Een impressie van #Ieder1 – Een warm bad tegen vervreemding
Originaliteitsprijs tot nu toe. #ieder1 pic.twitter.com/QPY58oktZq
— Jos van der Lans (@josvanderlans) September 25, 2016
Nee, het ging de wereld niet veranderen en heeft dat ook niet gedaan. En inderdaad, het gleed enigzins zelfgenoegzaam over alle structurele problemen zoals racisme heen. Zo’n duizend mensen startten zondag in de Bijlmer met een 8 kilometer tocht van de Arena naar het Museumplein. Onderweg, bij het Amstelstation, voegden nog zeker duizend mensen zich bij de vrolijke stoet (mijn, ontzettend beroerde, schattingen overigens). Het idee was om de diversiteit te vieren en dit gebeurde dan ook op een gemoedelijke manier. Afgelopen zaterdag schreef ik in een soort van voorbeschouwing:
#Ieder1: het verlangen naar hoop, geluk en verbinding | C L O S E R
de zucht naar positiviteit, hoop en verbinding was ook al eerder te vinden in de diverse vredesmanifestaties na de aanslagen van vorig jaar. En zoals Nordstrom opmerkt in relatie tot geluk, veel mensen definiëren geluk (maar ook hoop, saamhorigheid en verbinding zou ik willen stellen) in termen van rechtvaardigheid, bloeiende sociale relaties en opstaan tegen machtsmisbruik. In die zin, zo stelt Nordstrom, wisten haar Mozambicaanse vrienden iets wat de anderen in het gezelschap nog niet wisten: geluk (en opnieuw net als hoop, saamhorigheid en verbinding) is wat mensen bij elkaar brengt, wonden kan genezen, voor creativiteit zorgt en (in mijn termen) zorgt voor een injectie tegen het gif dat met enige regelmaat de samenleving wordt ingespoten. De kracht zit ‘m juist in wat critici naïef noemen: alle negatieve zaken worden bewust buitengesloten en dat kan krachtige emoties met zich meebrengen.
Tijdens de vredesmanifestaties waren er velen die verzuchten: ‘dit is nu net wat we nodig hebben’, ‘een dosis positiviteit en vreedzaamheid in een grimmige tijd’. Het zijn die zaken die, zo lijken de initiatiefnemers in ieder geval te hopen, zorgen voor een grotere weerbaarheid. Tegelijkertijd lijkt het initiatief ook typisch voor een maatschappij gedomineerd door consumentisme: korte termijn positivisme lijkt belangrijker te zijn dan diepgaande structurele verandering. In die zin zit ‘m in de zogeheten naïviteit ook de zwakte.
Een warm bad
Die zucht naar positiviteit was bij veel deelnemers terug te vinden. ‘Een warm bad’ zei één (en nee dat had niet alleen te maken met het mooie weer). Het verslag van RTL laat dat eveneens zien
Duizenden bij Parade voor Diversiteit: ‘Ik word gek van de negativiteit’ – RTL Nieuws
“Initiatieven als deze mars vind ik hoopgevend”, zegt een deelnemer. “Er zijn veel rotgeluiden en veel negatieve geluiden over diversiteit. Het is tijd voor wat positiefs.”
Ambivalentie
Dat wil niet zeggen dat er geen mensen waren die over blijmoedig overheen stappen. Zo lezen we in Trouw bijvoorbeeld het verhaal van Emina van der Sluijs:
Parade voor diversiteit trekt duizenden mensen – – TROUW
Aan het gescheld hebben we niks. Ik realiseerde me dat mensen uit andere culturen welkom in Nederland moeten zijn. Maar dan moet er wel sprake van integratie zijn en daar schort veel aan.”
“Heel eerlijk: ik vind dat er te veel moslims zijn in Rotterdam. De buurten waar ik ben geboren en ben opgegroeid zijn onherkenbaar veranderd. Dat doet me pijn. De vrouwen in de zwarte gewaden maken me angstig. Ik raak er soms van in paniek. De paar oorspronkelijke bewoners die daar nog wonen voelen zich niet thuis. Ik wil zo niet wonen.”
“Maar ik wil die mensen ook niet haten. Ik wil niet naar huidskleur kijken en ik wil vechten voor hun vrijheid. Ik deel het positivisme van Nasrdin Dchar. We moeten de verschillen in ons land kunnen overbruggen, maar als dat van één kant komt, redden we het niet. Ook moslims moeten in beweging komen. Laten we hopen dat daar na vanmiddag verandering in komt.”
“De regering zou daar een rol in kunnen spelen. Ze moeten mensen die de fout ingaan duidelijk maken dat dit niet kan. Neem de Turkse Nederlanders die elkaar het licht in de ogen niet gunnen en elkaar bedreigen en intimideren. Dat kan echt niet.”
“Ik stem niet op Geert Wilders. Die man gaat veel te ver. Hij wil de Koran verbieden! Hoe kan dat nou, dat gaat toch in tegen elke vorm van vrijheid. Die vrijheid is me zo lief. Komend jaar stem ik dus maar op de partij voor de Dieren. Dat is neutraal, daar kan ik me geen buil aan vallen.”
“Ik ben in mijn buurt vaak uitgescholden voor hoer. Dat is niet fijn, hoor. Het zijn opgeschoten rotjongens die het zeggen, maar het raakt je toch diep. Bang voor andere culturen? Ben je gek? Ik ben juist erg blij met diversiteit. Met alleen maar witte Nederlanders is er ook geen bal aan.”
En al eerder schreef Kiza Magendane:
Moet ik wel of niet meedoen met parade IEDER1? | OneWorld.nl
Mijn positie is duidelijk – Na een probleemanalyse moet je werken aan een oplossing. Het heeft geen zin om IEDER1 aan te vallen zonder zelf met concrete oplossingen te komen. IEDER1 is misschien niet het antwoord, maar het is zeker een poging waard. We moeten de diversiteit van ideeën en hun aanpakkersmentaliteit waarderen. Narsdin Dchar doet samen met zijn collega’s geweldig werk door heel veel mensen te mobiliseren om de toekomst van Nederland positief vorm te geven.
Depolitisering
Die meer ambivalente verhalen maken ook deel uit van Ieder1, maar wat de meeste verhalen die ik heb gelezen en heb gehoord, met elkaar verbindt is toch die zucht naar iets positiefs. Dat werkt, zoals ik zaterdag al stelde, ook depolitiserend zoals goed te zien is in de volgende twitter conversatie:
Met al deze mensen op de been voor #ieder1 zal dit 't jaar zijn dat Zwarte Piet afgeschaft gaat worden, toch? Nu we de aantallen hebben.
— Roderick™ (@roderick_online) September 25, 2016
Ah. Natuurlijk misbruiken we ook dit voor dat. https://t.co/dWKxZkxYx7
— Ger (@GerBaron) September 25, 2016
Het is niet de bedoeling om #Ieder1 te gebruiken om een anti-racistisch statement te maken dat mogelijk als polariserend gezien kan worden. Veel deelnemers lieten daarnaast ook allerlei racistische reacties op #Ieder1 op social media zien met onder andere de opmerking: “Maar daar laten wij vandaag ons humeur dus mooi niet door verpesten.”
Gemakzuchtig of tegengif tegen vervreemding?
Het is verleidelijk om, zoals veel critici niet helemaal onterecht deden, deze manifestatie te zien als een vorm van slacktivisme (gemakzuchtig activisme met weinig risico’s en weinig potentie voor daadwerkelijke verandering). Want inderdaad met een bevlogen toespraak, wat zang en dans, krijg je het racisme in dit land heus niet weg. En los je ook niet de problemen op straat met treitervloggers op (tenminste met niet-witte treitervloggers, want de witte treitervloggers hebben al lang een baan en gaan de politiek in, maar dat is weer een ander probleem). Politici waren ook aanwezig en dat is vaak een teken dat de manifestatie goed is voor de sociale cohesie en status quo zoals zij die graag zien.
Toch is het verwijt van slacktivisme ook iets te makkelijk. Die hoop op verandering is er wel degelijk onder de deelnemers die naast de zucht naar positiviteit ook nog iets anders gemeen leken te hebben. Natuurlijk is dit geen representatieve steekproef die ik heb gedaan, maar veel deelnemers zowel online als offline deelden ook verhalen van vervreemding. Deels door individualisering (“Er is geen verbinding meer, iedereen leeft alleen maar voor zichzelf en zeikt over de ander), soms doordat men de eigen stadswijk waarin men is opgegroeid niet meer herkent, maar vooral ook doordat men zich niet meer herkent in het eigen land. Het gescheld in de politiek, aanslagen, problemen met jongeren, zich door niemand echt vertegenwoordigd voelen: men vraagt zich af in welk land men eigenlijk leeft.
En daar was #Ieder1 een kortstondig antwoord op: ineens zag men zich verenigd met anderen van allerlei rangen, standen, kleur, enzovoorts in wat eigenlijk bijna een inclusieve nationalistische (als dat kan) manifestatie was: we (als samenleving, natie, land) hebben wel wat om trots op te zijn. Op onszelf, elkaar en de diversiteit. Het depolitiseren zorgt ervoor dat er verbindingen kunnen ontstaan, nieuwe creatieve sociale relaties en daardoor mogelijk ook verandering. Of dat ook gebeurt, hoe en in welke richting, dat valt nog te bezien.