Integratieserie: Introductie – Integratiebeleid als vorm van uitsluiting
Elf jaar geleden in De Volkskrant:
Dit land kent een ijzeren wet van de integratie. Die luidt: er kan geen enkele kwestie over migranten en hun nakomelingen in de media of in het politieke debat terechtkomen of uiteindelijk wordt de vraag gesteld in hoeverre die kwestie een negatieve relatie heeft met integratie.
Vandaag verscheen een CBS onderzoek over integratie. Het gaat best goed. Tot zover niks nieuws. Het nieuwswaardige is waarschijnlijk dat dit gebracht wordt in een tijd dat het integratiebeleid en de rituele dans om wat ‘mislukte integratie’ of ‘integratieprobleem’ heet, volop aan de gang is. Het is dan wel goed om te beseffen, het integratiebeleid en het het integratieonderzoek niet over helemaal dezelfde dingen gaan (maar een beetje ook weer wel). In het CBS onderzoek gaat het over de scores van nieuwkomers en hun kinderen in vergelijking met de gemiddelde bevolking. Het CBS onderzoek neemt twee generaties als uitgangspunt en het CBS meet geen afstand tussen culturen. Ter verklaring van verschillen neemt het CBS, zij het terloops en oppervlakkig, discriminatie mee.
In het integratiebeleid en de discussie daarover gaat over deels andere zaken. In dat beleid staat de witte christelijk-seculiere bevolking centraal, ook wel autochtonen genoemd. Alle anderen worden daaraan afgemeten. In de huidige discussie spreken we voornamelijk over de derde generatie die in het CBS onderzoek niet wordt meegenomen en in die discussie wordt de slechte integratie voortdurend aan grote groep nieuwkomers, hun kinderen, en kleinkinderen toegeschreven op basis van pseudo-wetenschappelijke ideeën over culturele afstand (het hedendaagse schedelmeten). In de integratiediscussie is discriminatie van degenen die moeten integreren geen kwestie, wel discriminatie door degenen die moeten integreren. In een nieuwe serie ga ik het niet (per se) hebben over onderzoeken zoals door het CBS, maar over het beleid en debat over dat vage, krachtige, zware en vlottende begrip dat we integratie zijn gaan noemen.
Integratieserie
Binnenkort komt de regering met een nieuw plan voor integratie en ik ben benieuwd hoe het integratiebeleid eruit ziet voor een regering die rust op coalitiepartners die grossieren in racistische uitspraken en waarbij de grootste partij expliciet als programma heeft moslims rechten te ontnemen en het land te de-islamiseren. In de aanloop daar naar toe en naar aanleiding van de huidige discussie een nieuwe blogserie hier: de Integratie serie waarin het integratiebeleid zelf de hoofdrol speelt als instrument voor uitsluiting.
Het integratiebeleid draait in feite om wat Geschiere ‘vertogen van autochtonie’ noemde (Geschiere 2009) of in termen van Roosens ‘primordiale autochtonie’ (Roosens 1998) door anderen ook wel aangeduid als nativisme (Kešić et Duyvendak 2019), ethno-nationalisme (Fligstein, Polyakova, et Sandholtz 2012) of tribaal nationalisme (Mohammadpour et Soleimani 2019). Waar het hier om gaat, en dit is mijn argument in deze blogserie, is dat het integratiebeleid in Nederland in feite zes dingen doet die draaien om het beschermen van een witte, christelijk-seculiere dominantie:
- Integratiebeleid markeert de populatie van Nederland als geheel én markeert en selecteert subcategorieën. De belangrijkste, maar minst vaak besproken in het beleid, is de categorie witte, christelijk-seculiere categorie mensen.
- Het maakt de witte, christelijk-seculiere, zogeheten autochtone bevolkingsdeel, als onaantastbare norm en uitgangspunt zonder expliciet te maken wat dit dan is (in plaats daarvan aangeduid als culturele verworvenheden of kernwaarden). Hierdoor ontstaat een sociale hiërarchie met de zogenaamde autochtonen bovenaan.
- Het beschrijft de wereld als onderverdeeld in ontologisch verschillende en duidelijk van elkaar te onderscheiden culturen, nationale ‘stammen’ met een eigen intrinsieke kern (cultuur, etnische identiteit, volksaard).
- Het benadrukt botsende verschillen tussen die groepen uitgedrukt in cultuur, etniciteit, afkomst en herkomst, religie en uiterlijkheden en dat over verschillende generaties heen
- Het zijn de outsiders (aangeduid als nieuwkomers, migranten, moslims) die hun vermeende verschillen moeten opgeven en zo dichterbij de witte christelijk-seculiere normen moeten komen.
- De zogeheten nieuwkomers moeten dus assimileren terwijl hun anders-zijn voor een deel als onoverbrugbaar wordt gezien en dat moeten ze doen in een norm die niet expliciet is aangeven.
Deze zes aspecten zullen in de komende weken verder gepresenteerd worden.
Fligstein, Neil, Alina Polyakova, et Wayne Sandholtz. 2012. « European Integration, Nationalism and European Identity. » JCMS: Journal of Common Market Studies 50 (s1): 106-22. https://doi.org/10.1111/j.1468-5965.2011.02230.x. https://escholarship.org/content/qt1h47s4ck/qt1h47s4ck.pdf?t=lyesva.
Geschiere, Peter. 2009. The perils of belonging: Autochthony, citizenship, and exclusion in Africa and Europe. Chicago: University of Chicago Press.
Kešić, Josip, et Jan Willem Duyvendak. 2019. « The nation under threat: secularist, racial and populist nativism in the Netherlands. » Patterns of Prejudice 53 (5): 441-63. https://doi.org/10.1080/0031322X.2019.1656886.
Mohammadpour, Ahmad, et Kamal Soleimani. 2019. « Interrogating the tribal: the aporia of ‘tribalism’ in the sociological study of the Middle East. » The British Journal of Sociology 70 (5): 1799-824. https://doi.org/10.1111/1468-4446.12656.
Roosens, Eugeen. 1998. Eigen grond eerst? Primordiale autochtonie. Dilemma van de multiculturele samenleving