Media en moslims

Naar aanleiding van de moord op Van Gogh zijn er diverse onderzoeken verschenen naar de rol van de media. Eén van de belangrijkste onderzoeken is van dat van Hajer en Uitermark, waaruit zou blijken dat de media geen negatieve rol hebben gespeeld. Weliswaar was er veel aandacht voor moslims, maar dat was overwegend positief. Een ander, recent, onderzoek is dat van communicatiewetenschappers Claes de Vreese en Hajo Boomgaarden van de Amsterdam School of Communications Research (ASCoR). Zij deden onderzoek naar veranderingen in de publieke opinie na de moord op van Gogh en de rol van de media daarin. Uit hun onderzoek blijkt dat vlak na de moord mensen een zeer negatieve houding hadden ten opzichte van moslims en dat de consumptie van media daar een rol in speelt; hoe meer mediaconsumptie hoe negatiever de houding. Een effect dat later weer afnam door de genuanceerde berichtgeving in de media.

Onderzoek van de Vu door Oegema e.a. laat zien dat het negatieve effect en de ogenschijnlijke tegenstelling tussen de twee onderzoeken wellicht verklaard kan worden doordat bijvoorbeeld artikelen over terreur en artikelen over moslims bij elkaar stonden. Een nieuw onderzoek door d’Haenens en Bink van de Radboud Universiteit (via Nieuwe Reporter) laat ook mogelijk verklaringen zien:

Wel bleek uit het onderzoek dat er vaak wordt bericht over de islam naar aanleiding van negatieve thema’s, zoals terrorisme, geweld en fundamentalisme. Ondanks het feit dat de islamberichtgeving evenwichtig is, kan dit stigmatiserend werken. “Maar dat is inherent aan het nieuws, goed nieuws is geen nieuws.” Bovendien is niet onderzocht of de berichtgeving over de islam negatiever is dan al het andere nieuws. Daarnaast is er, zoals verwacht, steeds meer gepublceerd over de islam na de aanslagen op het World Trade Center.

Dit is gebaseerd op onderzoek dat liep tussen 1998 en tot twee maanden na de moord op Van Gogh. Het is maar de vraag of dat eigenlijk wel lang genoeg is en er zou, zoals de onderzoeksters ook stellen, eigenlijk een vergelijking moeten worden gemaakt met andere onderwerpen. De precieze relatie tussen productie en consumptie van media blijft dus onduidelijk met betrekking tot Van Gogh. De Nijmeegse onderzoeksters kaarten terecht het gebrek aan aandacht voor vrouwen aan. We hebben weliswaar de meiden van halal, maar het gaat natuurlijk om een fundamenteler punt. Ook als het gaat om het horen van ‘de stem’ van moslimmannen en -vrouwen, zou dit niet beperkt moeten blijven tot issues als terrorisme, islam, straatoverlast e.d., maar veel breder; anders blijft men nog in hetzelfde hokje zitten.