Autochtonen en allochtonen bestaan niet: ze worden gemaakt
Broeders en zusters – De Standaard
Toen ik in Nederland kwam wonen, leerde ik denken in termen van autochtonen en allochtonen. ‘Wij’ kwamen hier vandaan en ‘zij’ moesten zich aanpassen aan ons. Maar als ik eerlijk was, had ik niet echt het gevoel dat ik hier vandaan kwam. Ik was net zo goed ‘op bezoek’ in de wereld als alle anderen.
Allochtonen en autochtonen bestaan niet, ze worden gemaakt. In de loop van de tijd kwamen we er achter dat er groepen migranten en nakomelingen waren, waarbij er problemen speelden met betrekking tot onderwijs en arbeidsmarkt. Daar bedachten we een term voor: allochtonen. Vervolgens werd er onderzoek gedaan naar allochtonen en verhip, wat bleek? Er waren problemen met betrekking tot integratie. Later bedachten we dat dat wel eens te maken kon hebben met cultuur. Want hun cultuur is nou eenmaal anders dan die van ‘ons’ en dat leidt per definitie tot problemen. Want kijk maar, die allochtonen hebben een andere cultuur en daar hebben we problemen mee.
[youtube:http://www.youtube.com/watch?v=4ClLXmiJSgw]Geen wonder dus dat er pleidooien zijn om dit oerlelijke Nederlandse woord af te schaffen en categorisering op basis van etniciteit ook weg te doen. De aanleiding van deze discussie is een advies van de RMO, waarvan minister Leers intussen al heeft laten weten het niet over te nemen zodat we beter kunnen kijken wat de problemen zijn. Dat is ook een punt waar sommige wetenschappers op wijzen:
Etnisch onderscheid: onontbeerlijk voor beleidsmakers
Ik ben daarom van mening dat etnische categorisering nodig is en nodig blijft: om achterstanden te bestrijden en om onrechtmatigheden (discriminatie) te kunnen vaststellen. Dit staat los van welk gevoerde beleid dan ook. Ongeacht of je je doelstellingen via specifieke of via generieke instrumenten wilt bereiken.
Waarom is etnische registratie een probleem in Nederland? – Nederland – TROUW
Daarbij is iedereen zich bewust van de nadelen en valkuilen. Van het risico van stigmatisering. Van het gevaar alles op het conto van de etniciteit te schrijven. En ook hoe frustrerend de categorisering voor de integratie is. Immers: een allochtoon blijft per definitie altijd een allochtoon. Maar toch.
In het ergste geval wordt het woord allochtoon een soort raciale constructie:
Er zijn geen problemen met allochtonen (update) | www.dagelijksestandaard.nl
Onderzoek na onderzoek wijst uit: Er zijn grote etnische verschillen bij immigratie. Gemiddeld genomen voeren niet-westerse allochtonen alle slechte lijstjes aan aangaande criminaliteit, schooluitvalt, lage opleiding, werkloosheid enz enz. maar daartussen zijn er opvallende verschillen. De twee generatie Chinezen bijvoorbeeld doet het zelfs beter dan de autochtonen. Onder de tweede generatie Iraniërs zijn nog maar weinig moslims, en ook zij doen het opvallend goed qua integratie. De verschillende etnische groepen onder de Surinamers doen het heel uitlopend qua integratie.
Zo is een administratieve aanduiding verworden tot een idee dat er echt zoiets is als een groep allochtonen die alle slechte lijstjes aanvoert (logisch, daarom hadden we de categorie uitgevonden).
Nu is er best iets te zeggen voor het motto meten is weten en dat je daarom de categorisering moet behouden. En dan wordt vaak de vergelijking gemaakt met de VS die dat immers ook zouden doen en bijvoorbeeld de term ‘Arab-American’ hanteren. Maar daarmee wordt wel voorbij gegaan aan het feit dat categorisering geen neutrale zaak is. Het is geen zaak van opsporen welke groepen er zijn en die vervolgens even benoemen. Zo wordt beleid vaak voorgesteld als technische oplossing voor problemen. Maar categorisering is een zaak van ‘speech act’. De term allochtoon verwijst niet naar een duidelijk afgrensbare en homogene groep, maar het aanduiden van mensen met die term is een handeling waarmee de werkelijkheid, wordt ‘gewaardeerd’ binnen een normatief, ideologisch systeem dat vooraf gegeven is. In dit geval gaat het om mensen die wel in ‘ons’ land verblijven, maar gezien worden als onaangepast mede op basis van een stereotype beeld van ‘hun’ cultuur. Zo worden moslims buitengesloten (zie ook het citaat van Niemoller hierboven) vanwege hun religie omdat die ‘nou eenmaal’ niet compatibel zou zijn aan de Nederlandse cultuur die gebaseerd zou zijn op vrijheid, scheiding kerk-staat, emancipatie van vrouwen en vrijheid van meningsuiting. Dat is een ideaalbeeld (voor sommigen althans) maar niet de werkelijkheid. Allochtonen, in populair taalgebruik en beleid steeds verder ver-engt tot moslims, wonen dus wel hier en hebben gelijke rechten maar horen niet bij de morele gemeenschap. Dat maakt de term allochtoon ook een andere dan bijvoorbeeld Arab American die geenszins Arabieren ziet als buitenstaanders vanwege een andere cultuur. Waar hier het idee bestaat dat er maar één identiteit mogelijk is, of Nederlands of Marokkaans bijvoorbeeld, is in de VS het normatieve ideaalbeeld meer gebaseerd op de eigen cultuur als mozaïek (net zo goed een ideaalbeeld aangezien de White Anglo-Saxon Protestants nog steeds dominant zijn).
Een dergelijk label is ook een machtsmiddel. Leers spreekt niet voor niets over problemen die ‘wij’ hebben met allochtonen. En wanneer we tot de ontdekking komen dat sommige allochtonen vaker verdacht worden van een misdrijf dan autochtonen dan trekken we onmiddellijk de conclusie dat dat ligt aan de allochtonen; niet aan de politie. Dat laatste zou best een rol kunnen spelen zeker als we zien dat verderop in de strafrechtketen sommige allochtonen een zwaardere straf krijgen dan autochtonen voor hetzelfde misdrijf (dat wordt al helemaal niet benoemd door Leers als reden om de term te behouden). In het debat is allochtonen ook vooral een manier om te spreken over migranten en hun nakomelingen in plaats van met hen; er zijn immers geen vertegenwoordigers van de allochtone gemeenschap (die is er namelijk niet). Peter Geschiere geeft, enige tijd terug al, een interessant antwoord op de vraag waarom deze term op een gegeven moment ingeburgerd raakte:
Antropologen.nl – Allochtoon is een problematische term
De tamelijk verrassende keuze voor deze terminologie in Nederland hing samen met de hardnekkigheid waarmee de overheid tot in de jaren tachtig vast hield aan het idee dat Nederland een emigratieland was en niet een immigratieland; het was immers overbevolkt. Vandaar dat de voor de hand liggende term ‘immigrant’ in overheidsstukken gemeden moest worden.
En:
Peter Geschiere: “Cultuur is altijd in beweging” | Standplaats Wereld
Interessant genoeg zijn deze termen in de jaren zeventig geïntroduceerd met het idee om het debat wat te verzachten. Het was een welkome vervanging van raciale termen, die gelukkig als achterhaald werden beschouwd. Maar interessant genoeg doen de termen allochtoon en autochtoon nog steeds een beroep op de natuur om onderscheid tussen mensen te maken. Daarom komen ze op mensen heel vanzelfsprekend, heel natuurlijk over. Maar dat zijn ze niet. Ze zijn uitgevonden in de context van het ontstaan van de multiculturele samenleving en ze drukken uit wie hier wel echt thuishoort en wie niet. Autochtoniteit berust op een ideaal van zuiverheid dat onmogelijk is geworden in een wereld die al zo lang en zo diep beïnvloed is door migratiestromen.
En net zo problematisch is dan ook het begrip autochtoon:
Peter Geschiere: “Cultuur is altijd in beweging” | Standplaats Wereld
Autochtoniteit wordt gepresenteerd als volkomen natuurlijk en normaal en doet een groot emotioneel beroep op mensen. Mensen vergeten heel snel dat ze kort geleden nog heel andere opvattingen hadden en op een andere manier over elkaar spraken. In Afrika gaan mensen soms hun eigen familie als allochtoon beschouwen! Dat soort denken komt niet uit de lucht vallen, maar wordt gemobiliseerd en gemanipuleerd, juist omdat het zo sterk met macht en toegang tot rijkdom verwikkeld is. Media, politici, ‘sterke’ mannen of vrouwen, bedrijven, etcetera, spelen daarom een belangrijke rol.
In Nederland gaat het deels ook om een gek soort combinatie van markt en cultuur. Wilders begon in ieder geval als een soort ultraliberaal, inclusief voorstellen voor afschaffing van het minimumloon en het progressieve belastingstelsel. Pim Fortuyn was ook een groot fan van de markt en bekritiseerde de verzorgingsstaat. Beiden combineerden dat met een omhelzing van de joods-christelijke cultuur. Dat is een vreemde ‘move’ voor liberalen, die vroeger nooit veel op hadden met religie en traditie.
Tegenwoordig zie je bij Wilders natuurlijk een verschuiving van ultra-liberale, individualistische standpunten naar het behoud van de welvaartsstaat voor de autochtone bevolking. Dat is interessant. Het suggereert dat het ook hier gaat om toegang tot middelen. Migranten worden voorgesteld als een bedreiging voor ‘onze’ verzorgingsstaat.
Met alle goede bedoelingen hebben we met het begrippenpaar autochtoon-allochtoon een raciaal vertoog op basis van bloedverwantschap vervangen door een vertoog gebaseerd op cultuur en grond. Het begrippenpaar autochtoon en allochtoon zou daarom moeten verdwijnen, en als we toch groepen willen aanduiden laten we ze dan bijvoorbeeld aanduiden met Marokkaanse Nederlanders, Molukse Nederlanders en Vlaamse Nederlanders…om maar eens wat te noemen.
Overigens ben ik van mening dat ook het integratiebeleid afgeschaft dient te worden!
Complimenten met dit blog. Gebruik soms stukken eruit voor mijn blog. Mag dat?
http://www.situharns-hetisaltijdandersalsjedenkt.blogspot.com. Groet, Jan
Geen probleem, als je aan bronvermelding doet (mijn naam, blog en link naar het desbetreffende stuk) dan kun je zonder toestemming alles overnemen.