C L O S E R

Zoeken naar Soumaya – de Volkskrant

Posted on September 20th, 2008 by martijn.
Categories: International Terrorism, Murder on theo Van Gogh and related issues, Religious and Political Radicalization.

Zoeken naar Soumaya – Buitenland – de Volkskrant

Door Janny Groen en Annieke Kranenberg

Soumaya S. is een van de verdachten die voor de rechtbank verschijnen in de zogeheten Piranhazaak, die vandaag begint. Voordat ze vorig jaar werd opgepakt, was Soumaya wekenlang zoek. De veiligheidsdienst AIVD zocht toenadering tot haar familie en speelde bij de opsporing een dubieuze rol. Een reconstructie. Door Janny Groen en Annieke Kranenberg die een onthutsend inkijkje geven in het wespennest van de terreurbestrijding.

Op 5 mei 2005 komt Hanan stilletjes voorrijden in een groene Peugeot. Soumaya pakt haar spullen, stapt in en rijdt mee naar het huis van haar vriendin. Weg van haar ouders en haar ex-man. Een nieuw leven tegemoet met haar kersverse echtgenoot Nouredine el F.

Soumaya weet op dat moment, zegt ze later, nog niet dat Nouredine een voortvluchtige verdachte is die deel zou uitmaken van de zogeheten Hofstadgroep. Hij is illegaal in Nederland en staat ingeschreven op het adres van Lahbib en Hanan in de Vaalrivierstraat. Bij dat echtpaar – dat een half jaar later uiterst belastende verklaringen zal afleggen in de Piranhazaak – logeren Soumaya en Nouredine geregeld gedurende de zes weken van haar verdwijning. Op 22 juni 2005 worden ze gearresteerd.

Het mislukte huwelijk met de orthodoxe moslim Abdelhakim is eigenlijk de reden dat Soumaya met Nouredine trouwt. Ze is na anderhalf jaar van Abdelhakim gescheiden omdat hij haar dwong thuis te blijven, terwijl Soumaya wilde studeren en lezingen geven. Abdelhakim kan de scheiding niet verkroppen, wil haar terug en stalkt haar.

Soumaya zit met de handen in het haar. Ze vreest dat haar ouders haar terug willen sturen naar Abdelhakim. Ze weet niet dat de familie – een doorsnee moslimgezin met zeven moderne kinderen, van wie alleen Soumaya orthodox is – dat niet echt van plan is. Het gezin vindt Abdelhakim veel te radicaal. Maar met terugsturen wordt wel gedreigd. De ouders vinden dat Soumaya te veel hooi op haar vork neemt – zo verzorgt ze lezingen en helpt ze moslimzusters. Ze moet eerst haar diploma voor doktersassistente halen, menen haar ouders. Maar het dreigement werkt averechts.

Op een vrijdag na een lezing in de moskee vertelt Hanan dat ze een geschikte huwelijkskandidaat heeft voor Soumaya – een goede broeder, die godvrezend is. Soumaya twijfelt, maar Hanan dringt aan. Zo kan ze ontsnappen aan Abdelhakim.

Via Hanan leert Soumaya Nouredine kennen. Ze valt niet op hem vanwege zijn uiterlijk, maar is onder de indruk van zijn kennis van het geloof. Op 5 april trouwt ze op z’n islamitisch met Nouredine. Haar ouders weten van niets.

Als de familie begin mei ontdekt dat Soumaya ervandoor is, stellen ze alles in het werk om haar terug te vinden. Ze gaan langs alle orthodoxe moskeeën in Nederland; een zus hijst zich in een boerka om undercover vragen te stellen. Intussen belt Soumaya dagelijks met haar familie, waarmee ze, ondanks de meningsverschillen, een warme band heeft. Ze veinst dat ze in het buitenland zit. De ene keer zegt ze dat ze in Milaan op een vlucht naar Saoedi-Arabië wacht; dan doet ze weer alsof ze in Irak of Jemen verblijft. Als iedereen denkt dat ze het land uit is, zal Abdelhakim haar niet meer zoeken, meent ze.

De familie belt met ambassades en luchtvaartmaatschappijen om te controleren of ze weg is. Ze blokkeren haar bankrekening, in de hoop dat ze zal aankloppen voor geld. Onderwijl is ook Abdelhakim op zoek naar Soumaya. De familie gaat met hem samenwerken, omdat hij betere contacten heeft in orthodoxe islamitische kringen. Ze komen erachter dat zij helemaal niet in buitenland zit, maar gewoon ergens bij hen in de Schilderswijk rondloopt. Als ze belt, speelt de familie het spelletje mee: ‘Hoe is het weer in Jemen?’

Begin juni krijgt een familielid opmerkelijk bezoek van een vrouw die een pasje toont van Binnenlandse Zaken. Ze werkt voor de AIVD. De vrouw weet dat de familie Soumaya zoekt. Ze zegt dat Soumaya tot voor kort niet bekend was bij de AIVD en de politie; dat ze is gehersenspoeld door radicale types, maar dat ze geen terroriste is.

De AIVD’ster wil helpen met de zoektocht en vraagt het gezin alle informatie met de dienst te delen. Ze geeft een telefoonnummer en een aantal codes: ‘code 1’ betekent dat ze in een bepaald warenhuis afspreken. Ze moeten niet te veel over de telefoon bespreken, benadrukt de AIVD’ster. Wellicht dat de politie meeluistert. Het gezin mag ook niet met de media praten. Dan kan hun veiligheid in het geding komen. Er lopen immers nog ‘terroristen’ vrij rond. Evenmin mogen ze met de Nationale Recherche en het Openbaar Ministerie contact hebben: die lekken informatie naar de media en zijn alleen maar uit op een arrestatie en vervolging.

De familie is opgelucht. Eindelijk krijgen ze hulp. Op aanraden van de AIVD’ster proberen diverse gezinsleden Soumaya over de telefoon informatie te ontfutselen en haar zo lang mogelijk aan de lijn te houden, zodat ze haar kunnen traceren.

Door eigen speurwerk is het gezin inmiddels te weten gekomen dat Soumaya in het gezelschap van Nouredine verkeert. Via een kennis komen ze erachter dat Soumaya een mailtje heeft gestuurd vanuit een Amsterdams internetcafé. Onderweg naar Amsterdam krijgen ze op de snelweg een telefoontje van de AIVD’ster. Ze zegt dat ze terug moeten naar Den Haag om aangifte te doen van Soumaya’s vermissing. Ze benadrukt dat Nouredine gevaarlijk is en dat ze niet in actie kunnen komen als de familie niet meewerkt. Drie zaken moeten in de aangifte komen: Hofstadgroep, Nouredine en dat ze ‘iets goeds wil doen’.

Het is hen niet om Soumaya te doen – zij zal alleen worden verhoord, meldt de AIVD. Hoewel het gezin onderling verdeeld is, volgen ze de instructies op. Wellicht leert Soumaya een lesje als ze stevig wordt aangepakt in een verhoor. Diezelfde dag doet de moeder aangifte van vermissing en vermeldt daarbij de ingefluisterde steekwoorden.

De daaropvolgende week blijven familieleden zelf ook speuren, maar hen wordt te verstaan gegeven dat dit niet de bedoeling is. Als het gezin wordt gebeld door kennissen die Soumaya hebben zien lopen in de straat, belt de AIVD’ster dat ze haar niet mogen zoeken. Alles is onder controle.

Intussen is Soumaya gespot in een groene Peugeot. Abdelhakim, die het kenteken van de auto heeft doorgekregen, ziet de wagen staan bij een Turks eethuis en alarmeert de familie. Die herinnert zich dat Soumaya’s vriendin Hanan ook zo’n auto heeft. Bovendien houdt Soumaya van buitenlands eten. Dat kan niet missen: Soumaya is bij Hanan en Lahbib. Een wilde achtervolging wordt ingezet – de familie in de auto, Abdelhakim op de fiets. Wanneer het stoplicht op rood springt, gaat Abdelhakim op het kruispunt staan, maant auto’s te stoppen, zodat de familie kan doorrijden.

Even later arriveert het gezelschap in de Vaalrivierstraat en zien ze Hanan en Lahbib hun woning binnengaan met tassen vol eten. Als ze op het punt staan aan te bellen, gaat de telefoon over. Het is de AIVD’ster. Ze zegt dat ze moeten wegwezen. Dat hun veiligheid niet gegarandeerd kan worden, dat ‘zij’ het over zullen nemen. Overrompeld maken ze rechtsomkeert.

Diezelfde avond worden Nouredine, Soumaya en een vriendin bij station Lelylaan in Amsterdam gearresteerd. Nouredine heeft een schietklaar machinepistool op zak. Even later valt een rechercheteam het ouderlijk huis binnen. Een zus, die ook Hanan heet, wordt meegenomen naar het bureau. Moeder raakt overstuur. Een andere dochter sust haar. De politie heeft zich vast vergist en komt er straks wel achter dat ze die andere Hanan S. uit de Vaalrivierstraat moet hebben. Dat blijkt niet het geval.

Intussen wordt het ouderlijk huis overhoop gehaald. Iedereen is geëmotioneerd. Wat doet de politie hier? Moeten ze niet naar het huis van Lahbib en Hanan? Want ze weten toch dat Soumaya daar is gesignaleerd? Het gezin is totaal verbijsterd. Het heeft zijn volledige medewerking verleend. Sterker: ze zijn zelf als een soort detectives te werk gegaan en hebben al hun informatie met de AIVD gedeeld. Door aangifte te doen, hebben ze Soumaya praktisch cadeau gedaan.

De AIVD’ster spreekt af met een gezinslid in een restaurant. Ze zegt dat Soumaya nu in goede handen is en dat ze, als ze meewerkt met de politie, binnen een paar dagen thuis is. Op vragen van de recherche mag de familie slechts algemene antwoorden geven, zegt ze. Voorts worden ze bedankt voor de geweldige hulp. Het gezinslid krijgt 500 euro om op vakantie te gaan naar Marokko, en een dure zilveren armband.

Maar Soumaya – die tegenover de politie zegt dat ze niets van het machinepistool afwist – komt niet thuis. De AIVD stuurt twee ambtsberichten naar het OM met belastende informatie uit afgeluisterde telefoongesprekken die Soumaya met een zus en een broer voerde. Daaruit zou blijken dat ze wel op de hoogte was van het wapen. De familie is uit het lood geslagen. Ze hebben Soumaya bewust rare vragen gesteld om informatie los te peuteren. Haar moeder vroeg: ‘Wil je een aanslag plegen?’ Soumaya antwoordde: ‘Nee, mama absoluut niet!’ Waarom zit dat gesprek niet in het dossier? De AIVD zegt dat het OM over de vervolging gaat, dat de dienst daar buiten staat.

In oktober wordt Soumaya veroordeeld tot negen maanden celstraf, waarvan drie voorwaardelijk, wegens mede-wapenbezit. Na haar vrijlating in december wordt ze opnieuw aangeklaagd in de Piranhazaak: gedurende de zes weken van haar verdwijning zou ze met onder anderen Nouredine en Samir A. hebben deelgenomen aan een terroristische organisatie.

De familieleden voelen zich bedrogen en misleid door de AIVD. Hun eigen gegraaf was kennelijk een storende factor in het inlichtingenwerk. Ze weten zeker dat Soumaya nooit als verdachte zou zijn bestempeld, als ze er zelf in waren geslaagd haar te vinden – wat werd tegengehouden. Dan was ze niet in gezelschap opgepakt, met Nouredine en met een machinepistool. Als ze de dienst niet hadden geholpen, hadden ze haar zelf gevonden en mee naar huis genomen.

Ze kunnen ook niet bevatten waarom de politie niet heeft omgekeken naar Lahbib en Hanan. Iedereen die ook maar enig contact had met Soumaya, is na haar arrestatie verhoord, behalve die twee.

Het echtpaar wordt drieënhalve maand later wel gearresteerd, als de ‘groep’ rond Samir A. op 14 oktober wordt opgepakt. Hanan en Lahbib zijn de enigen die zeer uitgebreid verklaringen afleggen, onder andere over wapens die van en naar Brussel zijn vervoerd, en over schietoefeningen in het Amsterdamse Bos. Ze zeggen dat ze werden geïntimideerd en bedreigd door Nouredine. Lahbib en Hanan worden de belangrijkste getuigen in de Piranhazaak; ze worden ook geplaatst in een getuigenbeschermingsprogramma.

Voordat Soumaya begin september opnieuw wordt opgepakt in verband met de Piranhazaak, heeft de familie nog een aantal gesprekken met de dienst. De AIVD’ster erkent dat niet alles goed is gegaan, maar zegt dat het doel soms de middelen heiligt. De AIVD biedt een gezinslid een grotere huurwoning aan, zodat Soumaya bij hen kan intrekken. Maar het gezin heeft geen interesse in een huis dat vast en zeker is behangen met afluisterapparatuur.

Het gezin verdrinkt in verdriet. Ze zijn er zelf min of meer schuldig aan dat Soumaya is weggelopen, en hebben haar vanwege een blind vertrouwen in de rechtsstaat in de nesten gewerkt. Als een gezinslid aangeeft dat de dokter een verwijsbrief heeft gegeven voor een psycholoog, komt de AIVD opnieuw in actie. De inlichtingendienst zal voor een speciaal voor dit doel gescreende psycholoog zorgen. Die kan helpen te relativeren. Het familielid is daar nog steeds onder behandeling.

De AIVD bedankt de familie van Soumaya voor de geweldige hulp. Een gezinslid krijgt 500 euro, voor een reisje naar Marokko, en een dure zilveren armband.

0 comments.