De staat van islamofobie NL – Een impressie van islamofobie symposium

Zaterdag 19 september jl. vond het inmiddels traditionele islamofobie symposium plaats. Jaarlijks georganiseerd door het Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie (CTID), kwamen we dit niet keer bij elkaar op locatie in Amsterdam, maar op Zoom. Centrale thema’s van deze bijeenkomst waren politieke islamofobie en institutionele islamofobie.

Manifest tegen islamofobie

Abdou Menehbi van het Collectief Tegen Islamofobie en Discriminatie (CTID) opende het symposium en lanceerde daarbij een Manifest tegen Islamofobie; een initiatief van het CTID met nog drie andere organisaties: IZI Solutions, Stichting Meld Islamofobie en S.P.E.A.K. In dit Manifest pleiten de opstellers ervoor dat de overheid islamofobie registreert als aparte vorm van discriminatie en actiever optreedt tegen discriminatie op onder andere de arbeidsmarkt en in het onderwijs. Inmiddels hebben zo’n vijftig andere organisaties hun steun uitgesproken.

Medeorganisator Martijn de Koning van de Radboud Universiteit Nijmegen en de Universiteit van Amsterdam liet een overzicht zien van 45 studies naar verschillende vormen van islamofobie in Nederland. Deze onderzoeken maken volgens hem duidelijk hoe de term Moslim of Islam niet zomaar een religieuze groep aanduidt, maar betrekking heeft op percepties over, articulatie en management van stereotype menselijke verschillen waarbij allerlei individuele voorstellingen, praktijken en ervaringen van moslims verdwijnen achter een gordijn van generalisaties en hiërarchieën. De tekst van dit verhaal zal binnenkort verschijnen op deze site.

Uitwissingen, uitwissen en gendered islamophobia.

Rosalinda Wijks is een Afro-Surinaamse moslima, publiciste, activiste, public speaker en queer ally. Zij heeft 3 jaar Arabisch gestudeerd in Amsterdam en Caïro en is thans bezig haar bachelor Rechtsgeleerdheid af te ronden. Tot haar expertise en onderzoeksgebieden behoren islamitisch feminisme, moslimfeminisme, islam en zwartheid en islam en zwarte geschiedenis. Haar bijdragen zal gaan over vooroordelen, uitwissingen en gendered islamofobie. Zij ging in haar verhaal in op gendered islamofobie: “Waar bijvoorbeekd aan islamitische vrouwen, zeker als ze gesluierd zijn, seksloosheid wordt toegeschreven, wordt, aan met name cishet Marokkaanse en Arabische moslimmannen, hyperseksualiteit toegeschreven – net zoals aan zwarte mannen van alle etniciteiten, nationaliteiten en religies.” Behalve dat deze stereotypen schadelijk zijn, wissen ze ook moslims uit die niet aan dat beeld voldoen. Een belangrijk deel van haar verhaal was daarvoor gereserveerd: “Hoe worden sommige moslims door voornoemde vooroordelen uitgewist en hoe wissen moslims en zij die als moslims beschouwd worden, zichzelf uit onder druk van islamofobie?” Eén van de aanwezigen gaf als voorbeeld hoe zij voor haar buitenlandse reis alles verwijderde uit de telefoon: Koran, gebedstijden app, enzovoorts.

Antimoslimracisme

Cemil Yilmaz is sociaal en cross cultureel psycholoog en sinds oktober 2016 mede-partner van IZI Solutions. In zijn verhaal gaat hij in op het project over antimoslimracisme (CoSDAHI) waarbij de focus ligt op de manier waarop antiterrorismewetgeving en beleid om gewelddadig extreme en radicalisering tegen te gaan op een discriminatoire effect hebben gehad op de posities van moslims (op zowel burgerlijk, institutioneel en politiek niveau) in Europa en Nederland. In zijn verhaal presenteerde hij een vernieuwde definitie van antimoslimracisme en gaf meerdere praktijkvoorbeelden ervan. Hij presenteerde de volgende definitie van antimoslimracisme: “Antimoslimracisme is een systeem van dominantie die institutionele uitsluiting en structurele ongelijke behandeling teweegbrengt van (vermeende) islamitische individuen, groepen, eigendommen, instellingen, instituties, hun geloofsleer en religieuze voorzieningen. Antimoslimracisme komt ook tot uiting middels (fysieke, verbale en psychologische) daden van geweld, intimidatie en bedreiging.” Belangrijk is onder meer dat het bij antimoslimracisme niet zozeer gaat om wat individuele moslims doen en eigenlijk niet eens of men moslim is. Ook uit het verhaal van Rosalinda Wijks bleek dat ook mensen die geen moslim zijn, het object kunnen worden van haat, agressie en andere vormen van uitsluiting omdat mensen denken dat zij moslim zijn. Dit roept nog wel wat vragen over hoe het verbergen van islamitische identiteit (‘uitwissen’) dan precies werkt.

Zwartboek Boerkaverbod

Ibtissam Abaâziz is mede-oprichter en projectcoördinator van Stichting Meld Islamofobie en bezig met het afronden van haar proefschrift. Samen met haar collega’s zet zij zich dagelijks in voor het vergroten van bewustwording rondom islamofobie. In haar bijdrage richt zij zich op recente projecten waar de stichting mee bezig is. Na het symposium is afgelopen maandag 21 september, de Europese Actiedag tegen Islamofobie, een zwartboek over het boerkaverbod gepubliceerd door Meld Islamofobie. De wet is het resultaat van islamofobie, de wet is op zichzelf islamofoob en de wet versterkt islamofobie het geen nu eens te meer duidelijk wordt in corona tijd: “Corona en de mondkapjesplicht laten de ware aard van het boerkaverbod zien. Gezichtsbedekking zou volgens deze wet niet goed zijn voor de communicatie. Nu echter iedereen met mondkapjes loopt, klaagt niemand meer over de communicatie.” Ibtissam Abaâziz benoemde niet alleen voorbeelden van hoe discriminatie moslima’s treft, maar liet ook zien dat in actie komen tegen islamofobie zin heeft en kan werken.

Een oproep aan de politiek

Ugbaad Hasen Killinci woont na bijna 8 jaar in het Verenigd Koninkrijk sinds 2014 weer in Emmen. Ze is maatschappelijk betrokken en zit sinds 2018 in de gemeenteraad in Emmen. Ugbaad Hasen Killinci hield een pleidooi dat het hoog tijd wordt de dat samenleving, politiek en politie islamofobie serieus nemen. De retoriek van politici doet veel met moslims, bijvoorbeeld “de taal die wordt gebezigd, ook nu tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen.” Zij riep politici op om verantwoordelijkheid te nemen en hier elkaar op aan te spreken: “Nu wordt het genormaliseerd.” Ze benadrukte het belang van melden en ook van een goede registratie van discriminatie tegen moslims: iets dat momenteel juist weer onder druk staat.

Discussie

Vanuit het publiek waren er veel vragen en opmerkingen. Eén van de veelgenoemde kwesties was de rol van gevestigde islamitische organisaties. Zijn zij betrokken bij het symposium en bij het manifest? Diverse islamitische organisaties hebben het Manifest inmiddels ondertekend zo vertelde Abdou Menehbi, maar meer is echt nog noodzakelijk. De kwestie kon op kritiek rekenen: niet alleen vanwege de afwezigheid van sommige islamitische organisaties (zoals CMO), maar juist ook de vraag om ze erbij te betrekken. Immers, wie spreekt hier voor wie en waarom zouden moslims met één vertegenwoordiger moeten hebben: daarvoor zijn de islamitische gemeenschappen simpelweg te divers.

Een kritisch punt voor alle sprekers was de rol van klasse. Zoals één van de aanwezigen naar voren bracht is dit een kritisch punt in internationale studies (minder in Nederlandse studies overigens) en bij internationale activisten. Bij moslims gaat het immers vaak over migranten en over mensen in de lagere economische positie. Ook een punt was hoe je als iemand die geen moslim het beste kunt reageren: “hoe kun je bijvoorbeeld het beste met de persoon er over praten en helpen met het verwerken/omgaan met het vervelende gevoel dat dat oproept?” Ugbaad Hasen Kilincci bevestigde dat deze steun belangrijk was en dat kwam ook naar voren bij het laatste punt dat aan de orde kwam.

Racistische intimidatie en trollen

Met name op social media vinden gerichte acties plaats om mensen te intimideren zoals we recent zien met de bagger die van verschillende kanten op Clarice Gargard afkomt. Moet er meer aandacht zijn voor het gedrag van dergelijke ‘trollen’ (mensen die op sociale media actief zijn om op te ruien), vroeg ik aan de aanwezigen. En hoe dan? Immers, zoals Ibtissam Abaâziz stelde: “En geen enkele journalist doet zijn werk, want ze checken hun bronnen niet.” En dat maakt de impact natuurlijk groter en je er tegen wapenen gecompliceerder. Hier is de rol van privilege belangrijk: sommige mensen hebben meer privileges om zich hiertegen te uiten dan anderen en de impact van deze trollen is vaak groter op vrouwen, in het bijzonder vrouwen van kleur / moslimvrouwen.

Hoewel het symposium dit jaar noodgedwongen alleen online kon plaatsvinden, kijkt de organisatie terug op een geslaagd evenement.

Manifest tegen islamofobie is terug te vinden op de site van het Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie (CTID): HIER.

Lezing van Rosalinda Wijks is terug te vinden op haar blog: HIER
Lezing van Martijn de Koning volgt binnenkort hier
Zwartboek Boerkaverbod van Stichting Meld Islamofobie is terug te vinden op hun site: HIER.

Reader van het Islamofobiesymposium met daarin alle gebundelde teksten, kunt u downloaden: HIER.