Komende dinsdag neemt de Eerste Kamer een besluit over het wetsvoorstel over een verbod op gezichtsbedekkende kleding, in de volksmond een boerkaverbod genoemd. Waar komt dit verbod vandaan en welk verzet is er?Voorgeschiedenis
In het publieke debat over de islam neemt de hoofddoek in het algemeen en de gezichtssluier in het bijzonder een belangrijke plek in. In 2000 stelde de PvdA in Kamervragen naar aanleiding van de nota over het integratiebeleid de vraag of ‘een vrouw wier gezicht goeddeels onzichtbaar is’ wel kan participeren in de samenleving. In dat jaar had de Commissie gelijke behandeling (CGB) een leerlinge die een opleiding volgde voor apothekersassistente gelijk gegeven in haar protest tegen de school die haar verbood een gezichtssluier te dragen.
In 2005 diende Geert Wilders een motie in om te komen tot een verbod op de gezichtssluier in openbare ruimtes; die werd aangenomen door het parlement. In 2008 besloot het toenmalige kabinet toch geen algeheel verbod in te voeren, maar het wilde wel een verbod op enkele specifieke terreinen. In 2011 kwam de minderheidsregering van VVD en CDA, met gedoogsteun van de PVV, met een nieuw voorstel waarin de gezichtssluier vanaf 2013 verboden zou worden. Nadat dit kabinet viel, kwam het kabinet Rutte II met een plan om de gezichtssluier te verbieden. Nu, onder Rutte III, ligt dit plan bij de Eerste Kamer en komende dinsdag is de stemming. Waarschijnlijk zal dan besloten worden het voorstel aan te nemen.
In het voorstel wil de regering gezichtsbedekkende kleding verbieden in die situaties waar de regering dat essentieel acht voor de ‘veiligheid’ en ‘kwaliteit van de dienstverlening’:
Het kabinet ziet geen grond voor een algemeen verbod dat op alle openbare plaatsen zou gelden. Het oude wetsvoorstel over gezichtsbedekkende kleding dat door het vorige kabinet is aangeboden aan de Tweede Kamer, wordt daarom ingetrokken. Het nieuwe wetsvoorstel is de uitwerking van een afspraak tussen de coalitiepartners in het regeerakkoord.
Wie het gezicht op locaties waar dat verboden is toch bedekt, kan een boete krijgen van maximaal 405 euro. Het is wel toegestaan gezichtsbedekkende kleding te dragen die nodig is voor uitoefening van een beroep of sport, ter bescherming, of bij deelname aan feestelijke en culturele activiteiten. Dit is ook toegestaan bij zorginstellingen in privévertrekken zoals slaap- en verblijfsruimten.
Dit voorstel betekent dat het verboden zou worden om gezichtsbedekkende kleding te dragen in onderwijsinstellingen, overheidsinstellingen en zorginstellingen met uitzondering van cliënten, patiënten of hun bezoekers in residentiële delen van zorginstellingen, wanneer dit noodzakelijk is in verband met de gezondheid of de veiligheid, uitoefening van een beroep of de beoefening van een sport of passend in verband met het deelnemen aan een feestelijke of een culturele activiteit. Zorginstellingen mogen deze kleding wel toestaan in niet-residentiële delen van de zorginstelling voor cliënten of patiënten die daar voor onbepaalde tijd verblijven, of hun bezoekers. Vergeleken met eerdere plannen is dit een sterke beperking van een mogelijk verbod, maar niettemin is het advies van de Raad van State toch negatief en beschouwt men het als een schending van de vrijheid van religie.
In verzet
Er is nooit veel verzet geweest onder moslims tegen de plannen voor een verbod: een paar vrouwenorganisaties hebben een protest laten horen of zouden er nog mee komen, er is een klacht ingediend bij het College van de Mensenrechten en Al Yaqeen publiceerde er eerder over.
Er is voor zover ik weet nauwelijks protest vanuit mensenrechtenorganisaties (met uitzondering van Amnesty met verschillende berichten) of christelijke of niet-religieuze vrouwenorganisaties. Dat heeft ongetwijfeld te maken met het gegeven dat het slechts een zeer kleine groep is die een gezichtssluier draagt en er veel moslims en niet-moslims zijn die de gezichtssluier afkeuren.
Niettemin is er wel degelijk protest. In 2006 trekt een petitie veel aandacht en is er een kleine demonstratie en in 2007 is er opnieuw een petitie ditmaal van niqaab.org. In 2011 is er eveneens een kleine demonstratie georganiseerd door BehindBars en een opiniestuk op Al Yaqeen. De lage opkomst bij de demonstraties heeft overigens vrijwel zeker ook te maken met het feit dat er verschil van mening is of demonstraties islamitisch gezien wel zijn toegestaan. In 2011 pleit Al Nisa voor bescherming van het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen. Dat het protest eerder toch betrekkelijk klein (hoewel wel goed zichtbaar) was, heeft volgens betrokkenen ook te maken met de inschatting eerder dat een (totaal-)verbod kansloos zou zijn. Dat zou dan betekenen dat er geen noodzaak was voor een protest.
Met betrekking tot het huidige verbod, was er in mei 2016 al een petitie opgezet door Aysun Fidan zo’n 10.000 keer is ondertekend.
Ook laat onder andere de artsenorganisatie KNMG van zich horen:
Giliam Kuijpers, directeur beleid KNMG: “Mensen moeten zich vrij voelen om naar de dokter te gaan, ongeacht hun levensovertuiging of wijze van kleding. Een verbod op gezichtsbedekkende kleding kan patiënten met dergelijke kleding belemmeren de zorginstelling te bezoeken. Voor de openbare ruimtes in de zorginstelling gaat een verbod te ver. Het is ook niet nodig, want voor identificatie door het tonen van het gezicht aan de balie van bijvoorbeeld het ziekenhuis bestaat al jaren een identificatieplicht.”
Tegelijk moet een arts goede zorg kunnen verlenen en daarvoor kan het nodig zijn om iemands gezicht wel te zien. Kuijpers: “Daarom zal een arts vrouwen met gezichtsbedekkende kleding vaak vragen om het gezicht te tonen. Dat levert in de spreekkamer zelden tot nooit problemen op.” Weigert een patiënt dit, dan is het aan de zorgverlener om te beoordelen of verantwoorde zorgverlening mogelijk is. Dit zal afhangen van de specifieke situatie en is ter beoordeling aan de zorgverlener.
Bij de behandeling van het huidige voorstel is er opnieuw verzet moslima’s en opnieuw wordt er gekozen voor een schriftelijk protest, ditmaal in de vorm van een klacht bij de Commissie voor Mensenrechten en brandbrief. De brandbrief is opgesteld door de Werkgroep Blijf van mijn niqaab af. Deze werkgroep heeft daarnaast deelgenomen aan dialogen met politie en gemeente en ook geparticipeerd in de week van de dialoog in Utrecht om “zo ook normale burgers zoals ons te spreken en te laten zien dat je ook met een gezichtssluier kunt communiceren en een steentje kunt bijdragen.”
Op de facebookpagina ‘Blijf van mijn niqaab af’ is het volgende te lezen:
Brandbrief aan de Raad van State
Burgers van de Nederlandse samenleving worden onderdrukt en uitgesloten door de Tweede kamer!
Als Nederlandse, vrouwelijke, gezichtsbedekkende burgers, onze vertegenwoordigers, onze bondgenoten en alle overige benadeelden door het wetsvoorstel voor een beperkt verbod op gezichtsbedekkende kleding, zijn wij van mening dat de overheid van Nederland tekort schiet in het waarborgen van de rechten van haar burgers en het naleven van haar plichten.
[…]
Het wetsvoorstel voor een beperkt verbod op gezichtsbedekkende kleding afwijzen, omdat het in strijd is met de Nederlandse wet en met de internationale mensenrechten. En de huidige wetgeving naleven in het beschermen van elke burger ongeacht zijn kledingkeuze. […] Het is onrechtvaardig deze vrouwen uit te sluiten en ze te isoleren omdat er sprake is van een subjectief angstgevoel bij bepaalde burgers. Laten we onze ogen niet sluiten voor deze dubbelzinnige Europese trend in het volgen van het verbieden jezelf te uiten. Heb het lef om u niet volledig te laten leiden door de politieke waan van de dag, waarin de gezichtssluier mede door de media in een negatief daglicht is geplaatst, maar baseer u op de realiteit!
[…]
Met vriendelijke groet,
Werkgroep Blijf-van-mijn-Niqaab-af
Volgens de brandbrief (ondertekend door 60 individuen en organisaties) is een verbod op de gezichtssluier een aantasting van de vrijheid van expressie, vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst, het opdringen van een specifiek beeld over hoe vrouwen zich dienen te ‘profileren’, hetze en bangmakerij, gebaseerd op ondeugdelijke en oneigenlijke argumenten (zoals communicatie en veiligheid), onderdrukking van moslimvrouwen, werkt het polarisatie en onveiligheid juist in de hand en bedreigt het het welzijn en gezondheid van vrouwen. Het zijn interessante argumenten omdat ze de discussie die over deze vrouwen gevoerd wordt eigenlijk compleet omdraaien. In principe verwijten de schrijfsters de overheid dat die zich niet houdt aan haar eigen idealen en doelen. Eén van de initiatiefnemers schreef ook een ingezonden stuk voor NRC Handelsblad.
#TegenNiqabVerbod 2018
Na de behandeling in de Tweede Kamer, hebben diverse personen en organisaties van de Nederlandse moslimgemeenschappen een verklaring opgesteld, voorafgaand aan de behandeling in de Eerste Kamer. Deze verklaring dateert uit 2017 en is recent naar de Eerste Kamerleden gestuurd. De verklaring is hier te lezen:
Ook nu is er onder het motto #TegenNiqabverbod enig geluid tegen het wetsvoorstel voorafgaand aan de stemming in de Eerste Kamer en oproepen om in actie te komen. Bijvoorbeeld met videoboodschappen:
Preek Bassam El Saleh
Toespraak van Okay Pala (Hizb ut Tahrir)
Oproep om in actie te komen:
Stichting Meld Islamofobie:
Statements:
Een recente bijdrage van Nourdeen Wildeman aan een radio-uitzending:
Yassin Elforkani, die in reactie op vragen aan imams om dit aanstaande verbod te bespreken tijdens de vrijdagspreek en in reactie op bijeenkomsten van moslims onderling, pleit voor het uitoefenen van politieke druk op politieke partijen op lokaal niveau zoals recent in Amsterdam gebeurde:
'Boerkaverbod' is racistisch en seksistisch https://t.co/vBCw8qN4gU#tegenniqabverbod #islamofobie #zondebokpolitiek pic.twitter.com/b1bCAOoYi4
— socialisme_nu (@socialisme_nu) June 21, 2018
Ook steun uit Engeland:
Het Contactorgaan Moslims en Overheid en andere moslimorganisaties roepen de Eerste Kamer op om TEGEN het Wetsvoorstel Gezichtsbedekkende Kleding te stemmen. Ze hebben alle leden van de Eerste Kamer hierover een brief verzonden. Ze bieden daarbij ook het boek ‘Veiled’ van fotograaf Saskia Aukema aan. In dat fotoboek vertellen diverse vrouwen over hun niqaab.
En ook Nida laat van zich horen:
Statements
Stichting Maruf
After years of pressure from right wing politicians the Dutch House of Representatives, the most important legislative institution of The Netherlands, eventually moved forward with a bill that will incriminate civilians who cover their faces in order to “protect public safety”.
While those in favor of the bill alledge that it is not in fact a ban on the niqaab or burka, it is very clear that this bill will predominatly limit and target women of faith in their expression of their religious identity.
Stop policing women’s bodies!
In veel verklaringen en besprekingen klinkt de vrees door dat het verbod op de gezichtssluier het begin zal zijn van verdere inperkingen van de burgerrechten van moslims.