******joden aan het gas – Wat is anti-semitisme?
Dus Ajax is kampioen, gefeliciteerd! Werd wel weer eens tijd ook of niet? Waarschijnlijk daarom die vreugde uitbarstingen. Maar probeer eens even de volgende zoekwoorden op Twitter: #hitler+Ajax #kankerjoden en joden aan het gas. Onsmakelijk is het en onfris ook. Maar is dat nu anti-semitisme of niet?
Wellicht is het geen direct anti-semitisme aangezien met ‘joden’ Ajax wordt bedoeld en niet de joodse gemeenschap. Ajax wordt vereenzelvigd met joden zoals wel meer clubs dat worden (bijvoorbeeld Tottenham Hotspur). Wel lijkt het te wijzen op een toename van de acceptatie van anti-semitische leuzen zoals Simon Kuper ook stelde enkele jaren terug:
Eerst Ajax, daarna het land | NRC Boeken
de identificatie van Ajax als `jodenclub’ ook bij de Amsterdamse supporters leeft (een deel van de Amsterdam Arena golft op en neer bij `Wie niet springt, die is geen jood’), ziet hij het als een teken dat het taboe op antisemitisme in Nederland steeds zwakker wordt.
Dat werd Kuper pijnlijk duidelijk toen hij drie jaar geleden onderzoek deed voor een speciaal nummer van voetbaltijdschrift Hard Gras dat onder de titel Ajax, de joden, Nederland de kern vormde voor het nu verschenen Engelse boek. Kupers toon werd in Hard Gras bepaald door een verwante, schokkende ontdekking: in tegenstelling tot wat Kuper als in Leiden wonend kind van joodse afkomst altijd had geloofd, was Nederland helemaal niet collectief `goed’ geweest in de oorlog. Kupers woede over het halfhartige gedrag van de Nederlanders (eerst doen of er weinig aan de hand is, later pochen over minimale verzetsdaden) was constant voelbaar, bijvoorbeeld in een passage over een `Verboden voor joden’-bord dat Kuper aantrof in het archief van Sparta. `Het zou nog eens van pas kunnen komen’, sneerde de auteur.
Dit wordt nog eens versterkt doordat ook zelfbenoemde voorvechters van de vrijheid van eigen meningsuiting zoals Bert Brussen ook niet schromen om opmerkingen te maken die grappig bedoeld zijn, maar vooral laten zien dat het taboe op ‘grappige’ verwijzingen naar het lot van de joden in de tweede wereldoorlog aan het verzwakken is (zie ook de RT’s bij Godvoordommen). In het geval van moslimjongeren is ook een dergelijke erosie te zien die met name sterker wordt iedere keer als Israël een actie onderneemt tegen de Palestijnen. Ook dat is geen klassiek anti-semitisme denk ik, maar anti-semitische leuzen, al dan niet ontleend aan Nederlandse tradities, kunnen wel degelijk worden gebruikt om geweld te legitimeren of onrecht te bekritiseren. Recent onderzoek in Brussel overigens betwist dat, de onderzoekers stellen dat het theologisch anti-semitisme is.
Gezien de gretigheid echter waarmee mensen duiken op, al dan niet vermeende, anti-semitische uitingen en deze scherp veroordelen laat overigens ook wel zien dat het taboe niet helemaal verdwenen is. Anti-semitische uitingen zijn voor veel mensen nog steeds over de morele grens heen en uitingen worden dan vaak ook zeer emotioneel veroordeeld of anderen worden zeer emotioneel beschuldigd van anti-semitisme. De vraag is wel of we daarmee nu niet in een patstelling zijn gekomen. Eén waarbij óf anti-semitisme als zeer serieuze en alomtegenwoordige zaak gezien (en waarbij kritiek op de staat Israël en ook de anti-ajax uitingen inherent anti-semitisch zijn of op z’n minst het residu zijn van anti-semitisme) óf als een non-probleem dat afleidt van de ‘echte’ issues (rechten van Palestijnen, islamofobie, geweld door Israël, enzovoorts). Het aloude anti-semitisme in Europa, dat onder meer ten dienste stond van politieke entrepeneurs die homogeniteit (lees ‘etnische zuiverheid’) van de Europese staten wilden scheppen heeft zo goed als afgedaan. Daarmee is het nog niet weg natuurlijk. Het wegredeneren van leuzen als ‘hamas, hamas, enz…’ als ‘slechts’ humor kan misschien wel terecht zijn, maar heeft toch ook veel weg van het wegredeneren van anti-semitisme. Tegelijkertijd wordt de beschuldiging van anti-semitisme ook gebruikt om discussies uit de weg te gaan over Israël, de rechten van Palestijnen, enzovoorts. Het is dus niet óf óf maar én én.
In een interessant artikel op de site van het NIOD (dat een onderzoek doet naar hedendaags anti-semitisme) van Evelien Gans, gaat ook in op de vraag ‘Wat is anti-semitisme?‘ (pdf).
