De Volkskrant / Fennema: Racisme zonder ras is gevaarlijke onzin
Eerder plaatste ik hier het Volkskrant artikel van Ghorashi en Spijkerboer ‘Racisme zonder ras’. UvA hoogleraar Meinert Fennema reageert daarop door te stellen dat door tegenstanders te betichten van racisme wek je de indruk dat hun standpunten niet alleen verkeerd maar ook strafbaar zijn.
Hier zijn hele stuk
Op donderdag 6 maart stond er op Forum een artikel van mijn collega’s Halleh Ghorashi en Thomas Spijkerboer, allebei verbonden aan de Vrije Universiteit, de een als hoogleraar management van diversiteit en integratie, de ander als hoogleraar migratierecht. Met de strekking van het artikel waarin opgeroepen wordt tot een democratische discussie waarin verbinding voorop staat, kan ik het in grote lijnen eens zijn. Vooral met de zinsnede ‘Met beledigingen kun je in een discussie niets bereiken, behalve het aanwakkeren van haatgevoelens.’
Maar juist daardoor was ik enigszins verbijsterd door hun centrale argument dat er sprake is van een nieuw soort racisme dat niet gebaseerd is op ras, maar op religie of cultuur. Ik citeer: ‘Bij het nieuwe racisme is het (al dan niet vermeende) culturele of religieuze verschil de basis van ongemak, afkeuring of angst.’ Vervolgens nemen zij stelling tegen het verbod op het dragen van een boerka in het openbaar vervoer. Zij zien daarin hetzelfde als de verplichting tot het dragen van een hoofddoek in Iran. Zij noemen dat dus racisme.
Het gaat mij nu niet om de vraag of een boerka met een hoofddoek te vergelijken is en of degenen die in Nederland voor een boerkaverbod pleiten op één lijn gesteld mogen worden met de leiders van Iran. Wel merk ik op dat deze manier van discussiëren nu niet bepaald een voorbeeld is van het debat dat de auteurs zeggen voor te staan, ‘waarin verbinding centraal staat’.
Wat mij verbijstert, is de wens van mijn collega’s om dit racisme te noemen. Het regime van de Ayatollah werd door religieus fanatisme en intolerantie gekenmerkt, maar toch niet door racisme? In de Wikipedia lees ik: ‘Met een overweldigende meerderheid stemde het volk vóór de instelling van de islamitische republiek en op 1 april 1979 werd de Islamitische Republiek Iran uitgeroepen. Als geestelijk leider bezat Khomeini een onaantastbare positie. Samen met de Raad van Hoeders van de Constitutie kon hij wetsvoorstellen blokkeren, wanneer deze on-islamitisch werden geacht of in strijd met de Koran of het Islamitisch Recht.’
Het is een afschuwelijk voorbeeld van wat er kan gebeuren als democratische besluitvorming niet binnen de grenzen blijft van een rechtsstaat, waarin ook de rechten van minderheden gegarandeerd zijn. Ik begrijp dan ook heel goed dat Halleh Ghorashi niet terugverlangt naar deze op het islamitisch recht gebaseerde meerderheidsdictatuur, waarvan men zich overigens kan afvragen of zij nog steeds door een meerderheid van het Iraanse volk wordt gedragen. Maar wat is hier racistisch aan? Het gaat hier toch om religieus geïnspireerde intolerantie? En waarom willen de auteurs religieus fanatisme of gebrek aan respect voor culturele minderheden zo graag als racisme bestempelen?
Ik kan eigenlijk maar één reden bedenken. In Nederland is racisme bij de wet verboden. Door je tegenstanders van racisme te betichten, wek je dus de indruk dat hun standpunten niet alleen verkeerd, maar ook strafbaar zijn. Hoewel zij dus hun tegenstanders oproepen tot matiging in het publieke debat, zetten zij zelf aan tot juridische vervolging van hun tegenstanders. Zij discussiëren met een juridisch vlindermes onder hun toga.
Zelf verkeer ik in de gelukkige omstandigheid dat ik, mét Ghorashi en Spijkerboer, ook tegen een boerkaverbod ben, anders dan om redenen van staatsveiligheid. Voor mij is een boerka gewoon een bivakmuts die men niet om klimatologische maar om religieuze redenen draagt. Ik hoor dus volgens mijn collega’s van de VU niet tot het gilde van de nieuwe racisten (althans, dat hoop ik maar). Maar om te komen tot een matiging van de toon in het debat roep ik mijn collega’s van de VU op het criminaliseren van tegenstanders te staken.
Het concept van racisme zonder ras, dat in 1981 door Martin Barker werd gelanceerd in een aanval op de toenmalige Engelse conservatief Enoch Powell, is politiek gezien contraproductief. Het wachten is immers op een ludieke groep neoconservatieven die het ‘Verbond van Nieuwe Racisten’ opricht, op dezelfde manier als een groep ludieke homo’s ooit de flikkerbeweging begonnen is. En wetenschappelijk stelt hun betoog niets voor. Rookworst zonder ‘r’ is ook worst, maar racisme zonder ras is gevaarlijke onzin.
In het Verenigd Koninkrijk is de politieke correctheid de laatste jaren wel erg ver doorgeschoten, waardoor het begrip racisme een enorme ‘inflatie’ heeft ondergaan. Ik betreur dat enorm, want echt racisme (het discrimineren op grond van huidskleur) bestaat nog wel degelijk en moet met alle macht bestreden blijven worden.
Vreemd trouwens dat deze zelfde cultuurrelativistische moraalridders het bijna nooit opnemen voor vrouwen in landen als Afghanistan, Saudi-Arabië en bepaalde delen van Pakistan. Als er ergens mensen systematisch geknecht en achtergesteld worden, is het wel in die contreien. Maar blijkbaar vinden we gender-apartheid niet zo erg.
“In het Verenigd Koninkrijk is de politieke correctheid de laatste jaren wel erg ver doorgeschoten, waardoor het begrip racisme een enorme ‘inflatie’ heeft ondergaan. Ik betreur dat enorm, want echt racisme (het discrimineren op grond van huidskleur) bestaat nog wel degelijk en moet met alle macht bestreden blijven worden.”
Racisme is het zien van een ander ras als minderwaardig, of eigen ras als superieur. Ras wordt niet gedefinieerd op biologische kenmerken, maar het in een sociale en/of politieke constructie.
“Vreemd trouwens dat deze zelfde cultuurrelativistische moraalridders het bijna nooit opnemen voor vrouwen in landen als Afghanistan, Saudi-Arabië en bepaalde delen van Pakistan. Als er ergens mensen systematisch geknecht en achtergesteld worden, is het wel in die contreien. Maar blijkbaar vinden we gender-apartheid niet zo erg.”
Als die mensen bevrijd willen worden doen ze het zelf wel. De feministen hier in Nederland hadden ook niemand van buiten nodig om hen te helpen.
Toevoeging aan racisme: Racisme is overigens meestal niet iets wat op individueel niveau speelt, het is vaker aanwezig in sociale en politieke structuren.
@ Izz al-Din Ruhulessin, mag ik je een kritische vraag stellen?
Als je vindt dat ‘die mensen’ in Afghanistan zich heus wel zelf kunnen bevrijden, wat vind je dan van de Palestijnen? Ik ben nog geen moslim tegengekomen die daar niet voor de barricaden op gaat. Typisch geval van selectieve verontwaardiging, dunkt me.
RE ‘Racisme is het zien van een ander ras als minderwaardig, of eigen ras als superieur. Ras wordt niet gedefinieerd op biologische kenmerken, maar het in een sociale en/of politieke constructie.’
Natuurlijk bestaan ‘rassen’ niet echt, daarover zijn de meeste evolutiebiologen het al lang eens. Maar de islam blijft voor mij vooral een religie/ideologie, en geen etnische groep (laat staan een ‘ras’). Als ik me morgen tot de islam bekeer, verandert dat niets aan mijn huidskleur of aan mijn etnische afkomst! Moslims zijn er in alle kleuren van de regenboog en ze hebben vele nationaliteiten, zoals ook Malcolm X moest erkennen tijdens zijn pelgrimstocht naar Mecca.