Een wekelijks portie burgerschap 28 – Onverantwoordelijk burgerschap
Uit de burgerschapskalender:
Laten we eerlijk zijn, we kunnen niet 365 dagen per jaar verantwoordelijk burger zijn…
We zouden het bijna vergeten. De overheid legt niet zomaar een burgerschapsidee op. Nu de overheid aangeeft wat we een dagje niet hoeven te doen, blijkt wat men eigenlijk wil: verantwoordelijk burgerschap. EZPress® – “Verantwoordelijk burgerschap. Een kwestie van geven en nemen”
Vandaag heeft minister Ter Horst met de publicatie “Verantwoordelijk burgerschap. Een kwestie van geven en nemen”, de aftrap gegeven voor een brede discussie over verantwoordelijk burgerschap. Respect, betrokkenheid bij elkaar, gerichtheid op de toekomst en inzet voor de samenleving zijn volgens het kabinet de vier belangrijkste elementen van burgerschap.
Het gaat best goed hoor:
Toespraak minister Ter Horst bij ontvangst Rob-advies ‘Vertrouwen op Democratie’ | Rijksoverheid.nl
Er zijn zoveel mensen die in de praktijk actief zijn en initiatieven nemen om er voor te zorgen dat mensen elkaar kennen en samen problemen in de buurt oplossen.
Dat bleek alleen al bij het discussietraject over verantwoordelijk burgerschap dat eind vorig jaar is afgerond.
De mensen zijn het eens over de belangrijkste waarden en gedragsregels voor goed burgerschap, zoals prettig samenleven, zorgen voor elkaar en je inzetten voor je buurt. Veel mensen zijn betrokken bij het veilig en op orde houden van hun directe leefomgeving. Dat is ook horizontalisering. Het zijn geen zaken om één keer in de vier jaar bij stil te staan; nee, dit gaat de mensen elke dag aan.
Maar uiteindelijk is het in de praktijk toch allemaal wat minder eenduidig dan op het eerste gezicht wellicht lijkt. Ik geef twee voorbeelden. Stel u bent een buschauffeur. U rijdt uw dagelijkse route van A naar B en weer terug. Op een gegeven moment stapt in A. een persoon in die u niet vertrouwt. De persoon ziet er onheilspellend uit en maakt dat u en andere reizigers zich ongemakkelijk voelen. Wat zou die persoon van plan zijn? U als buschauffeur neemt u verantwoordelijkheid als zorgzaam burger, betrokken op anderen en bij het veilig en op orde houden van directe leefomgeving; de bus in dit geval. U besluit de reiziger te weigeren.
Tweede voorbeeld. Stel u bent een persoon die zich erg druk maakt om de eigen toekomst en die van de medemens en zich daardoor mede ernstige zorgen maakt over de verloedering van de omgeving waarin u verkeert. Het gaat u, als vrouw, onder meer om de bejegening van mannen die u uitkleden met hun blikken en soms zelfs hun handen niet kunnen thuishouden. U kunt echter niet de hele samenleving veranderen, laat staan de hele wereld. Maar u heeft natuurlijk wel een eigen verantwoordelijkheid, op z’n minst voor uzelf. Om uzelf te beschermen van de chaos en wanorde in uw omgeving en omdat u als verantwoordelijk persoon betrokken bent bij uw eigen toekomst en die van uw naasten, geeft u gehoor aan een oproep van het belangrijkste in uw leven. U gooit uw leven radicaal om en besluit een leven te leiden dat voor u eervol en deugdzaam is en dat betekent ondermeer dat u uw kleding aanpast. U voelt zich er fantastisch bij; eindelijk leeft u uw leven authentiek en kunt u uzelf zijn. Maar met de bus mee gaan, dat is wat lastig.
De goede verstaander weet natuurlijk al lang waar het over gaat. Het gaat over de busschauffeur die de 19-jarige Ambaro in Uden weigerde voor een ritje naar Volkel omdat zij een niqab draagt. De buschauffeur nam waarschijnlijk in zijn ogen zijn verantwoordelijkheid voor de veiligheid van zijn passagiers. Alleen je mag echter niet iemand weigeren op basis van zijn/haar kleding. Weliswaar is er in het hele niqab/boerka debat een plan geweest om deze sluiering in onderwijs en openbaar vervoer te verbieden. In het onderwijs geldt dit ook evenals voor rijksambtenaren, maar openbaar vervoer is in handen van marktpartijen en de overheid kan alleen met hen overleggen volgens mij om hen aan te sporen die verbod in de vervoersvoorwaarden op te nemen. Uiteindelijk hebben de vervoersbedrijven dat klaarblijkelijk niet gedaan (in ieder geval in het geval van Connexxion niet, zo lijkt me). Hij is dus gewoon in overtreding. Als we echter naar de reacties op websites kijken dan ondersteunt een meerderheid op de nieuwssites toch de actie van de chauffeur; ook al handelt hij in strijd met de wet. Onder meer om de reden die de chauffeur ook aangegeven zou hebben én omdat men vindt dat een niqab hier in Nederland niet thuishoort. Maar mag je dus in het kader van verantwoordelijk burgerschap ook de wet overtreden?
De 19-jarige Somalisch-Nederlandse vrouw staat dus in haar recht. En gaat dus niet tegen het verantwoordelijk burgerschap in. Sterker nog je zou kunnen beargumenteren dat zij een zeer verantwoordelijk burger is die (als ik vrijelijk een mogelijke gedachtegang van haar mag interpreteren) zij gehoor geeft aan een verzoek van haar God en zo bijdraagt een een betere ordening van de samenleving. Eveneens zou je met recht kunnen beargumenteren dat hier juist haar veiligheid in het geding is, een aspect dat in de discussies over niqab nauwelijks aan de orde komt zoals Annelies Moors op basis van haar onderzoek onder niqab-draagsters ook duidelijk maakte. Tegelijkertijd echter is de politiek bijna zonder uitzondering fel gekant tegen niqab en stelt de regering dat de niqab voor velen symbool staat voor een fundamentalistische islam die niet in Nederland thuishoort. Tevens zijn er dus plannen in de maak om het op plekken te verbieden en in half Europa woeden hier debatten over. Het dragen van een burqa of niqab lijkt dus evenmin te passen bij het idee van verantwoordelijk burgerschap en de actie van de buschauffeur dan juist wel weer. Connexxion heeft inmiddels wel excuses aangeboden, om de een of andere reden aan haar man. Is dat verantwoordelijk burgerschap of komt er nu ook iemand met de kreet: islamisering?
Tegelijkertijd treden beiden ook op als zelfbewuste sterke burgers. Immers, de buschauffeur voelde zich bedreigd en ongemakkelijk maar neemt toch te stap haar te weigeren. De vrouw weerstaat alle negatieve reacties op de niqab terwijl zij toch echt een blikvanger is, wordt in haar persoonlijke veiligheid en vrijheid aangetast, maar laat het er niet op zitten en dient een klacht in (tenminste ik neem aan dat zij dat gedaan heeft). Hulde voor beiden dan maar? Ingewikkeld hoor dat verantwoordelijk burgerschap. Vandaag toch maar eens lekker onverantwoordelijk doen dan.