Bijbel & Koran – Een supermarkt van makkelijk scoren
De IKON heeft een leuke website gelanceerd: Bijbel & Koran. Via een woordzoekfunctie kun je hier heel makkelijk overeenkomsten en verschillen tussen de Bijbel en de Koran opzoeken. En dan weten we gelijk de verschillen tussen de christenen en de moslims…ja ja.
Verschillende websites hebben dit dan ook al gedaan. Het radicaal-rechtse (een website met een oproep tot geweld tegen ‘links’ mag je wel zo noemen denk ik) zoekt vooral op ongelovige. De redactie van Geenstijl.nl zal dat wel gezien hebben en haar onbedwingbare lust tot makkelijk scoren via kopiëren en jatten niet hebben kunnen onderdrukken en zoekt vervolgens op hoer en ongelovige bestraffing. Het Nederlands Dagblad laat zien dat liefde in de Bijbel toch echt meer voorkomt dan in de Koran, maar slaan weer meer in de Bijbel dan in de Koran.
Andere websites focussen weer vooral op de overeenkomsten zoals Dutchcowboys. Doel is onder meer tot meer wederzijds begrip te komen door toch vooral te focussen op overeenkomsten.
Het hierboven beschreven zoekgedrag zegt echter meer over de redacties van de websites en kranten, dan over de Koran of de Bijbel. In het recente nummer van ZemZem laten de auteurs duidelijk zien hoe, in ieder geval voor de Koran, dergelijke out of context zoekgedragingen eigenlijk onzinnig zijn. De passages dienen geinterpreteerd te worden en dit gebeurt mede aan de hand van andere bronnen zoals de hadith en de soenna. Voor de Bijbel is dit natuurlijk niet veel anders. In één van de artikelen van ZemZem stelt Robert Woltering bijvoorbeeld het volgende:
‘De koran is een supermarkt,’ zei de Egyptische filosoof en ‘moslimdenker’ Hasan Hanafi tijdens een publieke lezing in Alexandrië in september 2006. Hij reageerde op een vragensteller uit het publiek, die zei dat hij contradicties in de koran had aangetroffen. Hanafi’s woorden werden een kleine rel. Afgelopen zomer sprak ik Hanafi en bevroeg hem hierover. ‘In de koran zit alles,’ zei hij. ‘Het bevat suiker maar ook zout. Je bent zelf verantwoordelijk voor je keuze hieruit. Net zoals in de supermarkt, als je zout nodig hebt, pak je het zout. Maar een ander kan voor de suiker gaan.’ Hanafi trekt de vergelijking verder. ‘Als je hier in Caïro naar een Carrefour (grote Franse supermarktketen) gaat, zie je de Egyptische klanten hun ogen uitkijken over wat er zoal tot hun beschikking staat. Ik zou willen dat mensen zo naar de koran zouden kijken.’ Hij vervolgde met te zeggen: ‘Het rare is, dat dit een orthodoxe, bijna fundamentalistische stellingname is: “Alles staat in de koran, alles wat een mens maar nodig kan hebben.” Dat zeggen zij ook!’. ‘Zij’ dat zijn de ophitsers onder de Egyptische islamisten die niets liever doen dan anderen, zoals Hasan Hanafi, voor kafir uitmaken.
Deze laatste rel rond Hanafi toont weer aan dat je met uitspraken over de koran moeilijk op safe kunt spelen. In deze ZemZem hebben we die ambitie ook geen moment gehad. De discussies over de koran laten meningen en lezingen zien die zeer divers zijn en zich niet laten harmoniseren. En die meningen lopen niet alleen uiteen tussen moslimse lezers en niet-moslimse lezers: in tegenstelling tot de indruk die nogal eens gewekt is, is de koran ook binnen islamitische discoursen een punt van discussie. Het is begrijpelijk dat in het publieke islamdebat in Nederland vooral gekeken wordt naar een vermeend ‘standaardkoranbegrip’ van moslims in Nederland en dat de hogere theologie van godsdienstwetenschappers als Abu Zaid, Soroush en Mahmud Taha als maatschappelijk irrelevant terzijde wordt geschoven. Begrijpelijk, maar toch ook jammer.
Het ‘standaardkoranbegrip’ bestaat er dan uit dat moslims geloven dat de koran het letterlijke woord van God is, met als gevolg dat er geen interpretatieruimte zou bestaan. Met deze visie op de koran als onwrikbare, onstuurbare missieve van God ontstaan dan direct problemen met de verzen over de positie van de vrouw, de behandeling van ‘ongelovigen’ en het ‘strijden voor God’. De ‘ware moslim’ zou volgens deze visie op de koran geacht worden zich als een mysogyne xenofoob linea recta naar het strijdgewoel te begeven. Het feit dat de meeste moslims lijken te geloven dat ze in alle vroomheid vrouwvriendelijk kunnen zijn en het oorlogsgeweld gewoon netjes thuis op de buis kunnen volgen geeft aan dat er met de premisse misschien iets mis is. Wellicht is dat een goede reden om het idee van een standaardkoranbegrip los te laten, een meer individuele benadering te proberen of bijvoorbeeld aandacht te schenken aan de soms wat obscure godsdienstwetenschappers die tot nu toe als irrelevant werden beschouwd.
Wat hierbij nog vergeten wordt is dat er niet alleen zoveel Koran en Bijbel interpretaties zijn als gelovigen, maar ook nog eens net zoveel als ongelovigen.
