Maagdelijkheid, maagdenvlies en hymenconstructie

Wat doe je als kind? Ga je je eigen gang, probeer je binnen het kader van je ouders te blijven of zoek je een compromis daartussen? De discussie over maagdenvliesherstel -hymen(re)constructie- draagt die vragen met zich mee. In Metro van vandaag een uitgebreid artikel over meisjes die geen maagd meer zijn en daarom een maagdenvlieshersteloperatie laten uitvoeren of wellicht nog wel maagd zijn, maar dat voor de zekerheid toch laten uitvoeren:

Wies Obdeijn- Van Welij, arts en seksuologe, krijgt jaarlijks zo’n 50 meisjes bij zich die smeken om een nieuw maagdenvlies. “De meeste meiden die hier komen denken nog steeds dat ze moeten bloeden als ze worden ontmaagd. Dat klopt alleen niet. Vroeger was het misschien zo dat in de islamitische cultuur zeker 90 procent van de meisjes bloedde tijdens de huwelijksnacht. Maar dit kwam voornamelijk omdat ze erg jong trouwden en door uithuwelijking hun echtgenoot nog maar nauwelijks kenden. Door de zenuwen was er geen staat van opwinding en dat resulteerde in een bloeding. Tegenwoordig bloedt zeker 40 procent van de meiden niet tijdens de eerste keer. Ook is het maagdenvlies geen vlies dat doorboord moet worden, maar slechts een randje weefsel.”

Toch besluiten veel meiden een hersteloperatie te ondergaan. Obdeijn- Van Welij: “Het idee van bloeden zit vaak zo diep dat ze nauwelijks iets anders geloven. Ze willen gewoon het allerliefst bloeden tijdens de huwelijksnacht. Zoals de traditie voorschrijft. Een operatie kan daar voor zorgen. Tijdens de ingreep trekken we de randjes van het maagdenvlies wat strakker zodat het meisje vrijwel zeker zal bloeden. Wanneer het achter de rug is gaan ze vaak dolblij naar huis. Maagdelijkheid hangt bij deze meiden sterk samen met het vlies. Wanneer dat in tact is zijn ze wat hun betreft maagd.”

Het gaat hierbij echter niet alleen om de ideeën van de meiden zelf, maar ook om die van hun omgeving. Films als In het huis van mijn vader en La plage des enfants perdus laten dat heel mooi zien en mee beleven.

De PVV gaat naar aanleiding van dit bericht kamervragen stellen:

Vragen van het lid Agema (PVV) aan de minister van VWS over een verbod op volstrekt overbodige maagdenvlieshersteloperaties.

1.)
Bent u bekend met het bericht (*) dat honderden (zo niet duizenden) moslima’s jaarlijks de volstrekt medisch overbodige ingreep van een maagdenvlieshersteloperatie laten uitvoeren.

2.)
Bent u met mij van mening dat deze perverse ingreep waarbij de vaginawand wordt dichtgenaaid om deze bij de geslachtsgemeenschap expres kapot te laten scheuren verboden moet worden? Zo neen, waarom niet?

3.)
Bent u met mij van mening dat operatiekamers en medisch personeel niet belast moeten worden met deze medisch volstrekt overbodige ingreep? Zo neen, waarom niet?

4.)
Wie betaalt deze medisch volstrekt overbodige en perverse ingreep? Bent u met mij van mening dat in geen geval de Nederlandse zorgpremie/belastingbetaler dat moet zijn? Zo neen, waarom niet?

Hier is nogal wat op af te dingen. De ingreep is wellicht volgens de PVV niet noodzakelijk, maar gezien de stress en de emoties van meisjes die dit ondergaan, is het voor hen wel degelijk noodzakelijk. Daarbij lijkt het in deze vragen om een verschrikkelijke ingreep, ook dat lijkt nogal mee te vallen:

Het herstellen van het maagdenvlies is op zich een eenvoudige medische operatie. Die wordt poliklinisch gedaan, wat betekent dat je na een paar uur alweer naar huis kunt gaan. Voor er met de ingreep wordt begonnen wordt alles je goed uitgelegd. Het gebeurt onder lokale verdoving, of als je dat liever hebt onder algehele anesthesie.
Bij de lokale verdoving wordt er eerst een verdovende vloeistof gespoten op de plaats waar je een prikje krijgt. Daar voel je dus ook niets van. Bij de ingreep die vijf tot tien minuten duurt wordt met klein deel van het slijmvlies van de vaginawand losgemaakt en wat “ingekort”, zodat een nieuw maagdenvlies ontstaat. Hoe dat precies gaat laten ze je nog zien in de kliniek.
Als je na de ingreep naar huis gaat, bloed je niet en heb je ook geen pijn. Je kan met de bus of trein naar huis. Fietsen kan schrijnen en is de eerste dagen af te raden. Het herstel moet gebeuren in de week voor het voorgenomen huwelijk. Wanneer het door een bekwame arts wordt gedaan, is het resultaat uitstekend. Complicaties zijn er eigenlijk niet. Je krijgt soms antibiotica mee om infectie te voorkomen. Last heb je er ook niet van.
In ons land is een kliniek waar de ingreep veelvuldig wordt gedaan door een vrouwelijke arts die ook Arabisch spreekt. De privacy van de meisjes en vrouwen is daar gegarandeerd. Je kan, zoals dat je recht is, alle medische gegevens laten verwijderen, zowel bij de (huis-)arts als die je verwezen heeft, als bij de instelling waar je behandeld wordt. Niemand komt dus te weten dat je in die kliniek geweest bent, en waarvoor.

Eerder dit jaar diende de PVV een motie in om dergelijke operaties te verbieden op basis van ongeveer dezelfde beredenering. De motie werd verworpen; alleen de PVV en de VVD waren voor.

Opvallend is dat de groeiende emancipatie onder moslimmeiden niet leidt tot een aantasting van de maagdelijkheidsnorm. Discussies op fora als Marokko.nl laten zien hoezeer het onderwerp leeft en hoe sterk deze norm is: hier en hier. Uit die discussies wordt, net als in mijn onderzoek, duidelijk dat jongeren dergelijke operaties in strijd achten met de islam. Ook de mogelijke consequenties voor meisjes die geen maagd meer zijn, worden gezien als strijdig met de islam en iets van de Marokkaanse cultuur. Ze verwijzen daarbij bijvoorbeeld naar de profeet Mohammed die getrouwd was met een weduwe; zij was dus geen maagd meer toen ze het huwelijk in ging.

Ook wordt uit de discussie op Marokko.nl en in mijn onderzoek duidelijk dat er een dubbele moraal is; voor jongens is deze maagdelijkheidsnorm zo goed als onbestaand. Nou ja de norm is er wel, maar wordt nauwelijks nageleefd zonder consequenties. Precies op dat vlak is er overigens wel een kentering te bespeuren. Veel meer meisjes dan voorheen proberen zich te verzetten tegen die dubbele moraal. Dat leidt, zoals eerder gesteld, niet tot een aantasting van de maagdelijkheidsnorm, maar eerder tot een versterking ervan: meisjes maken duidelijk dat volgens de islam ook jongens maagd moeten zijn (iets wat de meeste jongens overigens ook niet ontkennen).

Het verzet van de meisjes op basis van de islam tegen de dubbele moraal van hun omgeving en het protest tegen dergelijke hersteloperaties, laat zien dat zij proberen met behulp van de islam hun machtspositie te versterken en baas over het eigen lichaam proberen te zijn. Tegelijkertijd zijn zij natuurlijk geen individuen die losstaan van allerlei sociale verbanden. De hersteloperaties zijn te zien te zien als een compromis waarin diverse loyaliteiten samenkomen: loyaliteit naar zichzelf, Allah en hun omgeving. In een oudere discussie (2000)over de toelaatbaarheid van deze operaties (ja de discussie is al oud) in het tijdschrift Migrantenstudies wijst Bartels op een interessant punt. De hersteloperaties zijn taboe (iets dat ook wel duidelijk wordt uit de discussies op Marokko.nl). Zij wijst erop dat (in mijn woorden) een dergelijke taboe van belang is om een dergelijke compromisoplossing uberhaupt te kunnen doen slagen:

Misschien heeft ruimhartige medewerking praktisch wel heel negatieve gevolgen. Het risico bestaat dat hymenconstructie een vanzelfsprekend in elk ziekenhuis uit te voeren ingreep wordt. Dan kan het taboekarakter verloren gaan en zal de operatie mogelijk niet meer onder geheimhouding verricht kunnen worden. Daarmee heeft deze ingreep als hulpmiddel voor meisjes in een noodsituatie eigenlijk afgedaan. En wanneer meisjes ervan uitgaan dat hymenconstructie een gangbare praktijk is, kan dit hun gedrag met betrekking tot seksueel verkeer beïnvloeden en hun zoeken naar oplossingen binnen de eigen groep verminderen. Zijn dergelijke ontwikkelingen gewenst? Kortom: ook al zijn er morele argumenten om dit medisch onnodig ingrijpen te verdedigen, de vraag naar de ge¬wenste uitvoering is een andere en vraagt aparte doordenking.

Dit pleit ervoor om deze operaties niet zomaar te gedogen. In het Metro artikel wordt ook gesteld:

Ineke van Seumeren is gynaecoloog bij het UMC in Utrecht en doet de ingreep heel zelden en op uitzonderlijke indicatie. Wanneer wij de gedachte steunen dat meisjes bloeden tijdens de huwelijksnacht zal er nooit wat veranderen. Niet alleen stemmen wij in met het idee dat een maagd moet bloeden, ook helpen wij mee de traditie in stand te houden. Een traditie die volgens Van Seumeren vol tegenstrijdigheden zit. Het is toch raar dat mannen wel seksueel contact hebben voor het huwelijk, maar zelf een maagd eisen? Daarbij krijg ik ook herhaaldelijk meisjes aan de deur die al jaren anticonceptie gebruiken, vervolgens willen ze voor hun huwelijk nog even snel een herstel.

Van Seumeren snijdt hier een belangrijk punt aan, dat mij echter onvoldoende lijkt om het te dan maar simpelweg te verbieden. Immers een heleboel cosmetische operaties zijn onnodig en bevestigen alleen maar het Westerse, scheve, schoonheidsideaal met allerlei negatieve gevolgen van dien. Dat ideaal is echter wel zo sterk, dat weigeren om die operaties uit te voeren ook hele grote negatieve consequenties kan hebben. Dat blijkt ook uit het verhaal van Wies Obdeijn in de Metro:

Obdeijn-Van Welij beaamt het verhaal van de gynaecoloog. “Natuurlijk klopt er een hoop niet. Er komen zelfs meisjes bij me die nog gewoon maagd zijn en zeker willen weten dat ze bloeden. Toch denk ik dat het niet aan ons is om de traditie te veranderen. Je moet niet vergeten dat deze meiden tweede generatie gastarbeiders zijn. Dit zijn meisjes die een enorm dubbel gevoel hebben. Aan de ene kant groeien ze op in het vrije Nederland. Aan de andere kant willen ze hun ouders niet teleurstellen. Ik denk dat de situatie vanzelf zal veranderen. Tot die tijd, zal ik meisjes zo goed mogelijk begeleiden. Daar ben ik arts voor.”

Een casus zoals dit over hersteloperaties laat goed zien dat de kwestie vaak veel ingewikkelder is dan met een simpelweg verbieden of ruimhartig toestaan kan worden afgedaan. Misschien dat de huidige praktijk waarin, als het goed is, alleen in noodgevallen dit wordt gedaan nog niet zo slecht is.