De argumenten voor het verbod op de gezichtssluier

Er zijn waarschijnlijk weinig cultureel-religieuze uitingen die zo’n sterke gevoelens oproepen bij sommigen die ze observeren als de boerka of nikab. Medelijden met, minachting en angst voor de vrouwen die ze dragen lijken bijna automatisch en vanzelfsprekend het resultaat. De nikab en boerka zijn tot exemplarische symbolen gemaakt voor wat velen zien als problemen met islam en islamisering: onderdrukking van vrouwen, terrorisme en radicalisering, isolement en segregatie.

Wat waren ook alweer de argumenten vóór een verbod op gezichtsbedekkende kleding? Hieronder volgen volgens mij de zes belangrijkste. En waarom ze geen hout snijden.

1) De nikab vormt een probleem voor de veiligheid.

De vraag is dan op welke manier en voor wie? Immers, er zijn nauwelijks incidenten bekend van Nederlandse vrouwen met een gezichtssluier: zowel politie als OV geven dit aan. Identificatieplicht leidt zelden of nooit tot problemen omdat vrijwel iedereen voldoet aan de eis dat dan het gezicht getoond moet worden. Daarbij lijkt mij het weigeren om je kinderen te vaccineren vanwege levensbeschouwelijke overtuigingen een groter veiligheidsprobleem (gezien de aantallen) en ernstiger (gezien de mogelijke consequenties), maar dat is geen aanleiding voor dwingende wetgeving? Nu zou de gezichtssluier verbonden kunnen worden met het zogeheten salafisme, maar salafisme an sich is ook geen veiligheidsprobleem, de gezichtssluier is niet exclusief salafistisch en niet alle vrouwen die de salafi manhaj proberen te volgen, dragen een gezichtssluier. Nu zou de gezichtssluier best te maken kunnen hebben met onveiligheidsgevoelens, maar om daar nu wetgeving op te baseren lijkt me toch wat sterk temeer als die onveiligheidsgevoelens ook nog eens te maken hebben met racistische en seksistische overtuigingen en ideologieën.

Bijzonder boeiend is in deze het deelargument dat deze vrouwen bijdragen aan een slechte naam van moslims en islam en daarmee aan islamofobie. Dat laatste is dan werkelijk het enige argument in deze gehele discussie dat overigens wel gaat over de veiligheid van moslims; geen wonder dat dit in de politieke discussie dus geheel geen rol speelt. In het wetsvoorstel en in de uitvoering wordt overigens ook geen rekening gehouden met mogelijke veiligheidsconsequenties voor de betrokken vrouwen zelf.

2) We moeten elkaars gezicht kunnen zien in het openbaar en zeker als we met elkaar communiceren.

U en ik zijn het levende bewijs dat dit niet zo is. Terwijl u dit leest communiceer ik me namelijk suf met u: ik heb dit stuk geschreven en u neemt het tot u. Misschien zegt u ‘ja, spot on’ of ‘nee, wat een klootviool is dit zeg’, maar dat gaat dan waarschijnlijk over de tekst of over de wijze waarop ik het geschreven heb. Niet over het feit dat u mij nu niet ziet. We kunnen dus best met elkaar communiceren zonder elkaar te zien zoals we ook doen op social media, aan de telefoon of met blinde mensen (of wilt u echt beweren dat blinde mensen niet kunnen communiceren?). Voelt u zich vooral vrij om onzichtbaar met mij te communiceren door een reactie achter te laten.

3) De boerka is een uiting van een patriarchale vrouwonderdrukkende cultuur dan wel religie.

Er zijn veel autochtone witte vrouwen die een nikab dragen. Om nu te stellen dat Nederland als geheel een vrouwonderdrukkende patriarchale cultuur is, lijkt me wat al te generaliserend. En naar andere culturen en religies ook. Dat wil niet zeggen dat er geen patriarchale elementen komen kijken bij de gezichtssluier of dat de gezichtssluier geen deel uitmaakt van een patriarchaal systeem. Dat geldt ook voor naaldhakken, pakken, rokken en jurken en in sommige religies voor pruiken. En daar zijn ook geen wetten voor. Toegegeven, in het verleden is wel eens gepleit om naveltruitjes bij meiden te verbieden, maar dat was alleen door scholen zelf.

Maar de vrouwen doen dit niet uit eigen wil: ze worden ertoe gedwongen, luidt het tegenargument dan. Dat zou natuurlijk best kunnen, maar dit deelargument brengt misschien ook wel het duidelijkst naar voren hoe pervers hier het argument van de vrouwenonderdrukking eigenlijk is: de nikab laat zien dat vrouwen onderdrukt worden en dus leggen we hen een boete op. Dus niet degenen die hen dwingen dit te dragen, maar het slachtoffer zelf. What’s next? Een vrouw beboeten omdat huiselijk geweld verboden is?

Een ander deelargument dat hier onder valt is dat met deze dracht vrouwen verantwoordelijk worden gemaakt voor de lustvolle blikken en gedachten van mannen. Zou goed kunnen, maar met dit verbod worden ze verantwoordelijk gemaakt voor de onveiligheidsgevoelens van anderen en voor islamfobie (zie 1). Dat is beter dan?

4) Solidariteit met vrouwen die vechten voor zelfbeschikking.

In landen als Iran vechten vrouwen ervoor om de hoofddoek af te kunnen doen en dit verbod zou solidariteit met hen tonen. Dit argument gaat ook maar amper op. Immers, de vrouwen in Iran vechten onder andere voor zelfbeschikkingsrecht en de manier omdat daar te doen is het afdoen van de hoofddoek die hen van bovenaf wordt opgelegd. Het valt moeilijk te bezien hoe een Nederlands verbod op bepaalde dracht de vrouwen hier en in Iran gaat helpen met hun zelfbeschikkingsrecht. Tenzij je ervan uitgaat dat geen van de vrouwen hier zelf kiest voor de nikab, maar afgaande op het bestaande onderzoek is dat simpelweg onjuist.

5) We kunnen de vrouwen niet zien.

Eén van de wonderbaarlijkste argumenten vind ik altijd: ‘Ja maar zo kunnen we de vrouwen niet zien’. Het wist de vrouw uit. Maar hoe dan? Een vrouw in nikab valt nogal op: zoveel zijn er niet in Nederland en hun kledingstijl is nou niet echt doorsnee. Sterker nog, deze vrouwen zijn hyperzichtbaar want het betreft een zeer kleine groep vrouwen die nauwelijks aantoonbare problemen veroorzaakt en voor wie een hele wet en handhavingssysteem moet worden opgetuigd. Want wat is niet zichtbaar van deze vrouwen? Hun lichaamsvormen en gezicht en inderdaad daarmee onttrekken ze zich deels aan de sociale controle door burgers en de surveillance van de overheid. Er bestaat niet zoiets als een recht om de ander te kunnen bespieden. In een tijd waarin de overheid bezig is om projecten voor gezichtsherkenning op te zetten, zijn deze vrouwen die een gezichtssluier hun tijd misschien wel ver vooruit?

6) De wet geldt voor iedereen, niet alleen voor moslimvrouwen.

Ok, toegegeven, de laatste keer dat ik dit argument hoorde is toch alweer zo’n vijf jaar geleden. Meestal uit linkse kring, want men wil zeker in die kring niet beschuldigd worden van discriminatie tegen moslims. Inderdaad, de formulering van de wet oogt geheel neutraal. Maar laten we niet al te flauw doen he. Als je de geschiedenis van het wetsvoorstel bekijkt, de parlementaire debatten, de adviesaanvraag bij en het advies van de Raad van State, dan draait het maar om één groep: moslims en wordt het altijd gerelateerd aan hun religie in het algemeen. Bekijken we de uitzonderingen die gemaakt worden in de wet, dan zien we dat het toch niet zo neutraal is. Zwarte Piet en sinterklaas zijn uitgezonderd net als Carnaval bijvoorbeeld. Er zijn er nog maar twee anderen die in aanmerking komen voor deze wet: mensen met een helm en mensen met een bivakmuts die een bank binnen lopen, een arts bezoeken of het OV instappen. Ik heb zo een vermoeden dat deze mensen ook nog wel om andere redenen een boete of meer kunnen krijgen. En als het gaat over wat is de volgende stap na dit verbod, gaat het niet over Japanse toeristen die hun mondkapje niet meer mogen dragen he. Nee dan gaat het over de hoofddoek.

Inderdaad, niet alle tegenargumenten tegen deze zes argumenten voor het boerkaverbod gaan direct in tegen dat verbod: sommigen hebben een hoog whataboutism gehalte. Dat is niet zo verwonderlijk en wijst indirect wel degelijk op een argument tegen het boerkaverbod: er is een niet of nauwelijks bestaand probleem dat wordt geprojecteerd op een groep die niet mag beslissen wat ze aantrekt (zie 6): moslimvrouwen.

De wet betekent dat naast de sociale druk, de indoctrinatie, de scherpe sociale controle vanwege de grote zichtbaarheid en de angst voor islam, nu ook nog Nederlandse instituties deelnemen aan de continue druk op moslims om zich aan te passen. Laten we wel wezen, de meeste moslims willen dat ook want anders krijg je eens te meer te maken met uitsluiting (hoewel je naam en huidskleur al voldoende reden kunnen zijn). En dan krijgen we er nu ook nog eens het AD bij met hun ‘toelichting’ over de wet en het recht op burgerarrest. De dreiging met fysiek geweld is er al en is dus ook een reëel gevaar als je afwijkt van het ideale model van burgerschap als moslim. Nee, niet de positie van de vrouwen in kwestie zelf, veiligheid of de motieven en handelingen van de vrouwen doen ertoe, maar een stereotype beeld van hun geloof en daarmee de gelegenheid om als ‘tough on Islam’ over te komen deden ertoe. Ook bij links, immers het zijn niet de partijen met een rabiate racistische ideologie zoals PVV of FvD die deze maatregel hebben ingevoerd.