C L O S E R – De drie tenoren

Posted on March 24th, 2006 by .
Categories: Misc. News.

C L O S E R

In Trouw woedde enige tijd terug een discussie tussen Michiel Leezenberg en Mat Herben over Andalusië, Islam en Verlichting. Herben beschuldigde Leezenberg ervan een islamapolegeet te zijn. Een verwijt dat Machteld Allan later nog eens dunnetjes over doet.

Ik vind zelf hun verwijt dat Leezenberg een apolegeet is, niet terecht; het doet geen recht aan zijn betoog dat veel genuanceerder is dan dat. Een probleem dat ik met alledrie, maar vooral met Herben en Allan, heb is dat de ze het hebben over De islam als ideeenwereld. Het is toch nog wel iets meer dan alleen dat, als je persé over de islam wil spreken.

Hieronder kort drie centrale citaten van een ieder en dan alle drie de artikelen onder elkaar. Ja het is even wat lees werk maar dan heb je ook wat. Dit blog is niet voor luie lezers.

Iemand, ik weet niet meer wie, waarschijnlijk een vrouw uit de hoek van de zogenaamde gender-studies, had in de jaren ’80 een boekje geschreven waarbij ze aantoonde dat nonnen zich in de Middeleeuwen te buiten gingen aan lesbische vrijages, waarmee ze hun aparte identiteit vorm gaven. Het probleem is echter dat moderne begripsvorming (‘lesbisch’) ruw op historische situaties geplakt wordt, wat een nogal armetierig, maar ook belachelijk geschiedbeeld oplevert, waarin middeleeuwse kloosters optreden als een soort vrouwencafé’s of verenigingen voor homo-emancipatie. Omdat het een puur apologetisch argument is, schiet het tekort als geschiedschrijving, en omdat het tekort schiet als geschiedschrijving, werkt het uiteindelijk ook niet als apologie.

Middeleeuws Andalusië fungeert in sommige academische kringen ook als zo’n a-historische lesbische non, zoals ook Mat Herben in zijn artikel van 11 februari liet zien. Een gewenste situatie in het heden (bijvoorbeeld de multiculturele, seculiere of ‘open’ maatschappij vol geëmancipeerde moslims) wordt in zijn geheel geprojecteerd op de Middeleeuwen, waarbij de onderliggende idee is dat de islam niet in de weg hoeft te staan als we zo’n maatschappij verlangen. Sterker nog: Andalusië onder islamitische heerschappij fungeert als de moeder aller multiculti-maatschappijen. Eén stapje verder in deze redenatie en de islam is zelfs onmisbaar geworden voor zo’n ‘open’ maatschappij.

||||||||||||||

Het feit dat zowel Verlichtingsidealen als de reacties erop modern zijn, betekent natuurlijk nog niet dat ze noodzakelijk ook goed en mooi zijn. Ook het feit dat hedendaags Iran op een grondwet gebaseerd is, garandeert overduidelijk niet dat alles in orde komt. Het betekent echter wel dat het hele idee van een islamitische republiek een radicaal nieuw verschijnsel in de islamitische wereld is: de gedachte dat de sjaria tot een grondwet zou kunnen worden omgevormd heeft geen voormoderne precedenten in de islamitische wereld. Even nieuw is Khomeini’s doctrine dat de wereldse macht moet worden uitgeoefend door de oelama of schriftgeleerden. In de traditionele sjiitische islam was de opvatting juist dat schriftgeleerden zich niet met de heerschappij moesten inlaten, en dat er een speciaal hoekje in de hel gereserveerd is voor de oelama die dat wél doen. Dat is geen geschiedvervalsing maar een stel tamelijk elementaire historische inzichten.

Dit geeft je een idee van de immense verschillen tussen de klassieke en de moderne islam: de islam vervult vandaag de dag de rol die in eerdere decennia werden gespeeld door het nationalisme en het communisme, die grote seculiere moderne godsdiensten; en ze wordt ook in vergelijkbare termen uitgedrukt. De intolerantere formuleringen ervan die je nu aantreft zijn vormen van wat ik elders als ‘islamitisch leninisme’ heb omschreven: ideologische scherpslijperij, de nadruk op de noodzaak van propaganda en partijorganisatie om de samenleving te veranderen, en intolerantie van afwijkende meningen en machtsblokken. Dat zijn allemaal moderne kenmerken, die je in de voormoderne islam niet of nauwelijks tegenkomt.

De bestudering van islamitisch Spanje kan ons dus ook van pas komen voor het heden. Ze helpt ons in te zien dat de hedendaagse autoritaire en gewelddadige uitwassen in de islamitische wereld en onder moslimmigranten geen uiting van een eeuwig intolerante islam zijn, maar veeleer van scheefgelopen modernisering, en van autoritaire, dictatoriale of zelfs totalitaire moderne staatstradities.

||||||||||||||

Nog kwalijker is de suggestie dat het moslimterrorisme slechts een eigentijdse vorm zou zijn van criminaliteit en politiek extremisme. Die elementen zijn zeker aanwezig, maar vormen slechts het halve verhaal. De religieuze component is onloochenbaar. We hebben te maken met extremisten die zich met goede papieren – teksten uit de Koran – op de islam beroepen. De plegers van aanslagen en hun sympathisanten beroepen zich op de islam, de slachtoffers en de samenleving merken daarvan de gevolgen.

De harde werkelijkheid is dus dat we te maken hebben met islamitisch terrorisme. En het gaat de extremisten niet om het bereiken van een beperkt politiek doel – bijvoorbeeld het verwezenlijken van een Palestijnse staat of het stoppen van de oorlog in Irak – maar om de ondergang van de democratische rechtsstaat en het vestigen van een islamitische staat. Wie de ernst van de situatie beseft, begrijpt dat het hard nodig is dat de gewone moslims hun stem verheffen. Als het werkelijk gaat om een kleine extremistische minderheid, dan is het nodig dat die geen willig gehoor vindt. Het billijken dat Nederlandse moslims de kat uit de boom kijken en afwachten wie er aan het langste eind trekt, is volstrekt onverantwoord. Het moedigt de radicale elementen aan.

Ook in ons land wordt de boodschap verspreid dat een islamitische staat een veel beter systeem is dan de democratische rechtsstaat. Bewegingen als de Hizb-u-Tahrir (Bevrijdingspartij) pleiten voor een moslimstaat, waarin het kalifaat het hoogste wereldlijk gezag zou moeten vormen. Als voorbeeld van zo’n heilstaat wordt steevast Andalusië aangevoerd, waar islamieten, joden en christenen in de twaalfde eeuw vreedzaam en in harmonie zouden hebben samengeleefd. Maar is dat wel zo? Kan het Andalusië van de twaalde eeuw als lichtend voorbeeld voor de eenentwintigste eeuw worden gebruikt?

(more…)

0 comments.