C L O S E R

Hoe allochtone Amsterdammers worden uitgesloten van de politiek

Posted on January 14th, 2014 by martijn.
Categories: Activism, Citizenship Carnival, Headline, Multiculti Issues.

Gastauteur: Jean Tillie

Op 6 en 7 november 2013 diende de Amsterdamse gemeenteraad het amendement ‘Opkomstbevordering gemeenteraadsverkiezingen’ in. Burgemeester en Wethouders van Amsterdam werden verzocht een campagne te organiseren om de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014 op minimaal 65% te krijgen. In het breed gedragen amendement werd gestreefd naar een substantiële verhoging in de stadsdelen waar de opkomst laag was en onder specifieke groepen met een laag opkomstpercentage, zoals (1) Amsterdamse jongeren (2) allochtone Amsterdammers en (3) stemgerechtigde ‘internationals’ (bijvoorbeeld EU-burgers die lokaal stemrecht hebben).

Oppositie in opstand

Twee maanden later verzet de gemeenteraad zich tegen haar eigen amendement. Tijdens de discussies van afgelopen donderdag rond de ‘voortgangsbrief’ waarin beschreven wordt hoe het besluit van de gemeenteraad  zal worden uitgevoerd komt de oppositie, geïnspireerd door De Telegraaf, GeenStijl en The Post Online, in opstand. Omdat veel allochtone Amsterdammers PvdA stemmen is deze campagne eigenlijk een manier om de PvdA sterker te maken en dat is een onacceptabele manier om gemeenschapsgelden te besteden, zo luidt het argument. Het hoogtepunt in de discussie komt van CDA-fractievoorzitter Marijke Shahsavari: “Als dit wordt doorgezet, kunnen de uitslagen van de verkiezingen worden beïnvloed. Als een etnische groep plotseling massaal gaat stemmen is de verkiezing geen afspiegeling van de samenleving meer.”

Er zijn op deze pagina te weinig woorden beschikbaar om allemaal te beschrijven wat hier mis gaat. Laat ik er daarom een paar punten uitlichten. Het eerste wat opvalt is dat het oorspronkelijke idee was om de opkomst onder drie groepen te verhogen: jongeren, allochtone Amsterdammers en Internationals. Donderdag ging het alleen nog maar over allochtone Amsterdammers, die hebben dus blijkbaar een speciale status ten opzichte van jongeren en EU-burgers. Je zou het woord discriminatie in de mond kunnen nemen, maar dan zou ik aan de gemeenteraadsleden eerst willen vragen wat die speciale status dan is. Voorlopig moeten we het doen met het feit dat allochtone Amsterdammers allemaal PvdA stemmen.

Nu doe ik zelf al vanaf 1994 onderzoek naar het lokale stemgedrag van allochtonen en daaruit blijkt dat er alleen in 2006 sprake was van een massale stem op de PvdA. Allochtone Amsterdammers stemmen wél dominant op linkse partijen, maar er zijn belangrijke uitzonderingen: in 2002 stemden 19% van de Turkse Amsterdammers op de VVD, in 1994 ging 37% van de Turkse stem naar het CDA. En als je aan allochtone Amsterdammers vraagt of zij zich kunnen voorstellen ooit op de PVV te stemmen dan antwoorden 18% van de Antillianen en 13% van de Turken met ‘misschien’ of ‘ja’. De assumptie dat alle allochtonen PvdA zullen stemmen is dus fout en vooral een grove onderschatting van de allochtone Amsterdammer die bij elke verkiezing opnieuw bekijkt op welke partij hij of zij zal stemmen.

Democratische vs totalitaire traditie

Wat nog belangrijker is: wie in een discussie rond opkomstbevordering het eventuele stemgedrag van specifieke groepen betrekt, plaatst zichzelf niet in een democratische traditie, maar in een totalitaire traditie. In een democratie wil je dat zoveel mogelijk mensen gaan stemmen ongeacht wat ze gaan stemmen. In een totalitair systeem wil je dat alleen de mensen gaan stemmen die op jou zullen stemmen. Dat is ook het perverse van het argument van CDA-fractievoorzitter Marijke Shahsavari (als een etnische groep plotseling massaal gaat stemmen is de verkiezing geen afspiegeling van de samenleving meer). Los van de interessante logica, hoe meer mensen gaan stemmen hoe kleiner de afspiegeling, maakt zij de politieke participatie van etnische groepen verdacht louter omdat zij een bepaalde partijvoorkeur zouden hebben.

Politieke participatie van allochtonen verdacht gemaakt

In discussies rond de politieke integratie van etnische groepen staan meestal vier punten centraal: politieke rechten (toekenning van het stemrecht), democratische normen en waarden (bijvoorbeeld opvattingen over de scheiding tussen kerk en staat en de gelijkheid van mannen en vrouwen), identificatie met Nederland (in hoeverre voelen mensen zich onderdeel van deze samenleving) en politieke participatie (hoeveel mensen gaan stemmen en hoeveel allochtone Amsterdammers zijn vertegenwoordigd in de gemeenteraad). Wie dit rijtje nu langsloopt kan alleen maar somber worden. Wat betreft het stemrecht voor niet-Nederlanders bij lokale verkiezingen wil het kabinet de tijdsduur van legaal verblijf om dit stemrecht te verkrijgen oprekken van 5 jaar naar 7 jaar.

Wat betreft de democratische normen en waarden en de identificatie met Nederland worden er grote vraagtekens gezet bij de integratie van allochtone Nederlanders. Soms terecht maar vaak ook onterecht. En nu wordt in Amsterdam hun politieke participatie verdacht gemaakt en zelfs ontmoedigd. Want een stad die accepteert dat een groep structureel ondervertegenwoordigd is (ook het aantal allochtone kandidaten loopt terug), is een stad die niet wil dat deze groep participeert. Wat dat betreft hoeft de PVV helemaal niet mee te doen bij de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen. Haar intolerante gedachtengoed wordt vanzelf uitgedragen. Met dank aan de Amsterdamse gemeenteraad, De Telegraaf, GeenStijl en The Post Online en het college van Burgemeester en Wethouders.

Jean Tillie studeerde politicologie en schreef zijn proefschrift over partijvoorkeuren en stemgedrag. Hij is bijzonder hoogleraar electorale politiek en programmaleider van het AISSR programma ‘Challenges to Democratic Representation’.

Dit stuk verscheen in Het Parool op 13 januari 2014 en is met toestemming van de auteur hier opnieuw gepubliceerd.

Dit stuk maakt deel uit van de serie ‘Citizenship Carnival‘

5 comments.

De Lange Arm van Ankara

Posted on August 19th, 2013 by martijn.
Categories: Citizenship Carnival, Headline, islamophobia, Multiculti Issues, Society & Politics in the Middle East.

Gastauteur: Froukje Santing

De Turkse Diaspora
De naam ‘Departement voor Turken in het Buitenland en Gerelateerde Gemeenschappen’ spat in witte letters van de gevel van het twaalf verdiepingen tellende kantoorgebouw langs een van de uitvalswegen van Ankara, de stoffige en dicht bebouwde hoofdstad van Turkije. ‘Er werken hier inmiddels driehonderd mensen’, zegt Melek Yücel Salur, die tot aan haar middelbare-schooltijd in Nederland opgroeide. Ze was eerder in dienst van het Nederlands Instituut voor het Hoger Onderwijs Ankara (Niha) dat de samenwerking tussen Nederland en Turkije op het gebied van wo, hbo en mbo ondersteunt. Ze vertrok er voordat de Nederlandse minister van Onderwijs, Jet Bussemaker, haar bezuinigingsplannen voor de komende jaren aankondigde: in 2015 kort het ministerie op de subsidie aan het Niha en per 2016 wordt die beëindigd.

In een gesprek op het winderige dakterras van het nieuwe Turkse departement krijgt de overstap van Yücel Salur zo ongemerkt een extra lading: de Nederlandse diplomatieke dienst krimpt en de samenwerking met het buitenland – op onder meer de terreinen van cultuur en onderwijs – staat onder druk, terwijl Turkije zijn internationale aanwezigheid fors opschroeft, niet alleen diplomatiek maar ook sociaal en cultureel.

Volgens Gürsel Dönmez, de tweede man op het nieuwe Turkse departement, ‘kijkt Europa, in tegenstelling tot Turkije, met de sjablonen van de twintigste eeuw naar de huidige tijd’. Met de groei van Turkije als economische macht en de internationale nadruk op globalisering zijn wereldwijde netwerken volgens hem van wezenlijk belang. Turkije is al lang geen zendende natie meer van waaruit migranten in de hoop op werk en een betere toekomst voor hun kinderen naar westerse landen trekken, benadrukt hij. ‘Uit alle delen van de wereld vestigen mensen zich nu hier. Meer en meer internationale studenten studeren met een beurs van de Turkse overheid aan Turkse universiteiten.’

Turkse gemeenschappen, migranten en studenten
Vanuit het departement in Ankara worden sinds het voorjaar van 2010, en onder auspiciën van de religieus-conservatieve en nationalistische regering van de AK-partij, de banden aangehaald met de circa zes miljoen Turken in het buitenland. Daarnaast intensiveert het land de betrekkingen met wat aan Turkije gerelateerde gemeenschappen worden genoemd: naar schatting tweehonderdduizend mensen op de Balkan, in Oost-Europa, de Kaukasus en in Centraal-Azië. Een ontwikkeling die op gang kwam na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de val van de Berlijnse Muur in 1989. Dat stelde Turkije in staat om de historische, taalkundige, religieuze en culturele betrekkingen met deze landen weer aan te halen. Recentelijk kwamen daar de bloeiende handelsbelangen bij in het Midden-Oosten en Afrika. Een derde aandachtsgebied is de stroom buitenlandse studenten die met een beurs van de Turkse overheid in het land studeren, 11.500 ondertussen. Als deze jonge mensen naar huis terugkeren, maken ze in de ogen van Ankara deel uit van de Turkse diaspora.

Vijf van de zes miljoen Turkse migranten vestigden zich in de afgelopen halve eeuw in Europa. Ankara wil dat ze daar actief deelnemen aan het openbare leven, maar ze moeten tegelijkertijd de Turkse cultuur behouden. Topambtenaar Dönmez spreekt van een ongekende dynamiek. De tijd dat Turken in het buitenland slechts gastarbeiders waren is voorbij. Ze behoren inmiddels ook tot de middenklasse. Ze zijn kunstenaar, advocaat, ondernemer of academicus. In tegenstelling tot de eerste generatie beschikken zij wel over de kennis hoe samenlevingen in Europa functioneren. Met nadruk: ‘Er is een Turkse diaspora ontstaan.’

Het is de taak van zijn ministerie, aldus Dönmez, om te voorkomen dat Turkse migranten van zichzelf vervreemden. De inzet is dat vanuit Ankara en in samenspraak met Turkse maatschappelijke organisaties in Europa migranten met een Turkse achtergrond op dezelfde wijze als de autochtone bevolking gebruik kunnen maken van hun wettelijke rechten. Ongelijke behandeling, discriminatie, assimilatie en xenofobie zullen effectiever worden aangepakt dan tot nu toe is gebeurd. Althans dat is het plan. ‘We puzzelen nog op de manier hoe we met Turkse maatschappelijke organisaties kunnen samenwerken om hun positie in de vestigingslanden te versterken’, aldus de tweede man van het Turkse departement. ‘Bijvoorbeeld: op welke specifieke punten is vanuit Nederland ondersteuning door Ankara gewenst?’

Grootmacht
‘Turkije wil een groot en machtig land worden. Turkse migranten zijn daarbij instrumenteel’, zegt universitair hoofddocent Murat Erdogan in een vraaggesprek in zijn werkkamer. Hij is onder meer directeur van het Migration and Politics Research Center van de Hacettepe Universiteit. De campus ligt zo’n twintig kilometer buiten Ankara, langs een andere dicht bebouwde uitvalsweg. Die visie is niet pas ontstaan met de komst in 2002 van de religieus-conservatieve AK-partij onder leiding van premier Erdogan. Ook andere Turkse regeringen richtten zich in de afgelopen decennia al tot ‘hun’ burgers in Europa. Wat nieuw is, is de diasporastrategie, die in 2009 bijvoorbeeld ook door de Turkse Foreign Economic Relation Board werd gelanceerd: netwerken van bloed- en taalverwantschap maken het gemakkelijker om wereldwijd handel te drijven.

Het migratie-instituut van Murat Erdogan rondde in maart een onderzoek af in elf landen met omvangrijke Turkse gemeenschappen, waaronder negen EU-landen. Uit deze Euro-Turkse Barometer 2013 blijkt dat migranten met Turkse wortels zowel geïntegreerd zijn in Europa – zeventig procent ziet het als hun permanente thuis –, maar dat ook de banden met Turkije hecht blijven. Zijn conclusie: ‘Niet zozeer het hebben van een paspoort is bepalend.’ Gemiddeld wonen zijn respondenten al meer dan een kwart eeuw in Europa. De helft heeft ook de nationaliteit aangenomen van het land waar ze wonen.

Desondanks blijft het vertrouwen in Turkije ongekend groot. Erdogan distantieert zich van het diasporaparadigma van de Turkse overheid dat hij omschrijft als ‘emancipatorisch reactionair’. ‘Ik hanteer het niet als een politiek maar als een sociologisch begrip.’ Ook staat zijn concept los van het klassieke diasporaparadigma zoals we dat van de joden kennen. Joden leven al eeuwenlang in de verstrooiing, maar in essentie blijf je jood en voel je je verbonden met andere joden in de diaspora. Murat Erdogan: ‘Turkse migranten wonen in Europa maar hebben, als een vorm van ondersteuning, sterke banden met Turkije. In die zin kun je spreken van een diaspora. Maar ik meen dat deze mensen niet vooral of alleen Turk zijn, zoals de Turkse regering benadrukt.’

Wel zegt Erdogan te kunnen begrijpen waarom de gerichtheid op het land van herkomst zo sterk blijft: ‘Wat migranten in Europa ervaren is niet bijster positief. Ze voelen zich uitgesloten, gediscrimineerd, beledigd, ook door overheden. Menigeen heeft het vertrouwen verloren dat zijn rechten en belangen worden gekend en onderkend. Kijk maar naar de zogeheten Döner-moorden in Duitsland. Lange tijd werd ontkend dat buitenlanderhaat het motief was. Wat zie je daarom nu? Turkije springt in dat gat.’

Het gedeelde verhaal
Natiestaten, in een reactie op de Franse Revolutie, gaan volgens de Leidse hoogleraar sociale geschiedenis Leo Lucassen uit van een homogene bevolking die dezelfde taal spreekt en vasthoudt aan dezelfde tradities: het gedeelde verhaal. Hij somt enkele historische voorbeelden op: Italië hield aan het eind van de negentiende eeuw via ambassades en consulaten intensief contact met Italianen in het buitenland. Duitsland hanteerde het concept Deutschtum im Ausland. Japan ontwikkelde het zogeheten Nikkeijin-idee. Afstammelingen van Japanners die aan het eind van de negentiende eeuw om economische redenen naar Peru en Brazilië vertrokken, werden uiteindelijk weer Japans staatsburger.

Lucassen: ‘Dat Turkije de nationalistische trom roert, dus sterk nationalistisch is, is wel een noodzakelijke politieke voorwaarde, maar niet voldoende om de nationalistische gevoelens van hun mensen in het buitenland te activeren.’ Hij zegt dat er nog weinig systematisch onderzoek is gedaan naar welke voorwaarden bepalend zijn voor succes. Wel is duidelijk dat ten minste drie belangen samen moeten komen: economische, politieke en ideologische. Een herkomstland als Turkije heeft er voordeel bij dat migranten geld naar huis terug sturen en handelsactiviteiten richting het moederland van hun ouders ontwikkelen. Het benadrukken van de bloedband is daarbij instrumenteel.

Daarnaast valt er volgens Lucassen politieke winst te halen in het stemhokje. Dat doe je als overheid door ideologisch te benadrukken dat de burger, waar die ook woont, wel Turks moet blijven. Recent is in Turkije de kieswet gewijzigd waardoor Turken in het buitenland niet meer naar Turkije hoeven te reizen om hun stem uit te brengen. En de ideologische belangen, meent Lucassen, hebben we in het voorjaar in Nederland kunnen ervaren met de Yunus-affaire. Aan de hand van de ophef over een Turks migrantenkind dat uit huis was geplaatst en bij een lesbisch stel was ondergebracht, benadruk je dat jouw mensen tot assimilatie worden gedwongen en dat ze dat zelf ook zo ervaren. ‘Maar vooral: dat jij vanuit Ankara iets voor hen kunt betekenen; dat je voor hen opkomt.’

Het wordt volgens Lucassen pas echt een ideologisch project waar veel mensen in geloven en naar gaan handelen als de nadruk op de bloedband zowel van boven (overheid) als van onderaf (migranten zelf) wordt gefaciliteerd en geëntameerd. Lucassen: ‘Je ziet dat 95 procent van de Turken hier met Turken trouwt, en het liefst ook nog eens afkomstig uit de streek waar hun ouders vandaan komen. Ook is de drang sterk om de Turkse taal levend te houden en ze geven hun kinderen vrijwel uitsluitend Turkse namen, ook in de tweede en derde generatie.’ Hij zegt: het vasthouden aan de etniciteit vertraagt hun integratie in Nederland. Het is evident dat dat op de langere termijn spanningen in Nederland oplevert. Maar ook: de geschiedenis wijst uit dat je je uiteindelijk niet met hand en tand kunt verzetten tegen de nesteling in het land waar je al generaties woont. Je kunt dat hoogstens een tijdje tegenhouden.

Integratie, individualisering en uitsluiting
Han Entzinger, hoogleraar integratie- en migratiestudies aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, betitelt het diasporaparadigma van de Turkse overheid als conservatief: ‘De meer moderne opvatting is dat je tijd, plaats en omstandigheden meerekent. Ook die hebben bepaald wie je bent en hoe anderen je zien.’ Uiteindelijk, voorspelt ook hij, verschuift de focus van Turkse migranten na een aantal generaties: het meer individuele perspectief vervangt het nationale perspectief.

Ahmet Azdural, directeur van het Inspraakorgaan Turken dat met opheffing wordt bedreigd nu het wettelijke kader en dus ook de financiering voor inspraakorganen van etnische groepen is weggevallen, onderschrijft die analyse. ‘Je zou verwachten dat de integratie van Turkse Nederlanders – de grootste minderheidsgroep in Nederland – zich zo zou ontwikkelen.’ Maar hij verzucht dat er een politiek van uitsluiting gaande is in Nederland. Althans zo wordt het ervaren door menige Turkse Nederlander. ‘De nadruk van de regering bij integratie ligt eenzijdig op sociaal-culturele aspecten: de acceptatie van liberale waarden die als Nederlandse waarden worden gepresenteerd. En er is tien jaar na 9/11 nog steeds een anti-islamhouding.’ De overheid bekommert zich, in de opvatting van zijn achterban, te weinig om de functionele integratie: onderwijs, werk, het tegengaan van discriminatie. In gesprekken met Turkse ouders hoort Azdural steeds dezelfde zorg: dat hun kinderen naar zwarte, dus minder goede scholen gaan en dat iedereen dat normaal vindt. Dat versterkt het idee dat de overheid migranten geen evenredige kansen biedt. Dat leidt ertoe, ervaart hij de laatste jaren, dat de aantrekkingskracht van Ankara toeneemt. ‘Turkije zegt de maatschappelijke positie van Turken in Europa te willen versterken en assimilatie tegen te gaan. Dat spreekt migranten aan. Het appelleert aan de gevoelens van angst voor het verlies van hun culturele identiteit.’

Yunus
Advocaat Ejder Köse (vreemdelingenrecht en Turks associatierecht) is sinds eind vorig jaar lid van de tachtig leden tellende adviesraad die het Departement voor Turken in het Buitenland en Gerelateerde Gemeenschappen vanuit Europa bijstaat. Hij is net terug van een tweedaagse bijeenkomst in Ankara. In een ontmoeting op zijn advocatenpraktijk in Rotterdam-Zuid draait hij aanvankelijk de rollen om. Hij vraagt mij: ‘Waarom denkt u dat Turkije met de Yunus-kwestie zo hard op de trom sloeg?’ Ik opper: dat deed Turkije welbewust. Hij knikt instemmend. ‘Premier Erdogan en andere Turkse autoriteiten hebben niet gezegd dat het lesbische pleeg­gezin hét probleem is. Waar het om draait is dat elk kind terecht moet komen in een pleeggezin met een cultuur die dicht bij die van zijn ouders staat.’

Nadat de rust weer enigszins was weergekeerd, hebben de Raad voor de Kinderbescherming en Jeugdzorg, vertelt Köse, hun hand naar de Turkse gemeenschap uitgestoken. ‘Maar ook toen bleek dat ze feitelijk geen ingangen hebben. Daar is in het verleden nooit aan gewerkt.’ Tegelijkertijd fungeert de Yunus-kwestie volgens hem ook als een wake-up call voor de Turks-Nederlandse gemeenschap zelf: ‘Als het zo belangrijk is dat migrantenkinderen in crisissituaties niet in “vreemde” culturen worden opgevangen, dan moeten er wel Turks-Nederlandse pleeggezinnen zijn die zich om hen bekommeren.’

De Rotterdamse advocaat is lid geworden van de adviesraad van het Turkse departement – samen met nog vier andere Turkse Nederlanders – om tegenwicht te bieden aan de polarisatie, de uitsluiting van moslims die volgens hem sinds 9/11 in Nederland aan de gang is. Hij vertelt zijn eigen migrantenverhaal: ‘Lange tijd vond ik Nederland het fijnste land om in te leven. Ik voelde me niet anders dan alle andere Nederlanders. Tot Rita Verdonk in 2003 minister van Vreemdelingenzaken en Integratie werd en het idee uitdroeg dat het hebben van twee paspoorten de loyaliteit met Nederland in de weg staat. We werden gedwongen om te kiezen. We werden niet geaccepteerd als Turkse Nederlanders of Nederlandse Turken. Je anders-zijn werd dus benadrukt, terwijl je daar voorheen zelf nooit zo over had nagedacht.’

Taal, dienstplicht en acceptatie
Köse en de andere leden van de adviesraad (zie kader onderaan) maken nu een rondgang langs Turkse maatschappelijke organisaties. Ze willen weten welke onderwerpen vanuit Nederland onder de aandacht van Ankara moeten worden gebracht. Drie zaken springen eruit: het recht op onderwijs in de Turkse taal op Nederlandse basisscholen (het Onderwijs in Allochtone Levende talen, oalt, werd in 2004 afgeschaft); dat het bedrag van tienduizend euro waarmee Turkse mannen in het buitenland de dienstplicht kunnen afkopen te hoog is; en het niet geaccepteerd worden in Nederland.

Het bedrag voor de dienstplicht is, na een schriftelijk verzoek daartoe van Köse in Ankara, teruggebracht tot zesduizend euro. Het is zijn eerste succesvolle optreden als lid van de adviesraad, ook al meent een meerderheid van de Turkse migranten dat de afkoop volledig zou moeten worden afgeschaft. Köse zegt het belangrijker te vinden dat met de systematische aandacht vanuit Turkije het gemankeerde zelfvertrouwen van Turkse migranten wordt opgekrikt. ‘Zij hebben het gevoel dat er eindelijk eens iemand voor hén opkomt.’ Tegelijkertijd zegt dat volgens hem ook iets over het geringe gezag van het brede scala aan Turkse zelforganisaties in Nederland: ‘Er is geen eenheid, in de zin dat er voor bepaalde zaken gemeenschappelijk gestreden kan worden – bijvoorbeeld aangaande de ineffectiviteit van inburgeringstrajecten. Er is niemand die, noch tegen de Turkse gemeenschap noch tegen de Nederlandse overheid, kan zeggen: dit is belangrijk en zo gaan we het doen.’

Als gevolg hiervan, benadrukt Köse, zetten Turkse Nederlanders zich nu af tegen Nederland: ‘Dat is geen goede ontwikkeling, niet voor Turkse migranten zelf maar ook niet voor Nederland. De inzet zou moeten zijn dat de participatie van Turkse migranten in Nederland wordt bevorderd.’

Eenheid, identiteit en integratie
Het is juist die drang naar eenheid onder Turkse migranten in Europa die hoogleraar Leo Lucassen ter discussie stelt en die Murat Erdogan van het migratie-instituut van de Hacettepe Universiteit als een gevaar ziet. Lucassen: ‘Een deel van de Turkse migranten hier, Koerden en alevieten (liberale, sjiitische moslims die hun wortels hebben in Centraal-Anatolië), kan zich niet echt in dit diasporaverhaal vinden. Hun eigenheid komt zo onvoldoende tot uitdrukking.’

Erdogan trekt vergelijkingen met de recente Taksim-protesten in Turkije zelf: ‘De nieuwe stedelijke elite zegt feitelijk dat ze geen premier wil die zich opstelt als een autoritaire vader, als een sociale ingenieur die zich zelfs met je privé-leven bemoeit.’ Hij voorziet dat eenzelfde weerstand onder Turken in Europa gaat ontstaan als Ankara de lange arm te ver uitstrekt. Zoals bijvoorbeeld met het plan om een familie-attaché te stationeren op Turkse ambassades. Deze gaat zich bekommeren om zaken als huiselijk geweld en problemen in gezinnen in de Turkse gemeenschap, en buigt zich over de vraag hoe, in overleg met de Nederlandse overheid en instanties, een nieuwe Yunus-affaire kan worden voorkomen. Murat Erdogan: ‘De Turkse regering moet beseffen dat migranten ten minste met één been in Europa staan.’

Het Departement voor Turken in het Buitenland

Van de zes miljoen Turken in het buitenland leven er ruim drie miljoen alleen al in Duitsland. Nederland telt officieel 389.000 mensen met Turkse wortels. Het Departement voor Turken in het Buitenland en Gerelateerde Gemeenschappen valt onder staatsminister Bekir Bozdag. Hij is onder meer ook verantwoordelijk voor het Directoraat voor Godsdienstzaken (Diyanet). Nederland telt ruim honderd zogeheten Diyanet-moskeeën met een vanuit Turkije uitgezonden islamitische voorganger.

Het budget van het nieuwe departement voor 2013 bedraagt 93 miljoen dollar. 8,4 miljoen daarvan is bestemd voor projecten van Turkse ngo’s in het buitenland. Het meeste geld van het ministerie, 68 miljoen dollar, wordt uitgegeven aan beurzen voor de inmiddels 11.500 internationale studenten die aan Turkse universiteiten studeren. Ze komen uit 140 landen, in meerderheid uit Centraal-Azië waarmee Turkije historische, religieuze, culturele en economische banden heeft, en verder uit het Midden-Oosten, de Balkan en de laatste jaren ook uit Afrika. Daarnaast studeren er nog eens 8500 internationale studenten op eigen kosten aan Turkse universiteiten.

In de tachtig leden tellende adviesraad – zeventig aangewezen voor vijf jaar en tien ereleden – van het departement in Ankara zitten vijf Turkse Nederlanders: advocaat Ejder Köse, Yusuf Altintas van ISBO, de koepel van bijzondere scholen op islamitische grondslag, Osman Elmaci, werkzaam bij de FNV en Özcan Hidir van de Islamitische Universiteit Rotterdam. De zakenman Turgut Torunogullari is erelid.

Turkije investeert onder de paraplu van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Cultuur ook fors in wat wel de culturele diplomatie wordt genoemd. Een voorbeeld daarvan zijn de Yunus Emre-institu­ten, naar het idee van de Goethe-instituten, de internationale culturele instelling van Duitsland. Er bestaan inmiddels 32 Yunus Emre-instituten in 25 landen, zegt Remzi Kabadayi. Hij is recent benoemd tot directeur in Nederland en zoekt momenteel een pand in Amsterdam, het liefst aan de Herengracht.

Froukje Santing (1956) werkte vanaf 1975 o.a. voor het Utrechts Nieuwsblad, NRC Handelsblad, Trouw en de NOS – tussen 1981 tot 1999 als correspondent in Turkije. Na haar terugkeer naar Nederland trad ze (opnieuw) toe tot de redactie van NRC Handelsblad. Vanaf (midden) 2006 tot eind 2010 was ze voltijds student. Ze deed eerst de BA-studie ‘Wereldreligies’ (met islamstudies als specialisatie) aan de Universiteit Leiden en vervolgens de MA-studie ‘Islam in de Moderne Wereld’ aan de Universiteit van Amsterdam (cum laude). In 2012 kwam haar boek, Dwars op de Tijdgeest. Hoe ik Nederland aantrof toen ik terugkwam, bij uitgeverij De Geus uit. Momenteel is ze freelance journalist en werkt ze daarnaast aan haar ( promotie)onderzoek Turken met een scheutje Nederland.

Dit artikel is deel drie van het Citizenship Carnival en verscheen eerder in De Groene nr. 31 1 augustus 2013. Het is geplaatst met toestemming van de auteur.

Bijlage: Euro-Turkse Barometer (Tur/Eng):

 

Eerdere artikelen in deze serie:
European Sexual Nationalisms: The Culturalization of Citizenship and the Sexual Politics of Belonging and Exclusion – door Jan-Willen Duyvendak en Paul Mepschen
What is Integration? – door Nadia Fadil

0 comments.

European Sexual Nationalisms: The Culturalization of Citizenship and the Sexual Politics of Belonging and Exclusion

Posted on December 30th, 2012 by martijn.
Categories: Citizenship Carnival, Headline, Islam in the Netherlands, islamophobia.

Guest Authors: Paul Mepschen and Jan Willem Duyvendak

This article examines the remarkable shift in the social location of gay politics and representations as they relate to the rise of anti-multiculturalism in Europe. Gay issues have moved from the margins to the centre of cultural imagination, necessitating a rethink of the sociology of sex beyond post-Stonewall liberationist perspectives and identity politics (cf. Butler, 2008; Duggan, 2002; Puar, 2007; Seidman, 2001). We do so here in line with Judith Butler’s call to reconsider sexual politics in the light of the temporal politics implicated in progressive narratives: apprehending sexual politics today requires ‘a critical consideration of the time of the now’ (Butler, 2008: 2). We agree. In order to unravel the entanglement of sexual politics with anti-Muslim discourse, we need to analyze how sexual liberation is used to frame Europe as the ‘avatar of both freedom and modernity’ (Butler, 2008: 2) while depicting Muslim citizens as backward and homophobic.

The Netherlands in European perspective
The Dutch case, in our view, provides quintessential examples of the sexualization of European anxieties about cultural and religious diversity. In no other country have discourses of gay rights and sexual freedom played such a prominent role. These narratives are part and parcel of a wave of aversion to (public) Islam in Europe. Recent examples include legal measures against the burqa in Belgium and France, the constitutional ban on minarets in Switzerland, the debates about the veil in various European countries, and the electoral rise of the explicitly anti-Muslim politician Geert Wilders and his Freedom Party in the Netherlands. Islam and multiculturalism have become subjects of heated debate in numerous European countries, including the UK, Denmark, Belgium, France, Germany, Italy and the Netherlands. The convergence of gay rights discourses with these debates unveils a shift in the social location of gay politics in Europe. Gay issues have moved from the margins to the center of cultural imagination and have been recast as an ‘optic, and an operative technology’ in the production and disciplining of Muslim others (Puar 2007, xiii).

Cases of homophobia among Muslim citizens are highlighted, epitomized as archetypal, and cast within Orientalist narratives that underwrite the superiority of European secular modernity. To understand this new politics of sexual nationalism we highlight two developments (Mepschen et al. 2010): the rise of Islamophobia already discussed and the culturalization of citizenship. We briefly focus on these Europe-wide trends before turning to more specific, albeit not unique, characteristics of Dutch social history that may explain why the Netherlands is such an extreme case of sexual nationalism: the remarkable leeway given by the Dutch state to new social movements and hence the enduring influence of ‘the long 1960s’, the strong focus on individual and sexual freedom; and a far stretching, albeit limited, ‘normalization’ of gay sexuality in recent decades.

The culturalization of citizenship and the rise of Islamophobia
The ‘culturalization of citizenship’ in Western European societies denotes the increasing importance attached to culture and morality in shaping citizenship and integration policy (Duyvendak 2011; Geschiere 2009, 130–68; Schinkel 2008). It constitutes a deeply ingrained cultural essentialism that simplifies the social space by symbolically dividing society into distinct, internally homogeneous cultural entities, reducing opponents to a knowable and perceivable essence: his or her culture. This understanding of culture grounds a cultural protectionist outlook: a delineation of cultural diversity as problematic and perilous and a concomitant emphasis on the need to construct and defend European cultural heritage as an alternative to non-Western influence. The ‘sexualization of citizenship’ denotes a temporal politics shaping an imaginary of modern individualism versus subjectivities embedded in tradition, community and family. In order to criticize Muslims as backward and as enemies of European culture, gay rights are now heralded as if they have been the foundation of European culture for centuries.

Sexual freedom and secular nostalgia
In recent decades, secular ideologies and moralities have gained great momentum in the Netherlands, and have become increasingly influential. As the religion scholar Peter van Rooden argues: “Dutch Christianity died when the collective, ritual and ir-reflexive religious practices in which it had articulated itself […] gradually became less important in the lives of believers, in the wake of the popularization of the discourses and practices of the expressive and reflexive self” (2004, 22). This dynamic was part of a broader historical process of ‘de-pillarization’ – the crumbling of the hierarchically organized religious and socialist subcultures (‘pillars’) composed of their own media, schools, institutions and political parties. These pillars, which formed a basic mode of social organization in the country, faded away after the 1960s (Kennedy 1995). Virtually all institutions associated with the old order were attacked as traditional and authoritarian; de-pillarization and secularization were thus interpreted and delineated as a break from oppressive, paternalistic structures. In the process, the religious had become framed and seen as out of sync with progressive secular moralities: as ‘other’. Muslims have been the most conspicuous objects in recent years of what Sarah Bracke refers to as ‘secular nostalgia’ (2011). They are framed as trespassing on a secular moral landscape, distorting the dream of a unified, secular and morally progressive nation (Duyvendak 2011).

Sexuality has been key in shaping this secular nostalgia. Compared with other Western European countries, the Dutch authorities’ corporatist and consensual style afforded greater political influence to the new social movements. The ‘long 1960s’ (Righart 1995) had far-reaching effects – especially in the realms of morality and sexuality – and led to the country’s ‘liberal’ policies on drugs, euthanasia, abortion and lesbian/gay rights. After an initial period of cultural polarization, large segments of the Dutch population have distanced themselves from moral traditionalism. The percentage of Dutch citizens who agree with the proposition that ‘homosexuality is normal’ and who support gay marriage exceeds that in other countries (Gerhards 2010).

In this context, expressions of homophobia have increasingly been represented as ‘alien’ to secular, Dutch ‘traditions of tolerance’. This was aptly illustrated when Khalil El-Moumni, an imam working in Rotterdam, insisted on national television in May 2001 that homosexuality was a dangerous and contagious disease (Hekma 2002). The imam had tread on one of the cornerstones of Dutch cultural self-representation. The Dutch Minister of Integration grilled El-Moumni and other imams in a meeting in which ‘Dutch values were explained’. He and others stated that legal action against El-Moumni should not be ruled out. Sociologist Gert Hekma recalls that the Prime Minister used “the full 10 minutes of his weekly interview […] to tell Muslims to respect the Dutch tolerance of homosexuality,” although the Prime Minister himself was clearly uncomfortable speaking about the issue in public (2002, 242). In a poll on the website of a mainstream gay and lesbian monthly, 91 percent of respondents agreed that “newcomers should tolerate our tolerance or should leave” (Prins 2002, 15). A commentator in the populist daily De Telegraaf argued that El-Moumni’s views could only be found in “the medieval deserts of North Africa.”

The discourse of Pim Fortuyn, whose ascent on the political stage took place shortly after the El-Moumni affaire and – perhaps more significant – after 9/11, capitalized on the trope of sexual freedom as inherently Dutch and was pivotal in ingraining it deeper into the Dutch self-image. He described Islam as a backward culture and a threat to his personal way of life: “I refuse to start all over again with the emancipation of women and gays.” Fortuyn presented himself as a liberated gay man whose way of life and cultural gains were threatened by ‘backward’ Muslims and leftist immigration policies. Fortuyn successfully connected sexual liberation and secularization as markers of the modern, individualistic character of Dutch (national) culture and painted Muslims as trespassers on sacrosanct secular terrain.

The politics of normalization
A third facet of Dutch social history is pertinent here: Dutch gay identity and politics have undergone a far-reaching process of ‘normalization’ that has stripped sexual politics of its deviant and radical character in a more profound way than in many other ‘Western’ countries (Duyvendak 1996). The Dutch gay community has been deeply affected by the emergence of what Lisa Duggan refers to as a ‘new homonormativity’ (2002): articulations of lesbian and gay identity that no longer threaten but replicate and underscore heteronormative assumptions and structures. This is an important development within European and North American gay culture more generally (Duggan 2002; Seidman 2001). As various authors have shown, the rise of neo-liberalism and the commodification of gay culture and identity have played a central role in this (Bell and Binnie 2004; Duggan 2002; Richardson 2005). With the rise of neo-liberal capitalism in the 1980s, culture and identity became increasingly entwined with consumption, while gay men especially were discovered as affluent consumers. The commodification of gay identity and community that followed created a new kind of idealized gay persona. The campy, nonconformist gay man of the 1960s and 1970s counterculture transformed into a champion of bodily perfection, consumption and affluent individualism.

Gay culture and identity, with its focus on unattached, self-fashioning and self-regulating individuality, became folded into a discourse of neo-liberal citizenship. Migrants, on the other hand, have come to be framed as embodying the values and properties that in neo-liberal societies are delineated as problematic: their alleged piety and preference for community and tradition, and their relative social marginalization. To become ‘individual citizens’ in a post-industrial, neo-liberal society, old values had to be unlearned. Gay rights became the litmus test for this integration.

The role of neo-liberalism notwithstanding, in the Netherlands, an ‘assimilationist’ strategy focusing on equal rights rather than ‘queerness’ or radical social change characterized the movement almost from its inception. “The Dutch gay and lesbian movement has accommodated itself to the parameters of the political, cultural and power balance” (Schuyf and Krouwel 1999, 161). Duyvendak (1996) has shown how, unlike in countries such as France and the United States, the Dutch state in the 1980s gave gay men a significant role in managing the HIV/AIDS crisis affecting their community. The radicalization of AIDS activism that shaped the French, US and other ‘queer’ movements played a very small role in the Netherlands, where radical articulations of queer activism remain marginal.

‘Normalization’ does not imply that heterosexual normativity has been surpassed (Seidman 2001). Rather, the popular representation of gay identity has changed from a deviant other to the mirror image of the ideal heterosexual: ‘Normalization is made possible because it simultaneously reproduces a dominant order [….] [L]egitimation through normalisation leaves in place the polluted status of marginal sexualities and all the norms that regulate our sexual intimate conduct’ (Seidman 2001, 326). Homonormativity produces “a politics that does not contest dominant heteronormative forms but upholds and sustains them” (Duggan 2002, 179). Paradoxically, it is the de-politicized character of Dutch gay identity, ‘anchored in domesticity and consumption’ (Ibid.), which explains its entanglement with neo-nationalist and normative citizenship discourses. Dutch gay identity does not threaten heteronormativity, but in fact helps shape and reinforce the contours of ‘tolerant’ and ‘liberal’ Dutch national culture.

Conclusions
As argued, the rise of sexual nationalisms in Europe must be understood as part and parcel of the culturalization of citizenship and the concomitant politicization of home in Europe (cf. Duyvendak 2011; Holmes 2000). Processes of culturalization not only unfold in the form of the spectacular success of nationalist and anti-Muslim political parties like the Dutch PVV, the Danish Folkeparti, or the French Front National (Art 2011), but need to be understood more broadly as a zeitgeist, affecting and transforming political relations and policy within European nation-states at the level of immigration control, ‘integration’ policies, securitization and urban regulation. This discourse can be placed within a broader relational context, ‘neo-liberalism’, and be understood as part and parcel of the project to reinforce or restore the authority of state institutions over the production of (national) citizenship and political subjectivity and the regulation of labor markets and urban marginality, just as this authority is “being undermined by the accelerating flows of money, capital, signs and people across national borders, and by the constricting of state action by supranational bodies and financial Capital” (Wacquant 2008, 76).

Movements for cultural protectionism have thus proliferated throughout Europe, including Western Europe, and have developed and popularized discourses that pit native, ‘autochthonous’ communities against outsiders with, allegedly, aberrant morals and devious intentions (Geschiere 2009; Schinkel 2008). In these discourses the world is represented as divided into different, inimical cultures, and the ‘national cultures’ of Europe are framed as in need of protection against the effects of globalization and immigration (Baumann 2007). Proponents of this new ‘culturism’ (Schinkel 2008) frame migrants as outsiders and emphasize a perceived need for their cultural education and their ‘integration’ in a Dutch, European or ‘modern’ moral universe. Muslim citizens have become the most conspicuous objects of these ‘discourses of alterity’ (Schinkel 2008). Indeed, the rise of neo-culturalism has gone hand in glove with the framing of Muslims as backward, intolerant and incongruous with ‘European’ secular modernity.

As Willem Schinkel argues, the very notion of ‘integration’ that is so central to this logic is what brings ‘society’ into being as a stable, delimited object. Integration discourse is, he argues, “one way to discursively demarcate the space occupied by ‘society’. The idea of a ‘Dutch society’ is fixed precisely through the production of a marker of ‘society’ vis-à-vis the ‘non-integrated’ ‘outside society’ that is part of the process of globalization unsettling the notion of ‘Dutch society’” (2011, 99). Following this approach, nationalism must be understood as a discourse of alterity, symbolically casting (post)migrants out as moral and sexual others, ‘non-integrated’ because of their alleged (universal) homophobia. The figure of the homophobic (post)migrant outsider thus symbolically demarcates the space occupied by the universally homo-tolerant insider.

From the point of view of both immigration and integration studies and the study of sexuality, it seems necessary to get beyond the ‘integration’ imperative. In a critique of Dutch homo-emancipation policy, which is often looked at as a model for sexuality politics, Suhraiya Jivraj and Anisa de Jong have recently warned against a reification of the Dutch model. They argue that the focus on speakability and visibility “fails to grapple with the complex subjectivities of diasporic queer Muslims” (Jivraj and De Jong 2011; cf. Wekker 2009).

This is a solid critique. We argue that social researchers as well as policymakers and activists need to take seriously the diversity and complexity of lesbian, gay, bisexual, transgender and questioning (LGBTQ) cultures and the possibility that queer post-migrants might choose forms of sexual emancipation, of sexual freedom, that deviate from ‘modern’, ‘normative’ articulations (Wekker 2006). At the heart of this approach is a critique of exclusionary assumptions about Muslim and migrant sexualities, and of the temporal politics that has become entwined with progressive discourses.

Paul Mepschen is an anthropologist at the University of Amsterdam. Jan Willem Duyvendak is professor of sociology at the same university. A slightly different version of this article was published in Perspectives on Europe, Spring 2012. A more elaborate version of the argument has been made in Sociology, October 2010.

This is the second post in the series of the Citizenship Carnival. The first one was Nadia Fadil’s What is Integration?

References

Bell, Daniel, and Jon Binnie. 2004. “Authenticating Queer Space: Citizenship, Urbanism and Governance”. Urban Studies 41(9).
Butler, Judith. 2008. “Sexual Politics, Torture, and Secular Time”. British Journal of Sociology 59(1): 1–23.
Bracke, Sarah. 2011. “Sexual Politics in Times of Secular Nostalgia: An Exploration of the Dutch Case.” Presented at the Sexual Nationalisms Conference, Amsterdam.
Duggan, Lisa. 2002. “The New Homonormativity: The Sexual Politics of Neoliberalism.” In Materializing Democracy: Towards a Revitalized Cultural Politics, ed. Russ Castronova and Dana D. Nelson. Durham, NC: Duke University Press.
Duyvendak, Jan Willem. 1996. “The Depoliticization of the Dutch Gay Identity, or Why Dutch Gays Aren’t Queer.” In Queer Theory/Sociology, ed. Steven Seidman. Cambridge, UK: Blackwell Publishers.
Duyvendak, Jan Willem. 2011. The Politics of Home: Belonging and Nostalgia in Europe and the United States. New York: Palgrave Macmillan.
Gerhards, Jürgen. 2010. “Non-Discrimination towards Homosexuality: The European Union’s Policy and Citizens’ Attitudes towards Homosexuality in 27 European Countries.” International Sociology 25(1): 5–28.
Geschiere, Peter. 2009. The Perils of Belonging: Autochthony, Citizenship, and Exclusion in Africa and Europe. Chicago: University of Chicago Press.
Hekma, Gert. 2002. “Imams and Homosexuality: A Post-Gay Debate in the Netherlands.” Sexualities 5(2): 237–48.
Holmes, Douglas R. 2000. Integral Europe: Fast-Capitalism, Multiculturalism, Neofascism. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Jivraj, Suhraiya, and Anisa de Jong. 2011. “The Dutch Homo-Emancipation Policy and its Silencing Effects on Queer Muslims.” Feminist Legal Studies 19:143–58.
Kennedy, James C. 1995. Nieuw Babylon in Aanbouw: Nederland in de jaren zestig. Amsterdam: Boom.
Mepschen, Paul, Jan Willem Duyvendak, and Evelien Tonkens. 2010. “Sexual Politics, Orientalism and Multicultural Citizenship in the Netherlands.” Sociology 44(5): 962–79.
Prins, Baukje. 2002. “The Nerve to Break Taboos: New Realism in the Dutch Discourse on Multiculturalism.” Journal of International Migration and Integration 3(3-4): 363–79.
Puar, Jasbir K. 2007. Terrorist Assemblages: Homonationalism in Queer Times. Durham, NC and London: Duke University Press.
Richardson, Diane. 2005. “Desiring Sameness? The Rise of a Neoliberal Politics of Normalisation.” In Working the Spaces of Neoliberalism, ed. Nina Laurie and Liz Bondi. Malden, MA, and Oxford: Blackwell Publishing.
Righart, Hans. 1995. De Eindeloze Jaren Zestig: Geschiedenis van een Generatieconflict. Amsterdam: Arbeiderspers.
Schinkel, Willem. 2008. “The Moralisation of Citizenship in Dutch Integration Discourse.” Amsterdam Law Forum. Amsterdam: VU University Amsterdam.
Schuyf, Judith, and André Krouwel. 1999. “The Dutch Lesbian and Gay Movement: The Politics of Accommodation.” In The Global Emergence of Gay and Lesbian Politics: National Imprints of a Worldwide Movement , B.D. ed. Barry D. Adam, Jan Willem Duyvendak, and André Krouwel. Philadelphia: Temple University Press.
Seidman, Steven. 2001. “From Identity to Queer Politics: Shifts in Normative Heterosexuality and the Meaning of Citizenship.” Citizenship Studies 5(3): 321–28.
Van Rooden, Peter. 2004. “Oral history en het Vreemde Sterven van het Nederlands Christendom.” Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 119: 524–51.
Wacquant, Loïc. 2008. Urban Outcasts: A Comparative Sociology of Advanced Marginality. Cambridge, UK: Polity Press.
Wekker, Gloria. 2006. The Politics of Passion: Women’s Sexual Culture in the Afro-Surinamese Diaspora. New York: Columbia University Press.
Wekker, Gloria. 2009. “Van Homo Nostalgie en betere Tijden. Multiculturaliteit en postkolonialiteit.” George Mosse lezing, 16 September 2009.

1 comment.

Citizenship Carnival: What is Integration?

Posted on December 19th, 2012 by martijn.
Categories: anthropology, Citizenship Carnival, Guest authors, Headline, Multiculti Issues.

Guest Author: Nadia Fadil

When I was asked to prepare something for this speakers’ corner, the suggested idea was to do something on the headscarf. Considering the fact that I work on Islam and that the successive headscarf controversies have been in the news for more than three decades now, it seemed wide enough of a topic that could touch and open a large discussion.

I however declined. And the reason has not only to do with the fact that debating the headscarf was something I dreaded doing, after countless of panel conversations and publications. Debating the headscarf was rather part of the problem. Part of the mechanisms, through which our societies continuously produce and place boundaries between in- and outsiders, those who belong and those who don’t. Debating the headscarf becomes, consequently, not so much a means to understand this practice, but a modality through which a specific sartorial practice is turned into an object of investigation and conversation. It becomes displaced from its everydayness. It becomes, in other words, something that needs to be integrated.

Integration was therefore the word that I preferred to address. A word that informs most of the research we do. Whether it concerns the EU enlargement, the question of social redistribution or the ways in which cultural minorities and majorities relate to one another. Integration, we have learned in our manuals, figures as the key concept around which the social sciences have emerged. As twin brother to the concept ‘society’, that we owe to the 18th century French Physiocrats who influenced Adam Smith in his quest for an ‘invisible hand’, integration turned into one of the main languages through which ‘social problems’ – also an invention of that same period – could be addressed. This concept would also bear a strong imprint on our relationship to the world and to other cultures, in our attempt to understand the impact of processes of globalization upon what we consider as “traditional societies”.

It is, however, not my purpose to offer an elaborate historical and philosophical genealogy here. In the brief context of this conversation, I rather prefer to problematize this concern with integration – to take it as a point of departure in order to understand the different connotations it invokes and imaginaries it touches upon. For more than simply figuring as a neutral analytical category, the term integration is also a highly contested and controversial concept – one that has been challenged and disputed.

In preparing for this small exposé, I therefore did what social scientists most often do when looking for answers: I questioned people around me. Starting with my mom, whom I always consult on important issues, and who answered: “it refers to the integration between the Sociale Voorzieningen Hogeschool Antwerpen (where she works) and the Artesis Hogeschool!”. Now, my mom is a very wise woman, but this was not exactly the kind of answer I needed. So I went to the world of the internet and sent a call through email and facebook – one of the main social arenas of our times. Clearly, the answers that I will be sharing with you have no generalizable pretension. They are rather the reflection of viewpoints that are held amongst those who are often given a leading role in one of our main contemporary political dramas, also known as the multicultural debate.

Integration passes through the stomach

“Integration means eating couscous on Christmas.” (Myriam)
“Integration means making tajine [a Moroccan dish] with French frites”. (Fatima)
“Integration is achieved when you debate over the question whether a ‘chocoladebroodje’ belongs to the family of the ‘koffiekoeken.’” (Jeroen)

Food. A central marker of collectiveness and one of the primary means through which boundaries are established – something that has been central in the study of culture and has chiefly been examined by Mary Douglas. Whether it is the (problematic) myth of thanksgiving in the case of the Americas, or the multiple exotic restaurants we observe in our glocalized cities, food is the means by which the first contact passes, and the means through which a first exchange and encounter occurs.

Two elements are, however, central in the way in which food emerges here as a marker of integration. The first one is that these examples illustrate the emergence of new, hyphenated identities. Modes of being which, culturally, can no longer be restricted to one social or cultural group. Notions of hybridity and ‘cultural mixing’ figure as the often used terms to designate these patterns of transformation that occur within a multicultural context, which announce the end of pure identities and the continuous intermixing of influences, the creation of new realities – new tastes even in this context – such as the tajine with French frites.

But the centrality of food does something else. Food also creates a bond, it becomes a means to establish social ties. ‘Once salt has been shared you are part of each other’s life’, so a Moroccan saying goes. Sharing food is not without consequences. It binds individuals and creates ties of mutual obligation, reciprocity and interdependence. Food as something that obliges, and something that integrates.

Integration as the quest for cohesion

“For me it is: assimilating the social and moral code of the host society (yet without disregarding your own), learning the dominant language and showing civic duty” (Fouad)

“From a technical point of view, integration is the result of a successful communication between systems that are intrinsically different through an interface. A person from Antwerp with someone from Brussels or a Greek (…) Integration is the successful operation thanks to an “enabler” such as a common language, openness to other societies, willingness to collaborate” (Özturk)

Finding the right language, sharing common values, looking for the right interface. Integration as the endpoint of a negotiation process between different actors who hold different viewpoints on the way in which society operates. The absence of a commonality – or an “interface” – emerges here as a hazard, as it fails to produce the necessary basis by which the heterogeneous elements come to find one another. Norms and values, the collective language, appear here as the connecting dots, as the point of reference that brings this heterogeneity together. A perspective and viewpoint which echoes the Durkheimian tradition that has taught us to think of society as an organic body, in which commonly shared values and norms – in this case language – figure as the necessary rallying points to avoid fragmentation.

This concern with a set of norms and values lies at the heart of how policy makers and the various institutional actors understand this concept. In the case of Flanders, this has been the case at least since the late eighties. While the first definitions around integration drew a distinction between the public sphere (which drew on a requirement of assimilation to public norms – understood as laws) and the private sphere (where one’s culture and language could be fostered), the successive years have observed a gradual increase of institutional bodies that take it upon themselves to ‘integrate’ actors also in relationship to their customs and norms. The various Dutch and ‘inburgerings’ courses that have been implemented since 2004 and rendered mandatory for non-EU migrants are one example of this. The conditional attribution of social housing to non-Dutch speakers, provided that they learn to speak the language in a limited time frame, is another one.

“Integration is being part of the whole, being able to take part to society. It’s the contrary of social exclusion, and it is by no means limited to migrants or minorities”. (Leen)

“[integration] is trying to be together in a bigger whole. In this way, we constantly integrate. A baby goes to day care and needs to integrate later to pre-school and then school and university, work… the individual always needs to find the right balance between herself and the others, society. Today we approach integration far too much from a cultural lens, while this is not necessarily the case” (Ginette)

Yet through its restrictive application to the question of cultural and ethnic minorities, or the question of culture – as pointed out here by Leen and Ginette – integration turns into something else. It becomes a modality through which a sense of demarcation comes to be established between those who are part of society and those who fall outside of it. It becomes not only a tool to incorporate outsiders – but it also draws differences between those who are subjected to this requirement and those who are exempted from it. Integration becomes, consequently, a means to create difference, and to maintain difference.

Integration as control

“Integration is something that is spontaneously associated and linked with ethnic minorities and ‘allochthons’, as if each person born from an ethnic minority needs to be subjected to integration – the same questions are rarely posed to white Belgians” (Hasna)

“Integration is a utopia… that was invented to make sure that an us/them persists…” (Samira)

“You are only considered integrated once you accept silently that someone has harmed you, and when you can live with the idea that fighting this injustice equals adopting a position of ‘victim’. In other words: “Sois integré et tais-toi!”” (Saïla)

“It’s an instrument of control, because this concept is used to draw differences between the real autochthons and the allochthons, and that allochthons will never become real autochthons. (…) It’s power because you can change the rules and make sure people never integrate” (Ibtissam)

Exit visions of commonality and exchange. Enter the experience of control, minorisation (to paraphrase the well-known work of Jan Rath) and the continuous demarcation of those who are ‘in’ and those who aren’t. According to this reading, integration is not so much a means to establish a sense of collectivity, but rather the very modality through which exclusion is produced. Between the ‘majority’ and the ‘minority’, between the integrated and the non-integrated, between the us and the them – as pointed out by Samira.

Speaking about integration draws boundaries, for it establishes a bond between a collectivity that is imagined as homogeneous, understood as sharing common affinities and excluding particular social groups from the latter. It is the boundaries – of which the discourse on integration figures as an important component – that creates the difference between groups, not the groups themselves (as has been centrally argued by Frederik Barth). The language of integration assumes a common language, commonly shared norms and values and a sense of belonging. It assumes a coherent Self that becomes opposed to a other. In the context of Flanders the Francophone other and “allochthon” other (that primarily refers to the Turks and Moroccans), figure as the reference point through which a sense of Flemish identity comes to be established. While the linguistic differences apply for the francophone, the latter no longer does in the case of ethnic minorities of the second and third generation. ‘Norms and values’ consequently emerge as distinctive markers to consistently maintain and cultivate a difference. It is in this respect that Ibtissam’s sentence needs to be read: “integration is power because you can change the rules and make sure people never integrate”.

Integration, however, also appears as a disciplining concept. As a threat – “thou shall integrate!” – that deliberates over the extent of your acceptability, incorporability within this society. “Sois integré et tais-toi”, to paraphrase Saila – for whom this concept figures as a category which brands her position into that of a subaltern. A subaltern that cannot speak – as noted by Gayarti Spivak, or only to the extent that she learns the language of the dominant group, incorporates its values and norms. The important question that emerges throughout these different comments, therefore, touches upon the degree in which minorities can maintain or hold languages and imaginaries that are not ‘readable’ to the dominant groups. Languages that invoke the subjection to God in one’s sartorial practice, that prioritize a strong relationship with what we commonsensically call “the country of origin”, that hold a different reading of the colonial history or the North-South relationship, or which hold a different conception of the very word integration.

Integration as myth and fantasy

The Dutch sociologist Willem Schinkel already famously argued that Social sciences should do away with its focus on integration and ban the latter altogether from its vocabulary. In so doing, he is not alone.

“Integration is rubbish” (Yasmina)
“Integration is a word that is looking for a signification” (Maarten)
“Integration is a myth” (Graziela)
“Integration is like the horizon. It is a point you never reach. It’s an illusion” (Stephan)
“He who integrates is lost” – (Adorno via Sarah)

Should we then abandon the word integration altogether? The different critiques articulated here seem to point towards this direction. For the word integration implies a coherence that does not exist, and compels certain segments of our population to a set of norms that are not shared by all. The concern around integration is therefore first, and foremostly, a concern about oneself. And a continuous frustration over the impossibility of reaching that goal – “integration is a horizon”. The “utopia” of integration, to paraphrase Samira, emerges as a promise of stability and coherence, yet one which can never be achieved (for there will always be an ‘other’ lurking to spoil that fantasy). Abandoning this term by embracing the heterogeneity that constitutes society, emerges, therefore as main alternative. A heterogeneity that is not an exception, but the founding principle of ‘society’. This also means thinking of society in a new way, and conceptualizing integration in a radically new manner. Integration not as the quest of coherence, but integration as the capacity to live through and with this new norm – the norm of diversity and the norm of absence of norms.

Or as argued by Touria:

“In an ideal world integration would mean: questioning all norms and values by way of encounter, confrontation and cohabitation”

And Olivia:

“(Ideal) integration is creating something new together. It is 1 + 1 = 11”

Integration is…

Rather than abandoning the term integration altogether, one could therefore suggest to give the latter a new meaning. Integration as the capacity to take pluralism as startingpoint. Integration as the ability to live in a multicultural and pluralistic context, to abandon the assumptions on the existence of ‘autochthons and allochtons’ and as the competence to navigate the different – and often conflicting and contradictory – expectations that inform our societies.
Let me then conclude with the following sentences by Mohamed.
Integration– he explains – is achieved:

“when comments like ‘oh your Dutch is so good’ become a legal offense”
“when there are no double interviews anymore between two women just because they both share an Arabic background”
“when a ‘rights and duties’ language no longer stands for ‘learn Dutch and you will be all right’”
And
“When there will no longer be a discussion on whether the term “allochthon” can be used”

Nadia Fadil is assistant professor at Interculturalism, Migration and Minorities Research Center (IMMRC) of the Catholic University of Leuven, Belgium. She works on questions of secularism, multiculturalism and Islam from a critical and post-structuralist perspective. In 2008 she defended her PhD: ‘Submitting to God. Submitting to the self. Secular and religious trajectories of second generation Maghrebi in Belgium’; currently being revised for publication.

This is the full, slightly revised, version of a lecture she gave on Monday 17 December 2012, at the Speakers’ Corner.

This article is the first of a series: The Citizenship Carnival. Stay tuned!

1 comment.

New Series: Citizenship Carnival

Posted on December 19th, 2012 by martijn.
Categories: Citizenship Carnival, Headline, Multiculti Issues.

Closer starts a new series of articles called the Citizenship Carnival. The name is based upon the idea of a blog carnival. Usually this means that editors find good blog posts on a particular topic and putting them together in a blog post that is called a ‘carnival’. This will be a little different in that I am the one who invites people to write on a particular theme; in this case a topic that is somehow related to the issues of ‘citizenship’ and ‘integration’.

Particular social phenomena ranging from sports ceremonies to garden parties have implicit and explicit rules that govern how we act in and upon them. The same can be said for integration and citizenship. Implicit and explicit rules govern our perception of what integration and citizenship is and should be. In abiding by these rules, (or not) politicians, policy makers, media and citizens construct integration and citizenship as something ‘real’ and ‘self-evident’. Some of these rules are out in the open: you have to speak the language, the are some demands with regard to income, you have to abide to the laws of the country and so on. But when we de-construct these rules we find other, more implicit, rules as well that have a heavy bearing on how a nation-state includes and/or excludes particular people.

This series will feature articles that in many different ways ask: ‘What do we actually mean when we talking about migrants, citizenship, integration and so on’? Topics such as ‘integration’, ‘homo-nationalism’, ‘orientalism’ ‘neo-colonialism’ will be addressed in in-depth and long (yes!) articles. Some of them will be first versions of texts used for lectures and papers and others will be based upon articles published in scientific journals and others will be somewhere in between. The first articles will be published this year and the rest in 2013. If you want to contribute to this series, don’t hesitate to let me know.

This post will updated every time there is a new article by linking to it. You can also find the articles with the link: http://religionresearch.org/martijn/citizenship-carnival/

 

 

2 comments.