Srebrenica – Het Europese 9/11

Linzensoep in Schiedam

Enkele jaren geleden had ik een gesprek in Schiedam op de plek waar je de beste Turkse linzensoep van Nederland kunt eten. Mijn gesprekspartner zei tegen mij: “Martijn denk jij nu echt dat wij, moslims, in Nederland beschermd gaan worden als er grote problemen gaan komen?” Ik zei daarop: “Ja, dat lijkt me toch wel, denk je van niet dan?” “Kijk naar de geschiedenis, kijk naar de Tweede Wereldoorlog, nee kijk recenter, kijk naar Srebrenica. Wat heeft Nederland gedaan. Heeft Nederland iets gedaan om de joden te beschermen? De moslims in Srebrenica hebben ze ook laten afslachten. Moeten we daar onze bescherming vandaan halen?”

Dat was in 2009; het gesprek vond plaats vlak na de grote verkiezingswinst van de PVV en de vorming van het kabinet met de gedoogsteun van de PVV. Klaarblijkelijk waren de racistische ideologie van de PVV en de racistische uitspraken van PVV politici niet voldoende belemmering voor CDA en VVD om hen ervan te weerhouden samen te werken met de PVV. En in de ogen van mijn gesprekspartner was dat genoeg reden om zich ernstige zorgen te maken. En niet alleen voor hem.

Wat mij ook trof is hoe voor veel Bosnische moslims, maar ook voor andere moslims in Nederland en elders die ik in die periode sprak, Srebrenica nog steeds een open wond is, maar ook een teken aan de wand: als het erop aan komt hebben we van de Nederlandse staat weinig bescherming te verwachten.

De genocide van Srebrenica

De val van Srebrenica is vandaag 21 jaar geleden: de Bosnische stad werd, met medeweten van de VS en Engeland, ingenomen door Bosnische Serviërs onder leiding van generaal Mladic en wat volgde was een deportatie en genocide van meer dan 8000 moslims die eigenlijk onder bescherming hadden moeten staan van het Nederlandse VN-Bataljon. Op 12 juli begon het Servische leger met het scheiden van de mannen (van 12-77jr) van de rest; 23.000 vrouwen en kinderen werden gedeporteerd. Het doel was helder: het vernietigen van de mannelijke bevolking op snelle en efficiënte wijze.

Met het vertrek van de Nederlanders werden ongeveer 5000 moslims overleverd aan de Serviërs. Srebrenica was het dieptepunt van een campagne van ‘etnische’ zuivering die plaatsvond tussen 1992 en 1995 en gericht was tegen de Bosnische moslims. Daarbij werden bijvoorbeeld al eerder op grote schaal vrouwen verkracht en vermoord. Het was de tweede genocide die de wereld in zeer korte tijd zag: Rwanda was het jaar ervoor, Burundi begin jaren ’70, Bangladesh begin jaren ’70 en Cambodja eind jaren ’60 – begin jaren ’70 en ook nu zien we weer zuiveringen zoals die van de Yezidi en de christenen in Syrië en Irak.

Nooit meer Auschwitz

‘Het nooit meer Auschwitz’ was natuurlijk altijd een holle kreet. Srebrenica was niet de eerste zuivering waar Europese moslims het doelwit waren: de Ubykh en Circassiërs waren al eerder verdreven en ook de Krim– en Wolga Tataren hadden hun zuiveringen al gehad. Eén van de steeds terugkerende motieven in de islamofobe propaganda voorafgaande aan de deportaties en massa-slachtingen, is die van moslims die in aantal sneller zouden groeien dan andere bevolkingsgroepen. Er zou dus een demografische islamisering zou plaatsvinden.

In het geval van Bosnië was dit één van de rechtvaardigingen die Mladic gaf voor zijn oorlogsmisdaden. Het is opmerkelijk hoe snel een dergelijk taalgebruik via Fortuyn, Wilders, Zijlstra en anderen gewoon is geworden in de Nederlandse politiek en opiniemakerij. En ook nu zien we weer hoe Europese, Arabische en Amerikaanse politici wegkijken van een aan de gang zijnde zuivering: die van Rohingya in Myanmar.

Migratie en vluchtelingen: veiligheid?

Net als nu speelden ook in de jaren negentig de vluchtelingen een grote rol in de Nederlandse debatten. Het was in een periode waarin over de gehele politieke linie de vraag werd gesteld of een toename van culturele diversiteit de sociale cohesie niet in gevaar bracht. Migratie, diversiteit en in het bijzonder islam waren toen al onderwerpen die door een veiligheidsbril werden bekeken. Niet de veiligheid van de vluchtelingen die hierheen moesten vluchten vanwege de strijd of de asielzoekers die in de AZC’s ook toen belaagd werden, maar die van de staat en de politieke, economische en maatschappelijke elites.

In dit veiligheidsdenken stond het vrije, tolerante en beschaafde Westen tegenover een doembeeld van migratie en van islam. Opmerkelijk genoeg heeft Srebrenica daar nooit verandering in gebracht en deze manier van denken, in de mainstream politiek, werd later geradicaliseerd door Fortuyn, Verdonk, Wilders, Balkenende en Zijlstra. In zo’n situatie is het niet verwonderlijk dat mensen denken: “ja, maar mijn veiligheid dan”.

Tegenwoordig geldt 9/11 zo ongeveer als het moment 0 in het denken over integratie, veiligheid en islam. We kunnen ons afvragen of Srebrenica eigenlijk niet dat moment had moeten zijn voor Europa.