Help, de rolmodellen komen eraan!
De As Soennah moskee maakte vorige week bekend zich te willen ‘inzetten voor een veilig Oud & Nieuw’. Het initiatief was gericht op enerzijds een signaal afgeven aan brandstichters/vandalen en andere onruststokers zo viel te lezen in een oproep voor vrijwilligers. Anderzijds wilde men de buurt veilighouden en onruststokers aanspreken. Het initiatief hiertoe komt vanuit gemeente Den Haag en het politiekorps Haaglanden. Het is geen uniek initiatief. De politie vraagt wel vaker aan moskeeën om met oudejaarsnacht open te zijn en te surveilleren. Dit jaar echter is het wel breder getrokken. Zelforganisaties van migranten krijgen portofoons mee en kunnen ongeregeldheden direct melden aan de meldkamer. Ondernemers zoals Lidl, McDonalds sponsoren het project. Ook sportclubs, woningbouwcorporaties Staedion Haag Wonen, Vestia en ROC’s zoals Mondriaan College zijn nu betrokken bij het zogeheten rolmodellen project dat al drie jaar loopt. Het is dus geen burgerinitiatief, maar komt wel tegemoet aan veel ongenoegen onder burgers over schade, vernielingen en rellen. Volgens deelnemers is het effect in andere jaren goed te merken door een daling in de overlast en ook doordat jongeren aangeven mee te willen doen met de surveillances en een rolmodel te zijn. Effectief is ook dat door de deelname van de vrijwilligers ouders direct geconfronteerd worden met hun kinderen die overlast veroorzaken. Het is een project waar diverse moskeeën (niet alleen As Soennah maar bijvoorbeeld ook de jongerenafdeling van moskee El Islam), hindoe- en christelijke organisaties, ondernemers en bewonersorganisaties aan deelnemen. Zie de volgende reportage van de lancering:
[youtube:http://www.youtube.com/watch?v=kbwMukYsCgI]
De discussie
Toen ik het eerste bericht daarover hoorde, vroeg ik me al af of dat niet tot commotie zou leiden. De Haagse As Soennah moskee die op verzoek van de politie in haar wijk gaat surveilleren. Nu is het rellen tijdens oudejaarsnacht een goed Nederlands gebruik en ook burgeroptreden daartegen is dat. Zowel de relschoppers als de moskee gedragen zich dus keurig volgens de Nederlandse tradities zou je kunnen stellen. Maar zo simpel is het natuurlijk niet. Burgerjournalisten stuurde een brandbrief naar de politie over de inzet van ‘salafistische moslimextremisten’ als ‘hulptroepen’ en hoopte dat dit een ‘verschrikkelijk misverstand’ was. De PVV kwam natuurlijk met kamervragen. Daarin vraagt men zich af of het bericht klopt en wat het betekent dat de As Soennah moskee stelt dat het als voorwaarde hanteert dat men een en ander met behoud van eigen identiteit en op eigen wijze zal organiseren. Met vreest dat deze samenwerking het signaal geeft dat samenwerken met de islamitische gemeenschap en haar vertegenwoordigers onvermijdelijk is en dat dit gezien moet worden als een vorm van islamitische annexatiepolitiek die de facto een ondermijning van het gezag van de politie is. Volgens hen mag de openbare orde nooit in handen worden gelegd van ‘organisaties die homohaat, vrouwenonderdrukking, aanzetten tot pedofilie en antisemitisme als uitgangspunten’ zouden kennen. Wethouder Marnix Norder zag dat als het demoniseren van ‘burgerminnende, goedwillende moslims‘.
De As Soennah moskee voelde zich genoodzaakt een en ander op te helderen. Ze benadrukte dat het niet de bedoeling was ‘voor politie te gaan spelen’ en men wilde slechts ‘een steentje bijdragen aan het veiligmaken van onze buurt en stad’: Opheldering artikel ‘Een veilige Schildersbuurt’. Dat kan niet iedereen geruststellen. Of eigenlijk niemand die al bezwaren had, zo stelt Carel Brendel: Sjeik Fawaz werpt zich op als religieuze ordedienst en schrikt van het rumoer. Ook op burgerjournalisten worden op nieuw vragen gesteld. De crux van dat verhaal: men vertrouwt het voor geen meter en vreest het begin van het ontstaan van een sharia-zone als onderdeel van een groter islamitisch project: As soennah – de barmhartigheid zelve!!!. Helemaal onbegrijpelijk is de commotie natuurlijk niet. Zo zou Abdurrahmaan Kat van Al Hidaya (verbonden met de As Soennah moskee) tijdens de bijeenkomst in Opera over het Rolmodellen project gezegd hebben:
Actieve bewoners? Shariapolitie! | De Posthoorn | dé Weekkrant
“Eerder zeiden we ‘nee’ omdat we het gevoel hadden dat ‘ze’ ons vroegen om ‘hun’ problemen op te lossen.” Tijdens de bijeenkomst bezigde Kat ook hardere taal en repte van een “maatschappij die is gestoeld op een goddeloos fundament” en die in het teken staat van de ‘Universele rechten van de mens’. “En de rechten van de mens, daar geloven wij niet in…” Dat de stichting As Soenah dit jaar wel meedoet is omdat, zegt Kat, “om te laten zien dat als ze ons vragen dat wij het wel veilig krijgen. Betrek de moskeeën erbij als je wat wilt bereiken in de wijken.”
Dat soort opmerkingen is natuurlijk olie op het vuur van diegenen die toch al een probleem hebben met de manifestatie van islam en/of moslims in de publieke ruimte en zeker als dat gebeurt door zogenaamde salafistische moslims. Wanneer je als overheid wil samenwerken met buurtbewoners, een op zich niet onverstandig gegeven, dan zal men dat over het algemeen doen met organisaties (in het algemeen, niet persé religieuze) en niet met individuen en tijdelijke losse netwerkjes. Organisaties werpen zich bijna per definitie op als dé vertegenwoordiger van hun achterban zonder dat altijd duidelijk is of dat wel terecht is. Daarbij komt nog dat veel organisaties vaak in het verlengde liggen of zelfs direct verbonden zijn met grotere politieke organisaties. In het geval van burgerprotesten tegen bijvoorbeeld lokale bezuinigingen is de SP vaak erg actief in het organiseren van lokalo’s in comité’s en bezorgde burgers tegen moskeeën zijn nogal eens ondersteund door radicaal-rechtse elementen. De diversiteit in de achterban wordt daarmee vaak geen recht gedaan, iets waar Nausicaa Marbe in haar Volkskrant column op wees ‘Gaat het wel goed bij de politie?’
Het is inderdaad zo dat de As Soennah de laatste paar jaar de nodige oppositie krijgt van andere moslims zoals Tofik Dibi, Ahmed Marcouch en Khadija Arib die, net als zij, ook proberen de stem van ‘de moslims’ te vertolken. Zo stelde Khadija Arib dat de betrokkenheid van As Soennah betekent dat deze moskee meer aan terrein wint. (Edit: zie ook HIER en HIER) Het gaat er enerzijds om dat de islamitische identiteit zoals de As Soennah moskee die zou voorstaan een andere kan zijn dan zoals andere moslims die zien. Anderzijds gaat het om het gegeven dat een religieuze organisatie met haar eigen morele opvattingen over goed en deugdzaam gedrag gaat optreden namens de overheid en andere moslims die er andere of zelfs tegenstrijdige opvattingen kunnen hebben, zoals Hassan Bahara verwoordt in zijn blog Shariapolitie.
Anderen echter, onder wie ook mensen die zeer kritisch staan ten opzichte van de As Soennah moskee, waarderen het feit dat men zich wil inzetten als burger voor de veiligheid van de stad. Dat is natuurlijk ook het idee van het rolmodellenproject. Dat de As Soennah moskee moslims wil aanspreken op hun islamitische identiteit en dat dat helpt om jongeren zich verantwoordelijk te laten gedragen en dat dat ook het doel is. De geluiden over ‘shariapolitie’, het aanspreken cq lastigvallen van vrouwen of mensen als ze alleen al drinken zou volgens hen getuigen van een bijna paranoïde maar toch op zijn minst kinderachtige mentaliteit ten opzichte van islam of ten opzichte van religie in het algemeen. Het idee bestaat dat de As Soennah moskee het zo nooit goed kan doen. Als men weigert mee te doen met dit soort activiteiten zou men zichzelf en haar achterban isoleren en als men wel meedoet zou dit wijzen op een sharia-infiltratie. Burgemeester Van Aartsen wees in een reactie erop dat de macht niet wordt over gedragen aan een ‘shariapolitie’ en dat de verantwoordelijkheid voor de ordehandhaving ‘voor de volle 100 procent‘ bij de politie blijft. Dat was voor veel tegenstanders aan dovemansoren gericht gezien enkele tweets op oudejaars dag: Christen, Joden, homo’s en vrouwen die maar beter kunnen oppassen, we zijn verloren!, handen af hakken en stenigen, islamisten die lopen te terroriseren, lawinepijlen naar de shariapolitie.
Vanuit de genoemde moslimorganisaties is er gereageerd op de discussie. Mumtaaz, een onafhankelijke site die zich bezighoudt met burgerjournalistiek en een alternatieve stem wil laten horen (edit in overleg, MdK), plaatste een stuk in reactie op Arib en Bahara waarin beiden in weinig vleiende bewoordingen werden weggezet als resp. ‘buikspreekpop’ en ‘drogredenaar’. De houding van ‘het is ook echt nooit goed’ klinkt hier door. Arib wordt verweten, net als Marcouch, niet op te komen voor de moslimgemeenschap. De auteur verwijt Arib en Marcouch wantrouwen te zaaien jegens moslims en Bahara zou van te voren al ingevuld hebben hoe de surveillance door de vrijwilligers zou verlopen met een controle op dames en op drank (Edit in overleg, MdK). Het gaat, volgens het bericht op Mumtaaz, echter om veiligheid en om het aanspreken van gedrag van zowel mannen als vrouwen die de veiligheid in gevaar zouden brengen. Dat verwijt op Mumtaaz is niet onterecht lijkt me. De naam shariapolitie is niet voor niets opgedoken in de discussies. Vele criticasters hebben al een invulling van de praktijk gemaakt alvorens deze te kennen en, zo lijkt me, zonder het ook maar iemand zelf te vragen.
Heel anders is het vertoog onder deelnemende vrijwilligers. Waar voor de tegenstanders het eerste bericht op Al Yaqeen wellicht erg triomfalistisch was, is de deelname voor vrijwilligers juist iets om trots op te zijn. In totaal zouden er 1000 vrijwilligers zijn (voor het hele project) onder wie 25 moslimvrouwen van Steunpunt Sabr die samenwerkte met de jongerenafdeling van de El Islam moskee. Het idee is dat men iets doet voor de buurt en een bijdrage levert aan Oud en Nieuw in de Schildersbuurt en het was duidelijk dat men zich vooraf al erg verheugde om dit te kunnen en mogen doen. Het gaat hen daarbij niet alleen om veiligheid maar ook om saamhorigheid in de buurt. De negatieve berichtgeving deed daar weinig aan af of eerder misschien zelfs andersom; men wilde juist bewijzen dat de inzet van vrijwilligers goed werkte en er geen sprake was van ‘shariapolitie’ (wat dat dan ook moge zijn).
Oud en Nieuw
Rond half vier ‘s middags begonnen vrijwilligers met alles klaar zetten (er waren rustpunten waar men koffie en thee kon krijgen en oliebollen en broodjes) en ging men de wijken. Burgemeester van Aartsen kwam rond half zes langs en zou later verklaren dat hij erg tevreden was. Er waren journalisten van de Volkskrant aanwezig maar die vonden dat er niet echt veel spannende verhalen op te tekenen waren. De journalisten gingen de wijken in en vonden klaarblijkelijk niets wat op een shariapolitie zou kunnen lijken. Over het algemeen bleef in het in Transvaal en Schilderwijk redelijk rustig. Opvallend genoeg waren er wel incidenten in wijken waren de Rolmodellen niet actief waren. Een causaal verband is altijd moeilijk te leggen mede ook omdat het erop lijkt dat het sowieso een relatief rustige oudejaarsavond en -nacht was. Op het Kaapseplein moest de politie wel ingrijpen maar wist de onrust in de kiem te smoren en ook zou er een plan geweest zijn om de politie met molotovcocktails te bestoken. Er was veel ‘blauw op straat’ hetgeen er voor zorgde dat de vrijwilligers zich eveneens veilig voelden. PvdA Tweede Kamerlid Ahmed Marcouch was ook aanwezig in de wijk met de vrijwilligers. (Edit: zie ook zijn tweets: HIER, HIER en HIER)
Belangrijk bij initiatieven als Rolmodellen is dat de personen die als rolmodel de straat opgaan wel enige aansluiting hebben bij de degene die ze moeten aanspreken en tegelijkertijd ook genoeg gezag moeten hebben om de aangesprokene zijn / haar gedrag te laten veranderen. Dit zou zeker het geval zijn geweest zo heb ik begrepen; er was een ‘klik’ met de rolmodellen. In de woorden van één van de betrokkenen: “Rolmodel ben je niet zomaar. Men heeft respect voor je om bepaalde redenen en ze merken gewoon dat je ze positieve aandacht geeft, dus niet met repressie maar aandacht en in gesprek gaan werkt wel. Je spreekt jongeren aan, van hoe gaat het hier en betrekt ze bij de veiligheid van de wijk. Dan werkt het als sneeuwbaleffect. Rolmodellen hebben ook een bepaald gezag en de jongeren zien ze niet als overheid of politie.”
Tot Slot
Het project Rolmodellen lijkt dit jaar wederom een succes. In ieder geval is er sprake van weinig overlast en geven ook vrijwilligers aan zich veilig te voelen. Bij echt grootschalige onlusten zal dit project weinig kunnen uithalen vrees ik. Maar dat is volgens mij ook niet de bedoeling. Het gaat er meer om de meer kleinschalige overlast te beperken en signalen van ernstigere verstoringen vroegtijdig te kunnen oppikken en eventueel in de kiem te smoren. Dat de politie hiervoor burgers in zet is volgens mij niet zo bijzonder. Voor een effectief optreden is de politie altijd afhankelijk van de waakzaamheid en medewerking van burgers; in dit project gebeurt dat in een meer ge-institutionaliseerde vorm. Het samenwerken met religieuze organisaties is ook niet zo nieuw; al decennialang wordt met religieuze organisaties die ook vinden dat zij een maatschappelijke taak hebben samengewerkt. De As Soennah moskee wordt daarbij, zo blijkt wel, gezien als een bijzondere organisatie waarvan velen dat je er eigenlijk niet mee zou moeten samenwerken. De moskee heeft daar met haar eerdere bericht ook niet echt handig op ingespeeld en uitspraken die eerder gedaan zouden zijn over bijvoorbeeld democratie, rechtstaat, rechten van de mens enzovoorts maken dat ook niet makkelijker.
Niettemin vind ik de vrees, zoals verwoord door Hassan Bahara bijvoorbeeld, dat men vooral vrouwen zou aanspreken op hun gedrag, uiterlijk en dergelijke niet erg gegrond. Men weet ook wel dat men dat maar één keer hoeft te doen en dan is het afgelopen, daarbij komt nog dat dat over het algemeen niet de wijze is waarop deze organisaties in Nederland werken. Men kan de boodschap van de islam, zoals zij die zien, namelijk uitstekend uitdragen door dit type vrijwilligerswerk. Juist het idee van rolmodellen sluit goed aan bij een type dawah (missie) activiteit; daarbij gaat men niet zozeer direct anderen aanspreken maar eerder zelf het goede voorbeeld geven. Dit vrijwilligerswerk zit daar enigszins tussenin. Wellicht dat dit type organisaties het erg zou waarderen als Nederland een islamitische samenleving wordt (naar hun invulling), maar dit is niet waar de prioriteit ligt. Als men dat zou willen dan zou men de nieuwjaarsviering wel onmogelijk maken; aan zowel de datum als het verspillen van geld en wat dies meer zij is weinig islamitisch aan in hun ogen. Dat doet men echter niet. Men verhoudt zich tot de realiteit in Nederland en probeert daarbinnen te manoeuvreren en zich zowel aan te passen als ruimte te scheppen. De meerwaarde van dit project is daarbij dat dit niet alleen religieuze organisaties van diverse gezindten bij elkaar brengt, inclusief de zogenaamde salafisten, maar ook bewonersorganisaties, ondernemers e.d.; net die netwerken die een belangrijk deel van het dagelijks leven in een wijk bepalen maar vaak toch redelijk gescheiden door het leven gaan. De keuze is vrij simpel; of je betrekt ze erbij en bepaalt een compromis dat recht doet aan ieders verantwoordelijkheid, bevoegdheid en moreel kader, of je sluit ze uit en gaat dan niet zeuren over het zich isoleren door dit soort organisaties. Lijkt mij zo.
Helder stuk, mooie conclusie!