Moslimvrouwenmars & S.P.E.A.K.: ‘Ik ben niet jouw strijdtoneel’
Gastauteur: Fouzia Outmany
Negen maart, een dag na de internationale vrouwendag. Om 12.15 verzamelt zich een groep moslimvrouwen en sympathisanten op de Dam in Amsterdam om the Muslim Women March te lopen die onderdeel uitmaakt van Women’s March Amsterdam en ik loop ook mee. Heel gemoedelijk voegen verschillende vrouwen en mannen zich toe aan de groep en nemen een paars lintje aan van de organisatoren om hun zichtbaarheid te vergroten en zich van andere deelnemende groepen te onderscheiden. De mars begint op de Dam en eindigt op het Museumplein. Het valt al meteen op hoe divers de achtergrond van de participanten is. Een drietal vrouwen spreekt me aan en vraagt of dit het Muslim Women March blok is. “Wij zijn van de Oecumenische Vrouwensynode en willen met de Muslim Women March lopen omdat wij in hun strijd geloven en onze steun willen laten zien’. ‘She speaks, I speak and we speak’ met deze slogans trappen de organisatoren de loop af. Maar wie zitten er achter? Wat willen ze bereiken met de loop? Waarom een specifieke loop voor moslimvrouwen? En hoe verliep de loop?
S.P.E.A.K – Een nieuw initiatief
Op 27 februari kondigde het vrouwencollectief S.P.E.A.K. de Muslim Women March aan onder het motto ‘Ik ben niet jouw strijdtoneel’. S.P.E.A.K. is opgericht door Nawal Mustafa (Activiste en PhD onderzoekster), Berna Toprak (activiste en medewerker Women.inc), Ibtissam Abaaziz (Meld Islamofobie en PhD kandidaat) en Saida Derrazi (EMCEMO). Zij hebben het initiatief genomen deze mars de organiseren. In 2017 was er voor het eerst een internationale Women’s March georganiseerd tegen Trump en onder leiding van de Amerikaanse Palestijnse activiste Linda Sarsour werd er toen ook een Muslim Women March gelopen. Sindsdien spookte het door het hoofd van Berna Toprak om ook een Moslimvrouwen mars in Nederland te organiseren.
En vandaag is het zover. Ibtissam Abaaziz trapt de Muslim Women March af met een korte en krachtige speech waarin ze uiteenzette waarom deze mars belangrijk is “Zijn jullie er klaar voor? Ik hoor jullie niet!” zijn de eerste woorden die ze uitspreekt. Zij wil dat de moslimvrouwen stem luid en krachtig alle hoeken van Amsterdam, Nederland en de wereld bereikt. ‘Amazing dat wij hier vandaag samen met elkaar staan om ons uit te spreken tegen de structurele uitsluiting van de moslimvrouwen in Nederland. Wij hebben er genoeg van dat anderen denken dat ze voor ons mogen bepalen wat we dragen en wat we denken. Wij hebben er genoeg van dat de politiek zich bemoeit met onze keuzes, ons belemmert en geen maatregelen neemt tegen de uitsluiting van moslimvrouwen. Genoeg is genoeg. Wij zijn baas over eigen lijf, buik EN hoofd. Amazing dat ons collectief S.P.E.A.K. nu al op zoveel steun kan rekenen. En wij zijn pas begonnen. Dit is pas het begin. Wij gaan ons organiseren en wij zullen veel meer van ons laten horen. “If you don’t have a seat at the table, you are probably on the menu” is inmiddels een bekende quote geworden. Als collectief zeggen wij ‘we don’t want to be on your menu. We don’t need a seat at your table. We have our own tables!’ Wij zijn niet jouw strijdtoneel! Laten we vandaag duidelijk maken: I speak, she speaks, we speak.”
Solidariteit & diversiteit
Voordat met deze strijdbare woorden de mars begint maken we eerst gezamenlijke dans met veel lawaai. Er wordt met de hele groep een selfie gemaakt. Slogans worden gescandeerd: ‘Raise your voice: my body, my choice’, ‘Hey ho ho, islamophobia has got to go’, ‘Ik kies, ik bepaal, einde verhaal’ en ‘Mijn lijf is niet jouw strijdtoneel’. Spandoeken worden gedragen met slogans als ‘Power to all the witches’, ‘Respect my existence or expect resistance’ en ‘All oppression is connected’. Dit verhaal spreekt niet alleen moslimvrouwen en de Oecumenische vrouwensynode aan maar ook veel andere sympathisanten met verschillende signatuur voegen zich bij de groep: mannen en vrouwen, moslims en niet moslims, oud en jong, mensen in rolstoelen, hetero en queer. De Muslim Women mars rekent op solidariteit van academici, activisten, sympathisanten van Hirak Rif beweging, vrouwelijke politici van partijen als Nida, Denk en BIJ1 en organisaties zoals Maruf, BOEH uit Belgie, Al Nisa, FNV en Marokkaanse Vrouwen Vereniging Nederland. The Roberson Report legt het vast. Deze Muslim Women Mars trekt veel aandacht. De groep wordt omsingeld door camera’s en microfoons. Onder leiding van Berna, Nawal, Saida en Ibtissam bewegen we ons voort richting het museumplein, zingend, dansend, fluitend, trommelend en scanderend ‘You wanna know what a feminist looks like? This is what a femenist looks like’. Gaandeweg de mars wordt de groep steeds groter, deelnemers uit andere groepen zingen en dansen met Nawal en Berna mee.
Vrijheid
Aangekomen op het museumplein neemt Enaam Ahmed Ali, Sociaal onderneemster en ceremoniemeester van Women March, het woord en in duidelijke bewoordingen betreurt ze het besluit van de sportwinkel Decathlon in Frankrijk gebukt onder bedreigingen geen sporthoofddoeken meer te verkopen. Ze vraagt de menigte of dit echte vrijheid, gelijkheid, broederschap is: ‘Als jij wil bepalen wat ik draag dan is dat onderdrukking maar ook als jij bepaalt dat ik iets niet mag dragen is dat ook onderdrukking’. Ze pleit voor echte vrijheid, echte gelijkheid en echte broederschap: ‘Als hoofddoek dragende moslima hebben we het van alle kanten te pakken, vrouw, vaak van kleur, moslim EN hoofddoek dragend – poeh. Vaak willen feministische groepen niks met ons te maken hebben, wij werken onderdrukking in de hand en brengen immers vrouwenrecht terug de tijd in en zijn niet voldoende geëmancipeerd – nee excuses, geassimileerd. Er is een club mensen die ons wil redden door de hoofddoek te verbieden, omdat dan alle onderdrukking als het ware verdwijnt. En een laatste club die het weg uit het straat beeld wil hebben, de hoofddoek past niet in onze samenleving anno nu. Maar niet deze mars. Jullie begrijpen dat: Als iemand mij verbiedt om een doek over mijn hoofd te dragen, dan is dat onderdrukking. Als iemand mij afwijst omdat ik zelf de keuze maak om een doek over mijn hoofd te dragen, is dat onderdrukking. En als iemand mij verbiedt om hem af te doen is dat ook onderdrukking. Wat ik doe, of jij doet met je lichaam is onze eigen keus. Vrijheid is in zelfbeschikking…. The freedom lies in the choice. !’ Deze woorden van Enaam resoneren met de menigte en er gaat een daverend applaus overheen. Enaam geeft daarna het woord aan verschillende sprekers waaronder Dounia Jari van Maruf die ook met de Muslim Women March mee liep.
Internationaal en intersectioneel
En daarmee komt een einde aan het moment. Een moment waarop Nederlandse moslimvrouwen Nee zeggen tegen iedere vorm van structurele uitsluiting en islamofobie. Een historische mars, groot niet in aantallen maar in intersectionaliteit en diversiteit van de deelnemers. In de tram onderweg naar huis kom ik nog een groep Amerikaanse toeristen tegen met Palestijnse vlaggen geborduurd aan hun tassen die euforisch hun ervaringen met de Amsterdamse Muslim Women March vieren. En op deze manier heeft de stem en strijd van Berna Toprak en haar medestrijdsters zich verbonden met die van haar Amerikaanse bondgenote Linda Sarsour.
Fouzia Outmany is promovendus in het door NWO gefinancierde project ‘Forces that bind and/or divide’ aan de afdeling antropologie van de Universiteit van Amsterdam.
Een terechte ‘stem’ die gehoord moet worden en meer aandacht en bijval moet krijgen. Toch wil ik hier een kanttekening bij plaatsen. Een ‘uiting’ die gesubsidieerd tot stand komt impliceert ook een “bleidskeuze” en roept de vraag op wie is daar buiten die keuze gevallen? Dit heeft niets te maken met de inhoud daarvan die ik(ook als moslimman) van harte steun. Maar ik wil hierbij verwijzen naar de structuren die het ene geluid toelaten en het andere uitsluiten. Een effect hiervan is dat de toegelaten geluiden, publiekelijk mooie principes uitdragen maar dan geen voet op de grond kunnen krijgen. Het gaat er uiteindelijk om welke keuzes de subsidiegever maakt en of je daarvan kan wijken en tot hoever.
Ik wordt getriggerd tot deze reactie doordat ik uit eigen ervaring weet dat UvA geluiden creëert en/of faciliteert die bijv. ivm Iran een tegenover gestelde van deze (moslims VM) beweging steunt, die juist het geluid van het regime rechtvaardigt. Een concrete uiting daarvan is dat de UvA veel “geluiden” naar voren heeft gebracht die MEK/NCRI in Nederland bashen. Een Iraans verzetsbeweging tegen het regime van Mollahs in Iran dat onder de hegemonie van vrouwen al ruim een kwart eeuw strijd voert voor gelijkheid en vrijheid.
Tenslotte ben ik niet tegen de subsidies of gesubsidieerde geluiden, maar wees er bewust van en heb er aandacht voor dat het een zeer negatieve effect kan hebben.