Zinweb: hét trefpunt voor zingeving – Religie met een knipoog
RELIGIE MET EEN KNIPOOG
Zaterdag 5 april vond het Zinweb Lustrumsymposium plaats. André Droogers verzorgde een workshop met als thema ‘Nieuwe vrijzinnigheid en speelse religiositeit’. ‘In feite gaat het bij religie om een bijzondere toepassing van het menselijk spelvermogen.’
Spel is er in vele vormen. Sport is het voorbeeld dat het meest in het oog springt. Gedurende twee keer drie kwartier geldt bijvoorbeeld binnen een afgeperkte ruimte, voetbalveld geheten, een andere werkelijkheid met andere regels. Kinderen vertegenwoordigen een andere spelvorm. Ze zijn in staat van een steentje met een inspirerende vorm een fee te maken. Gezelschapsspelen – weer een andere spelvorm – dwingen de deelnemers in een tijdelijk verband met geheel eigen regels. Kunstenaars spelen met beelden die een werkelijkheid oproepen of een geheel eigen werkelijkheid suggereren.
Spel zou omschreven kunnen worden als het vermogen tegelijkertijd meer werkelijkheden te hanteren. Het spel moet ernstig gespeeld worden, maar de goede speler begrijpt dat de spelwerkelijkheid niet de enige is, ook al gaat hij er nog zo in op. Spel veronderstelt een knipoog. Wie het spel te fanatiek speelt, heeft geen oog meer voor het speelse van zijn rol. Wie spelbreker is, heeft het ook niet begrepen, net zo min als wie niet tegen zijn verlies kan.
En wat is het verband met religie? In feite gaat het bij religie om een bijzondere toepassing van het menselijk spelvermogen. Religie is een speciale uitkomst van het tegelijkertijd hanteren van meer werkelijkheden. Er wordt een extra werkelijkheid verondersteld, die door mensen als sacraal ervaren wordt. Die werkelijkheid wordt op uiteenlopende wijze benoemd en ingevuld. Dat is een zaak van aftasten en uitproberen. De gang van ervaring naar verwoording is moeizaam en onvolkomen.
Dat betekent tegelijk dat heel veel mogelijkheden uitgeprobeerd worden. Bovendien moet het religieuze spel het hebben van meerlagige, veelstemmige symboliek. Symbolen staan voor iets dat afwezig, toekomstig of onzichtbaar is. In religie zijn afwezige, toekomstige en onzichtbare zaken en personen aan de orde van de dag. De onzegbare werkelijkheid wordt middels de werkelijkheid van symbolen verbeeld en opgeroepen. Onder symbolen schuilen zoveel betekenissen dat er voldoende is voor minstens vijf wereldreligies (met al hun varianten), en dan nog eens enkele duizenden tribale godsdiensten en een paar honderd nieuwe religieuze bewegingen.
Lees verder op: Zinweb: hét trefpunt voor zingeving