De opstanden in de Arabische pers III – Bahrein
Guest Author: Roel Meijer
Bahrein
De laatste paar dagen is een stortvloed aan interessante westerse commentaren verschenen over de situatie in Bahrein. Dit is een kleine bloemlezing daaruit. De opstand in Bahrein is uniek, zoals alle opstanden van elkaar verschillen. Maar het interessante van Bahrein is niet zozeer dat de 5de vloot van de Amerikanen er zijn thuisbasis heeft, of zelfs dat de meerderheid van de bevolking shi‘iet is (tussen 60 en 70 procent) en de heerschappij is in handen van de soennieten en het koningshuis, de Al Khalifa —twee zaken die voordturend benadrukt worden. Interessant is juist dat er al een tijd ontwikkelingen aan de gang zijn. In tegenstelling tot Egypte waren er in oktober 2010 tamelijke vrije verkiezingen die door de Wifaq Partij gewonnen werd (18 van de 40 zetels). In 2005 deed deze partij voor het eerst mee aan verkiezingen nadat politieke hervormingen waren doorgevoerd. Na het bloedbad van afgelopen donderdag is de Wifaq Partij uit het parlement getreden.
Daarnaast is, in tegenstelling tot Egypte, de shi’ietische oppositie gesplitst tussen de gematigde Wifaq Partij, geleid door sheikh Ali Salman, en de radicalere al-Haqq beweging. Omdat de eerste zo weinig concessies heeft losgekregen de afgelopen jaren wordt de partij door met name de shi’ietische jeugd—die ook hier zeer actief is—als te slap beschouwd. Het is de laatste groep die de demonstraties en bezetting van het Parelplein heeft georganiseerd in centraal Manama op 16-17 februari die zo bloedig uit elkaar zijn geslagen door het leger. Hierbij vielen 5 doden; in ieder geval één persoon werd geëxecuteerd—anderen werden in hun slaap doodgeschoten met hagel. Gedurende het afgelopen jaar zouden leden van de Haqq beweging opgepakt zijn en gemarteld.
Een ander verschil met Egypte is dat het koningshuis verdeeld is in twee kampen. Aan de ene kant staat de “verlichte koning”, Hamad bin Issa Al Khalifa (vanaf 1999 op de troon) samen met zijn zoon, kroonprins Salman bin Hamad Al Khalifa. Aan de andere kant staat de conservatieve premier, de koning’s oom, Khalifa bin Salman Al Khalifa (aan de macht vanaf 1971) en een kliek om hem heen die alle belangrijkste posten in handen heeft: binnenlandse zaken, defensie, buitenlandse zaken. De conservatieve factie vindt ondersteuning van de Bahreinse Salafi beweging.
De Bahrein kenner Olivier Da Lage denkt dat vooral de premier achter de aanval van het huurleger en de politie zit. De premier zou daarin gesteund zijn door Saoedi-Arabië die onder geen enkel beding een situatie wil laten ontstaan zoals op Tahrir plein in Caïro dat 18 dagen is bezet. De Saoedi’s zijn vooral bang voor de eigen shi‘ietische bevolking (tussen de 5 en 11 % van de bevolking) die in het aangrenzende gebied woont met Qatif en Dammam als belangrijkste plaatsen, en waar de belangrijkste olievoorraden van het land zich bevinden. Een ander verschil met Egypte is de samenstelling van het leger dat eigenlijk een huurleger is dat uit Pakistani en andere buitenlanders bestaat, en in tegenstelling tot het conscriptie leger in Egypte geen enkele band heeft met de bevolking en uitsluitend een verlengstuk is van het regime—vooral de premier.
Afgezien van deze verschillen met Egypte zijn alle commentatoren het erover eens dat de eisen dezelfde zijn: eerlijke verkiezingen, gelijkheid voor de wet, einde van corruptie. Kenmerkend is de nationalistische inslag van de demonstraties en het streven het sektarisme en vooral de discriminatie van shi’ieten door het Salafisme op te heffen. Eén van de leuzen was “Geen Sunni, geen Shi‘a, alleen Bahreini”. Dit is geen nieuwe ontwikkeling. Al vanaf de jaren negentig is de shi’itische oppositie in Bahrein en Saoedi-Arabië sterk beïnvloed door liberale ideeën. Zie bijvoorbeeld de websites van de vroegere Saoedische shi’ietische leider Hasan al-Saffar, Tawfiq al-Saif en Muhammad Mahfuz. De Wifaq partij is voorstander van een constitutionele monarchie, de al-Haqq beweging zou na het bloedbad het aftreden eisen van de gehele Khalifa familie.
Inmiddels is het Parelplein opnieuw bezet door demonstranten en schijnen er onderhandelingen plaats te vinden tussen de Wifaq leider Ali Salman en het regime. Maar volgens Olivier Da Lage zal de uitkomst vooral bepaald worden door de interne strijd binnen het koningshuis. Een belangrijke eis van de demonstranten zal het vertrek van de premier zijn, Khalifa. Mocht hij toch de controle verwerven over het leger en geen gehoor geven aan de oppositie dan kan nog een bloedbad volgen. De Amerikanen gaan ervan uit dat een compromis gesloten wordt in het kleine land (500.000m inwoners). Vooralsnog is er geen sprake van anti-Amerikanisme (zo werden bijvoorbeeld geen Amerikaanse vlaggen verbrand) net zo min als van een pro-Iraanse houding, maar de hulp van Iran kan worden ingeroepen als de botsingen tussen leger en betogers uit de hand lopen.
Saoedische pers over Bahrein
Opvallend is dat Saoedische pers weinig te melden heeft over de situatie in Bahrein. Het liberale al-Watan heeft één artikel over de begrafenis van de slachtoffers van 18 februari. ‘Ukaz en al-Riyadh hebben niet één artikel over Bahrein. Al-Sharq al-Awsat, dat in Londen uitkomt, heeft evenmin veel te melden over Bahrein. Hieruit blijkt weer dat de machtige Saoedische pers tekort schiet wanneer het kwesties betreft die Saoedische belangen direct aangaan.
Saoedische pers over Egypte
De Saoedische pers heeft daarentegen opvallend neutraal gereageerd op de gebeurtenissen in Egypte. Al-Riyad heeft het over de 25 januari revolutie en analyseert de eisen van de demonstranten tijdens de massale herdenking van het verdwijnen van Mubarak op het Tahrir plein op 18 februari. Andere maatregelen, zoals die van de Hoogste Raad van Militairen om het parlement te ontbinden, worden gewoon genoemd.
Egypte
Vandaag heeft de Egyptische Raad van State/Conseil d’état (Majlis al-Dawla) bekend gemaakt dat eindelijk na 15 jaar de Hizb al-Wasat is gelegaliseerd. Ze verklaarde de laatste uitspraak van de speciale commissie van de Senaat (Majlis al-Shura) van 2009 ongeldig—het zou in strijd zijn met de geest van de grondwet (!). De Hizb al-Wasat is een liberale afsplitsing van de Moslim Broederschap, die in 1995 werd opgericht door een jonge generatie intellectuelen die genoeg had van de ondemocratische structuur van de partij en de gerichtheid op de shari ‘a. Het opvallende van de partij was dat ze kopten als leden had. Dat kwam doordat ze een inclusief beeld had van de islam, dat zij zag als een “cultuur/civilisatie” eerder dan een wet. Christenen konden lid worden van de partij omdat christenen in het verleden een cruciale bijdrage hadden geleverd aan de islamitische cultuur.
1 Response
[…] This post was mentioned on Twitter by Janneke Staaks, José Smit and Martijn de Koning, Martijn de Koning. Martijn de Koning said: De Arabische pers over de opstanden – een overzicht http://ow.ly/40g8a #egypte #bahrein […]