Impressie van de herdenkingsbijeenkomst #Vredesplein – ‘Gooi bloemen, geen bommen’

Afgelopen maandag was ik aanwezig bij de herdenking voor de slachtoffers van de gewelddadige acties in Parijs, Beirut, Baghdad, Jeruzalem en Damascus. De herdenking was georganiseerd door islamitische organisaties in Rotterdam, onder andere SPIOR, NIDA en Essalam moskee, en werd officieel gehouden op het Vredesplein bij de Essalam moskee (het was eigenlijk ernaast, maar een kniesoor die daar op let). Vanaf half 7 liep het terrein langzaam vol: media en politie waren al volop aanwezig en het lokale openbaar vervoer reed extra vaak met de trams zo hoorde ik van een conducteur op de tram.

Het voortouw nemen
Ik bespeur altijd nogal gemengde gevoelens onder moslims over dit soort bijeenkomsten. Moeten we nu verantwoording afleggen? En wat eigenlijk over de slachtoffers in Libanon, Turkije, de Palestijnse gebieden, enzovoorts. In de scherpe veroordelingen die er zijn vanuit islamitische organisaties (zie de lijst HIER) kunnen we ook lezen dat terrorisme elders, maar in het bijzonder in Turkije en Libanon (Beirut afgelopen week) ook veroordeeld worden. Maar net als vele herdenkingen vormen de aanslagen van Parijs toch de aanleiding. Tevens lezen we in die veroordelingen ook de angst dat de moslim gemeenschappen in de nasleep van de aanslagen verbaal en fysiek zullen worden aangevallen. En dat is natuurlijk bepaald geen onterechte angst als we de geschiedenis van de afgelopen 15 jaar bekijken of de aanvallen (waaronder bomaanslagen) in de jaren negentig.

Toch meende ik bij deze bijeenkomst ook nog een andere sfeer te bespeuren (maar dat is natuurlijk wel wat subjectief) dan verantwoording af leggen: namelijk islamitische organisaties en individuele burgers die het voortouw nemen om uit het geweld van Parijs (maar ook elders) toch nog iets van saamhorigheid, vertrouwen, ontmoeting en dialoog te scheppen en dat in een toch wel redelijk ontspannen bijeenkomst.

zijaanzicht Essalam moskee

Een positieve manifestatie
Ook duidelijk aanwezig bij de bijeenkomst een verlangen naar iets positiefs. Dat was volgens mij al te zien eerder na de aanslag op Charlie Hebdo en de Joodse supermarkt. Veel mensen beschouwen de sfeer over moslims, migranten en vluchtelingen als vooral negatief en er lijkt een verlangen naar iets opbouwends, iets gezamenlijks en iets moois te zijn. Zeg maar het verlangen naar het herstel van de mythe van een ideale samenleving. Geen mythe in de zin van iets dat niet bestaat per se, maar een mythe van zoals het eigenlijk zou moeten zijn volgens sommige mensen iets dat uitstekend werd verwoord door Rachid Benhammou op Joop.nl: De andere stad van de liefde. En in beeld gebracht door één van de meeste ge-retweette fotos van Martijn Bink en die, in andere varianten van andere fotografen, op diverse nieuwssites is terug te zien:

Rotterdam vanavond. pic.twitter.com/h1bY2UaTNq

— Martijn Bink (@NOSBINK) November 16, 2015

Een bijeenkomst als deze is de zichtbare en hoorbare uiting van dat verlangen en, gezien de vele positieve reacties erna (ook van sommigen die vooraf nogal sceptisch waren) ook een moment waarop dat ideaal tot stand komt (hoe lang is natuurlijk de vraag).

De bijdragen
Na de opening door Nourdin el Ouali, die optrad als een soort spreekstalmeester, was het allereerst de beurt aan minister Van der Steur van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Zijn toespraak was er één zonder oorlogsretoriek iets wat, voor zover ik kon opmaken in het publiek, wel op prijs gesteld werd. Wat wel in lijn was met eerdere uitspraken was het idee dat de aanslagen een aanval waren op een levenswijze:

De terreuraanslagen die we zagen in Parijs, waren een aanslag op onze manier van leven. Op alles waar we voor staan. Een leven in vrijheid, met het recht te denken, geloven en zeggen wat we willen.

[…]

Voor alles geldt: leef uw leven. Laat u niet intimideren. Pak de metro, ga uit eten, luister naar muziek, juich voor Feijenoord.

(en Sparta en Excelsior voegde hij er nog even naar toe).

Imam Iftekhar Chisti stal denk ik de show voor velen.

De mensen zijn als bloemen in de tuin van hun Schepper. Bloemen van verschillende soorten kleuren, vormen en geuren.

Een boeket met dezelfde bloemen is mooi, maar een boeket met verschillende soorten bloemen is nog mooier!

We moeten met bloemen gooien naar elkaar. Niet met bommen.

De laatste spreker was burgemeester Aboutaleb. Ook zijn toon was een stuk terughoudender dan gebruikelijk van hem in deze kwestie. Hij roemde Parijs en zette IS daar in scherp contrast tegenover en wees op het belang van eenheid, met liefde en compassie tegenover een IS dat verdeeldheid zou zaaien. En wees net als velen op de noodzaak en de wens om het leven te leiden.
vredesmanifestatie bij essalam moskee – Cityportal Rotterdam

Parijs.
De stad van liefde en saamhorigheid, een stad waar ruimte is voor mensen uit alle windstreken om hun leven op te bouwen, om het leven te vieren.
Een stad van wereldburgers.

De stad van Voltaire, de grote Franse vrijheidsdenker.
De stad ook van Adonis, de Syrische dichter die zijn vaderland moest ontvluchten omdat zijn prachtige poëzie de machthebbers niet beviel.

Vrijdagavond was Parijs weer het decor van terroristische aanslagen, waarbij harteloze leeghoofden in het wilde weg schoten op onschuldige, vredelievende burgers. Een laffe daad, ingegeven door wraak en haat.

Het geweld van IS is gewetenloos.
Geweld dat op veel plekken in de wereld aan de orde van de dag is, ook in Irak, Syrië, Egypte, Libië en Libanon. Met onnoemelijk veel slachtoffers tot gevolg.
Moslims, christenen, sjiieten, alevieten, yezidi’s: niemand wordt gespaard.

Nu is de stad van Licht en Verlichting gehuld in een rouwsluier. De bewoners zijn bang, en schrikken van ieder onverwacht geluid.
Maar zij zijn ook sterk: ze komen bij elkaar om te rouwen, ondanks hun angst.
Ze hebben de moed om de straat op te gaan, om te laten zien dat hun manier van leven niet zal veranderen.
Zij laten zich niet gijzelen door geweld.
Zij zullen nooit wijken voor terreur.

Hier bij de Essalam moskee staan we vanavond schouder aan schouder met de Parijzenaars.
Essalam betekent: Vrede. Op dit plein van de vrede gaan onze gedachten en gebeden uit naar de slachtoffers en hun nabestaanden.
We delen onze zorgen over de wereld waarin wij leven.
We denken na over een wereld waarin wij – alle vredelievende burgers – willen leven.

Eén ding staat vast: we blijven scherp en alert, want we laten ons het leven in vrijheid niet ontnemen. Ook al heeft die vrijheid soms een hoge prijs.

Vanavond laat Rotterdam zien: we horen bij elkaar, welk geloof of welke overtuiging je ook hebt.
We zijn sterk in verscheidenheid.
We zijn kwetsbaar maar niet zwak.

Mijn oprechte dank aan de initiatiefnemers van deze indrukwekkende bijeenkomst.

Dames en heren, laten wij elkaar blijven opzoeken en vasthouden, want de enige échte macht van IS, is het zaaien van tweedracht. En dat mogen we nooit laten gebeuren.

Laat liefde en compassie de leidraad zijn in onze levens.
Laten we moedig zijn, en het kwaad geen kans geven.
Laten wij één zijn en samen blijven bouwen aan een vreedzame samenleving.

Daarnaast waren er toespraken van een rabbijn, een dominee, van de voorzitter van de Raad van Marokkaanse Moskeeën in Zuid-Holland, directeur Marianne Vorthoren van het Platform van Islamitische Organisaties Rijnmond (SPIOR) en Miss Universe Jolanda Koolhof die afgelopen vrijdag in Parijs was.
De totale bijeenkomst is hier te zien:

Witte ballonnen in de lucht bij de Vredesmoskee #vredesplein pic.twitter.com/jw73q76aCz

— Anna Visser (@Anna_Visser) November 16, 2015

De functie en positie van religieuze organisaties in Nederland
Dat niet iedereen overtuigd is van de oprechtheid van het initiatief blijkt uit de reactie van Tanya Hoogerwerf van Leefbaar Rotterdam:
Mag ik herinneren aan de opkomst bij de Gaza-demonstratie? Die ongeveer 10.000 betogers is volgens haar ‘wel even wat meer’ dan de ongeveer 600-700 mensen bij de Essalam moskee. Het is echter wel problematisch omdat als verwijt naar alleen moslims te gebruiken zoals het artikel in RDstad suggereert. Immers, bij die 10.000 zaten ook niet-moslims; hun afwezigheid afgelopen maandag wordt niet gezien als problematisch? De kritiek die er is, namelijk dat de aandacht nogal eenzijdig is, wordt door Van den Anker (Leefbaar Rotterdam) ook nogal makkelijk weggezet als een ‘verraderlijke onderstroom’ en voortvloeiend uit de kritiek op Aboutaleb als ‘verrader’. Klaarblijkelijk geldt haar pleidooi voor een ‘overstijgend verhaal’ alleen voor alle geloofstromingen en partijen, maar niet voor Leefbaar?

Het hele gebeuren, maar ook de kritiek van Leefbaar laten zien dat islamitische organisaties in de rol zitten dat men wel het voortouw moet nemen of dat men dat zo voelt. Dat is een interessant gegeven, want we moeten ook vaststellen dat het bijna altijd religieuze organisaties zijn die dit soort bijeenkomsten organiseren. Dat islamitische organisaties het nu doen, heeft dan wellicht ook te maken met de behoeften die er enerzijds zijn en anderzijds het gebrek aan andere organisaties die dat doen met uitzondering van de kerken en joodse organisaties. Hetgeen wellicht ook wel iets zegt over de rol van religie in deze, volgens sommigen seculiere, samenleving. Zijn de religieuze instituties in tijden van crisis nog steeds de aangewezen instituties om sociale cohesie te bewaren dan wel te scheppen? Want als zij het niet doen, wie gaat het dan doen?

ik kreeg zelfs twee bloemen. de wereld is klein 😉