‘Stel je netjes voor’ – Hoe Wilders en Baudet hun racistische ideologie verpakken

Enige tijd geleden was er op twitter gedoe (het zal ook eens niet, ik hoor het u zeggen) over de Amerikaanse trol Milo Yiannopoulos die in 2016 verbannen werd van twitter na een virtuele racistische lynchmob geïnitieerd en aangemoedigd te hebben tegen de zwarte acteur Leslie Jones. Deze Yiannopoulos kreeg natuurlijk een boekdeal en wel bij Simon & Schuster dat vervolgens weer gecanceld werd nadat hij had gesteld dat seks tussen 13-jarige jongens en volwassen mannen en vrouwen best kon met wederzijdse instemming. Dat ging dus te ver. Yiannopoulos spande een rechtszaak aan tegen de uitgever en de stukken daarvan verschenen op twitter, in het bijzonder de correcties die de editor had gemaakt bij zijn boek. Zo schreef hij dat hij een seksuele voorkeur had voor zwarte mensen en dat dat dus betekende dat hij geen racist kón zijn. Het antwoord van de editor, Ivens, was dat dat geen bewijs is. In The Guardian wijst schrijver Gary Young erop dat die comments van de editor niet alleen het racisme en seksisme blootleggen van Yiannopoulos, maar meer nog de poging om dat racisme en seksisme acceptabel te maken.

We zien dit ook terug in de Nederlandse politiek. En wel op, zeker, vijf manieren.

1) De ‘gekken’ en rabiate racisten eruit halen
De PVV is een partij met een racistische ideologie, programma en uitspraken. Daar hoeft verder niet teveel aan duidelijk gemaakt te worden. Maar er zijn toch echt zaken die niet kunnen, ook voor Geert Wilders. Zo moest de beoogde Rotterdamse lijsttrekker opstappen nadat bekend was dat hij actief was geweest voor Erkenbrand, een zogeheten studiegenootschap waar mensen deel van uitmaken met uitgesproken racistische ideeën. Hij vindt de voormalige voorman van de KKK interessant, verwerpt feminisme en is erg into ‘raciale biologische’ zaken en, meer nog, hij blijkt erg gecharmeerd van het antisemitisme van het Hongaarse Jobbik. Dat laatste lijkt me de druppel voor de PVV die zich graag voordoet als een partij die opkomt voor de joden (al heeft dat meer te maken met pro-Israël en het vermengen van een pro-Israël standpunt met filosemitisme). Een PVV-lijsttrekker in Brabant moest vertrekken omdat bekend werd dat ze Rutte had omschreven als een gek die ze wil opknopen. Maar termen als ‘fucking kanker moslims’ en vinden dat de ULU moskee (‘bij wijze van spreken’) beter kan afbranden, waren dan weer geen probleem voor de partij en de uitspraken ‘minder minder’ (gevolgd door ‘dan gaan we dat regelen’) evenmin. Met andere woorden geen directe eenduidige oproepen tot en goedkeuring van geweld, geen antisemitisme en een biologische rassenleer. De rest kan wel en bij moslims kan veel. Althans voor de PVV. Bij Baudet zien we iets dergelijks. Zo stelde hij over Erkenbrand tegen de NRC: “Tegen die club zeg ik: hou op, en zoek een andere held. Wij hebben niets met antisemitisme, racisme, geweld, etc. Als mensen dat wel hebben, flikkeren we ze eruit. Zo simpel is het.”

2) Je niet associëren met ‘gekkies’ en rabiate racisten
Toen bleek dat de leider van het forum voor democratie, Thierry Baudet, zich al te gezellig had ingelaten met de rassenideoloog Jared Taylor vonden velen die hem daarvoor steunden (of ‘interessant vonden’) dat dat onverstandig was. Bijvoorbeeld de latere lijsttrekker in Amsterdam, Annabel Nanninga:

Dat Taylor zich met zijn pleidooi voor witte suprematie, het labelen van andere ‘rassen’ als vreemdeling en vijand en zijn antisemitisme wel erg dicht bij de ideologie van Baudet bevindt (weliswaar niet met antisemitisme, maar wel met een pleidooi voor ‘blanke dominantie’ en tegen ‘homeopathische verdunning’) wordt dan even vergeten. Waar die vrijage met Taylor voor velen een probleem was en voor Nanninga ook, was het voor de laatste ook weer geen onoverkomelijk probleem want ze is inmiddels lijsttrekker in Amsterdam geworden. Zij was er trouwens net als veel anderen al bij op het rekruteringsweekend uit 2016, toen FvD nog een denktank was. Ook Paul Cliteur, Machteld Zee, Jort Kelder, Geerten Waling en Timon Dias maakten daar deel van uit.

3) Het veranderen van de definitie van racisme en het ontkennen en veroordelen ervan
Dat Baudet een pleidooi voor ‘blanke dominantie’ kan verdedigen en tegelijkertijd afstand kan nemen van racisme, komt door zijn specifieke definitie van racisme. Die overigens zeker niet exclusief voor hem is. Het is in wetenschappelijke kringen vrij breed geaccepteerd dat er eigenlijk niet zoiets bestaat als ‘rassen’. En dat racisme wel bestaat en racialisering eveneens. Met dat laatste wordt het proces bedoeld waarmee we onderscheid maken tussen groepen mensen op basis van ideeën over biologische, culturele, religieuze en klassekenmerken die we aan die groepen toeschrijven en op basis waarvan we een hiërarchie maken tussen groepen, waardeoordelen vellen en aangeven hoe er met individuen uit die groepen of die groepen als geheel moet worden omgegaan. Het idee dat ‘rassen’ bestaan is uitgevonden om een onderscheid te kunnen maken tussen Europeanen (op een gegeven moment gedefinieerd als ‘wit’) en niet-Europeanen waarbij het verdrijven van de Joden en moslims uit Spanje, kolonialisme en slavernij een cruciale rol speelden. In het populaire spraakgebruik is na de Tweede Wereldoorlog racisme echter vooral gedefinieerd als iets irrationeels wat slechte en domme mensen doen (zie de verwijzingen naar ‘gekkies’) met slavernij en de Holocaust als belangrijkste voorbeelden en op basis van een stereotype beeld van de biologische ideeën van het 19e eeuwse ‘wetenschappelijk racisme’. Racisme wordt daarbij ook steeds meer gereduceerd en geïndividualiseerd tot emoties en sentimenten zoals haat, angst of minachting voor een groep. Met andere woorden alleen mensen die onderscheid maken tussen mensen op basis van biologische kenmerken, of groepen mensen haten en minachten alleen zijn racist. Andere mensen zijn dat niet, sterker nog, ze nemen (net als Baudet hierboven) juist afstand van racisme, want racisme is slecht. En die rabiate racisten dat zijn dan mensen in de marge, immers ‘wij’ doen niet meer aan slavernij, holocaust is iets uit het verleden en de KKK is Amerikaans.

4) Welbegrepen eigenbelang: cultuur en identiteit
Zelfs leden van de Amerikaanse Alt-right, van wie er één in Charlottesville een aanslag pleegde, ontkennen dat ze racist zijn. Volgens hen zijn ze gewoon realisten: er zijn verschillen tussen mensen en die leiden tot conflicten en daarom is het beter dat Amerika ‘wit’ blijft. Zo beargumenteert Baudet (zonder geweld te propageren) ook zijn pleidooi voor ‘blanke dominantie’: het is welbegrepen eigenbelang om tegen ‘omvolking’ te strijden. Dat Nederland ‘dominant blank’ moet blijven terwijl de bevolking divers is en het hedendaagse Nederland mede is wat het is dankzij kolonialisme en slavernij, laat zien dat de ideologie van witte suprematie hierachter zit. Wie er wel recht heeft op dominantie wordt dan immers bepaald door onderscheid te maken tussen groepen mensen die hier mogen zijn en die hier eigenlijk niet mogen zijn of alleen ondergeschikt. Een pleidooi tegen homeopathische verdunning of tegen islamisering is dan precies wat het is: raciaal eigenbelang is geen racisme volgens Baudet cs. Sterker nog, dat wel benoemen als racisme wordt dan opgevat als een zware beschuldiging (want zie punt 1), het zaaien van verdeeldheid, wegkijken en zelfs anti-wit racisme. Maar we zien idee van welbegrepen eigenbelang ook in subtielere vormen terug bij andere partijen voor wie het taalgebruik van Baudet nog steeds een stap te ver is. Maar denk aan de VVD die het heeft over typisch Nederlands of de ‘internationale ellende in de eigen buurt’. En andere partijen die ‘Nederlandsheid’ bijvoorbeeld afzetten tegen sharia of islam in het algemeen (SGP). Of je niet beroepen op ‘blanke dominantie’ maar wel op patriottisme en ‘typisch Nederlands’; zaken die positief worden ingekleurd door ‘migranten, Europa en globalisering’ er als problemen tegenover te zetten. Dit laatste zien we vooral bij linkse partijen zo hebben Duyvendak en Kesic in een essay laten zien.

5) Stel je netjes voor, spreek met twee worden en zeg u
We horen het vaker, oh daar hebben we ze weer met hun gezeur over de toon als iemand bezwaar maakt tegen bijvoorbeeld de uitdrukking ‘fucking kanker moslims’. Alsof de toon los staat van de inhoud en alsof toon geen inhoud is. Maar dat wil niet zeggen dat stijl niet van belang is. Want niet overkomen als een rabiate racist terwijl je een racistische ideologie aanhangt is ingewikkeld (zie de vele problemen bij de PVV om de kieslijst samen te stellen en de kritiek op Baudet). Maar het kan wel. Je moet er netjes uitzien (geen skinhead als lijsttrekker), gedistingeerd spreken (denk aan Bolkestein, Fortuyn en nu ook Baudet en Hiddema). Een beetje elitair overkomen is geen probleem (zie dezelfde mensen), aardig zijn voor mensen evenmin zelfs al hebben ze de verkeerde kleur of het verkeerde geloof. Hier helpt het enorm als je vrienden hebt in de media: FvD heeft die zeker in de kringen van de Telegraaf, Geenstijl en TPO, maar ook bij de Volkskrant en NRC. De PVV beduidend minder, maar het rebelse imago (dat is ook meegenomen) maakt ze toch aantrekkelijk.

Waar tijdens de afgelopen landelijke verkiezen werd gesteld dat reguliere partijen zoals VVD en PvdA richting de PVV en FvD kruipen, kunnen we dus ook zien dat de PVV en vooral de FvD richting de meer reguliere partijen kruipen. Het zijn vooral de meer of minder subtiele verwijzingen naar racisme zoals we dat kennen van de holocaust, de KKK en slavernij die in op brede veroordelingen kunnen rekenen, maar die zodra ze beter worden verpakt of verworpen minder problemen scheppen voor de betrokkenen of zelfs nagenoeg mainstream zijn. Het is niet zozeer racisme an sich dat de partijen van elkaar onderscheid, maar wel de grens tussen wat wel kan en niet kan.

Racistische lente
Maar deze vijf punten zijn geen manieren om racisme uit de programma’s te halen. Het zijn, zoals Gary Young ook stelde, pogingen om racisme beter verteerbaar te maken door het te polijsten en racisme binnen de breder geaccepteerde kaders te brengen van wat wel en niet gezegd kan worden en van hoe we wel en niet met elkaar omgaan. Dat zien veel mensen ook wel en de aanwezigheid van deze partijen leidt dan ook tot het nodige protest onder antiracisten. Maar toch zit ook daar nog wel een kwestie. Zo gaat het comité 21 maart protesteren tegen Leefbaar Rotterdam, de PVV en Forum voor Democratie wier (mogelijke) entree in de gemeenteraden als een gevaarlijke ontwikkeling wordt gezien. Maar in feite richten zij zich daarmee vooral ook op de, voor hen, openlijke racisten en niet op het racisme zoals zich dat voordoet bij mainstream partijen en in partijen en in beleid. Waar de PvdA de nodige kritiek krijgt dat ze met sommige nogal radicale clubs in zee gaan in dit protest, kun je je ook afvragen wat die andere clubs moeten met een partij als die PvdA die immers medeverantwoordelijk is voor een deel van het racisme in het beleid? In plaats van een protest tegen het openlijke racisme van Leefbaar, PVV en FvD, had men beter een protest tegen racisme in de raad kunnen organiseren. Want als PVV, Leefbaar en FvD niet in de raad komen, is het racisme in de raad heus niet verdwenen. De gemeenteraadsverkiezingen lijken dan ook soort racistische lente te worden.