goed idee. Dat kan voor de nodige spektakel zorgen; op die manier kan wellicht van een ramp met een nix-factor een ramp met een x-factor gemaakt worden. Doet Talpa ook mee?
Die tv-actie geeft ons de gelegenheid vermaakt e worden �n te geven. En wat zullen we ons lekker voelen als we dat gedaan hebben. Nu maar hopen dat we ook inderdaad vermaakt worden, want als het een droge 0-0 wordt, is het wel saai.