Islamitisch Nederland in coronatijd 2 – Solidariteit, sociale verantwoordelijkheid en het goede doen

Of het nu de paus is die op een volkomen leeg St. Pietersplein in Rome de urbi et orbi uitspreekt of het terrein van de Al-Haram moskee waar de Kaaba is, beiden laten goed zien dat we in bijzondere tijden leven. Normaal gesproken zijn die pleinen enorm druk en slechts weinigen zullen deze pleinen ooit zo leeg hebben gezien. Ze drukken mensen met de neus op de feiten en dat is de noodzaak om thuis te blijven en de precaire situatie waarin de werkers in de ziekenhuizen mee te maken hebben. En dit heeft gevolgen voor religies die immers niet alleen een individuele privékwestie zijn, maar ook een duidelijk aanwezig hoorbaar en zichtbaar collectief aspect hebben. Religie gaat ook niet alleen om doctrines, maar ook om wat mensen doen. De huidige coronacrisis is een zeer bijzondere situatie die, of je nu religies bestudeert of praktiseert of beide, leerzaam (en helaas ook pijnlijk leerzaam) is.

Eerder besteedde ik al aandacht het annuleren van de vrijdaggebeden en vrijdagpreken in Nederlandse moskeeën. Ook in de komende posts zal ik me vooral op Nederland richten, maar wellicht af en toe met een uitstapje. Soms wijken de patronen in de Europese landen namelijk flink af van elkaar (zoals het geval is met het sluiten van de moskeeën, maar daarover wellicht een andere keer meer). Ik zal me ook vooral richten op de praktische zaken van religie, dus niet zozeer op fatwa’s, sharia redeneringen enzovoorts, hoewel ik een overzicht op dat punt ook niet uitsluit. Afijn, we zien wel hoe het gaat, het is immers geen business as usual.

Annuleren van de reguliere activiteiten
Nadat premier Rutte op de persconferentie van 12 maart kwam met maatregelen tegen de verspreiding van het Coronavirus, hebben Nederlandse islamitische organisaties bliksemsnel gereageerd. Op vrijdagmiddag 13 maart hadden ongeveer 300 (van de 410 – 450 moskeeën die we hebben) hun vrijdagpreek / vrijdaggebed geannuleerd. Dat is een ruwe schatting gebaseerd op de aantallen moskeeën die aangesloten zijn bij de landelijke Turks-Nederlandse moskeeorganisaties (maar niet alle afzonderlijke moskeeën volgden toen de richtlijnen van de landelijke organisaties), diverse regionale koepels (idem) en diverse afzonderlijke moskeeën. Naast het annuleren van de vrijdagpreken gingen velen ook al meteen over tot het annuleren van alle andere activiteiten in gebouwen van islamitische organisaties. Er was zeker discussie over en niet iedereen was het ermee eens en een enkele grotere moskee bleef open, maar de week erna volgden bijna alle andere moskeeën ook.

Met de vastenmaand Ramadan in aantocht en de vele mensen die ziek worden en overlijden, moet er nu ineens iets anders gevonden worden op bestaande rituelen die mensen juist een gevoel van geborgenheid en verbondenheid geven. In de komende weken zal ik daar meer aandacht aan besteden, maar in deze post aandacht voor één van de eerste initiatieven die razendsnel opgezet werden in de verschillende lokale en etnische islamitische kringen in Nederland: coronahulp of zoals een moskee in Hoofddorp het aankondigde: coronacare.

Corona hulp initiatieven
Afhankelijk van hoe je telt staat de teller bij mij nu op zo’n 100 initiatieven van moskeeorganisaties, VZW’s, politiek, moskeekoepels zoals Milli Gorus, Moslim Studenten Associatie, ondernemers zoals bakkers en andere particulieren. Zie ook het overzicht dat Kauthar Bouchallikht maakte voor Wij Blijven Hier: Supermoslims en dat van Republiek Allochtonië. Diverse publieke aankondigingen uit Nederland en België zie je hieronder. Heel veel initiatieven gaan over praktische hulp bij de dagdagelijkse dingen, wat goed laat zien hoe de dagelijkse routine ineens niet meer zo alledaags is. Ouderen en behoeftigen worden het vaakst genoemd als doelgroep, maar er zijn bijvoorbeeld ook WhatsApp groepen waar eigenlijk iedereen een hulpvraag kan posten en hulp kan aanbieden. Er is ook aandacht voor de gezondheidszorg, bijvoorbeeld met het inzamelen van mondkapjes, gratis taxiritten voor zorgpersoneel, enzovoorts. Bij diverse initiatieven spelen jongeren een belangrijke rol zoals in Boxtel in één van de, totnutoe, zwaar getroffen regio’s. Het gaat vaak om heel praktische hulp zoals boodschappen doen, een praatje maken, vervoer regelen en eten bezorgen. Daarnaast, ook niet onbelangrijk, is er hulp bij opvoeding; immers ook geen sinecure. Het gaat in veel gevallen om een beroep op solidariteit, sociale verantwoordelijkheid, verbroedering, opvattingen en tradities van liefdadigheid en het goede doen, al dan niet gebaseerd op islamitische tradities.

Grenzen
Daarbij zitten ook enkele bijzondere samenwerkingsprojecten. Zo werken Islamitisch Cultureel Centrum Nour Al Houda uit Arnhem, Kickboxing Nijmegen, Omar Gym uit Arnhem en Quinn Gym uit Venray samen met het inzamelen van houdbare producten voor behoeftigen in de regio.

Het islamitisch centrum in Arnhem had al een eigen project:

Mensen kunnen het nummer op de flyer (gemaakt door niemand minder dan de dochter van de initiatiefnemer) bellen of appen en jongeren brengen de boodschappen dan in de avond. Een aanpak die veel van deze initiatieven volgen.

Andere bijzondere initiatieven zijn die van de Rahman Moskee (Milli Gorus) Amersfoort, Blauwe Moskee in Amsterdam, de SPIOR moskeeën en de Unie van Marokkaanse moskeeën in Antwerpen die hun gebouwen aanboden aan de gezondheidszorg. Dat is ongetwijfeld ingewikkelder dan het vanaf hier lijkt, maar wie weet zal het nodig zijn. En ook vanuit de islamitische gemeenschap zijn er initiatieven om medewerkers in de gezondheidszorg te bedanken en een hart onder de riem te steken zoals deze in Amersfoort. Het is een initiatief van Jongerencentrum MGT Amersfoort, onderdeel van Stichting Milli Gorus Amersfoort Rahman en het borduurt voort op de #VerhevenKarakter campagne van Ramadan 2019:

Maar, net als in de rest van Nederland, zijn er natuurlijk veel meer initiatieven dan die hier genoemd zijn. Er is ontzettend veel informele hulp binnen families en vriendenkringen en met buren, maar ook daarbuiten. Waar we momenteel enerzijds heel bezorgd zijn over de situatie in Nederland, doen bij dit soort initiatieven landsgrenzen er niet toe: het gaat om hulp in de dagelijkse leefomgeving, maar soms juist ook over grenzen heen (zoals de inzamelingen voor het buitenland laten zien). Er zijn dan andere grenzen die een rol spelen: familie, buurt, vrienden, wellicht soms ook religieus maar mijn indruk is dat deze praktische hulp ook die grens doet vervagen en minder relevant maakt.

Tips? Stuur ze in!
Heb je tips, commentaar, aanvullingen, klachten? Laat het hieronder achter of neem contact op.