Transnationaal burgerschap: wij zijn allemaal migranten

Posted on January 31st, 2007 by .
Categories: Multiculti Issues.

Afgelopen zaterdag in NRC een artikel van Ruud Lubbers, Naema Tahir en VU-hoogleraar Halleh Ghorashi. In dit artikel pleiten zij voor transnationaal burgerschap:

TR A N S N AT I O N A A L BURGERSCHAP Wij moeten onszelf, oude en nieuwe Nederlanders, ook gaan zien als ‘transnationale burgers’, waarbij het tegelijkertijd leven vanuit verschillende culturen en identiteiten geaccepteerd en zelfs als positief gezien wordt.

Vroeger functioneerden mensen, maatschappijen, economieën voornamelijk lokaal of nationaal. Zeker door de snelle technologische ontwikkeling in de communicatie (media, internet) en het transport, is een fundamenteel ander patroon ontstaan. Een patroon van onderlinge afhankelijkheid, waarin niet het nationale territorium de maat der dingen is, maar waarin het nationale ‘overstegen’ is: transnationaal geworden. Dit impliceert ook ander gedrag van mensen, burgers, migranten. Zij gaan daar naar toe, fysiek, virtueel of cultureel,waar zij zich het beste kunnen ontplooien, waar zij hun geluk denken te vinden. De wereld is hun woonplaats. Dat betekent echter niet dat die mensen de cultuur waar zij uit voortkomen, willen of kúnnen loslaten. Die heeft hun identiteit in grote mate gevormd. Het is eerder zo dat zij elementen uit nieuwe culturen aan hun identiteit toevoegen, of beter gezegd: zij leven tegelijkertijd in en vanuit verschillende culturen.

De migrant moet, net als iedereen, het gevoel krijgen geaccepteerd te worden, en zich natuurlijk ook zelf inspannen door deelname aan de verschillende geledingen van de samenleving.

Daar hebben zij natuurlijk groot gelijk in. De tijd dat alleen het rondje om de plaatselijke kerktoren van belang was, is reeds lang voorbij. Moderne communicatiemiddelen, economische vrijhandel gecombineerd met economische handelsblokken zoals de EU, de ‘war against terror’, migratie enzovoorts hebben burgers wereldwijd meer van elkaar afhankelijk gemaakt. Het begrip transnationaal burgerschap is niet hetzelfde als het aloude multiculturalisme met de mantra integratie met behoud van de eigen identiteit. Burgerschap heeft veel meer de verplichting in zich voor de individuele burger om te participeren in de samenleving als geheel in plaats van alleen in het eigen kringetje. Burgerschap is geen neutraal begrip, het bevat wel degelijk een normatieve lading al is die soms erg vaag zoals respect en tolerantie voor en een bijdrage aan je eigen omgeving en reflectie op het eigen denken en handelen.

Begrippen als burgerschap en participatie zouden daarmee het normatieve van integratie overbodig maken. Integratie, volgens de auteurs, impliceert dat ‘we’ vinden dat de Nederlandse cultuur superieur is. We kunnen echter ook stellen dat we vinden dat de Nederlandse cultuur leidend of gangbaar is in Nederland.  Op zich zit daar eigenlijk ook niet het probleem bij integratie. Het probleem is dat wanneer de Nederlandse cultuur als leidend, gangbaar of zelfs superieur gezien wordt, het lijkt alsof de Nederlandse cultuur een homogeen en duidelijk afgebakend geheel is. Dat is het niet. Het is een veelkleurig repertoire waar mensen zelf en in onderhandeling met anderen gebruik van maken en nodig hebben om de wereld om hen heen te kunnen begrijpen. Dat kan betekenen een nadruk op christelijke elementen, maar ook op seculiere elementen. De opvatting dat migranten de Nederlandse cultuur moeten aanvaarden of zich er niet tegen moeten keren, is daarmee een probleem. Mogen ze zich niet keren tegen bepaalde opvattingen en bepaalde verschijnselen? Dan neem je migranten, of je nu van burgerschap of integratie uitgaat, niet erg serieus.

Toch bevat het transnationale burgerschap ook nog wel wat problemen. Allereerst lijkt het het tij tegen te hebben. In de laatste verkiezingen hebben vooral die partijen gewonnen die met de rug naar het buitenland staan; terug naar het rondje om de kerk als het ware. Ten tweede, zeker in het geval van laagopgeleide migranten, hebben ook migranten vaak de neiging zich allereerst in eigen kring te bewegen net zoals de autochtone Nederlanders. De vraag is of transnationaal burgerschap niet iets teveel gevraagd is voor hen; het lijkt me vooral aardig voor de economische, culturele en intellectuele elite. Collega Kim op Hetkanwel.net wijst ook nog op een belangrijk punt. Dat globalisering en transnationalisme belangrijker is geworden, wil nog niet zeggen dat de natie-staat heeft afgedaan. Onze verzorgingsstaat is gebaseerd op die natie-staat; alleen mensen die bij die natie-staat horen, kunnen (op enkele aspecten na) gebruik maken van die verzorgingsstaat en zij zijn ook diegenen die de belasting ervoor betalen. Hoe verhoudt dit zich tot burgers die de wereld tot hun woonplaats hebben gemaakt? Verwant daarmee is de vraag, ook al mogen migranten gerust kritisch staan ten opzichte van het land van bestemming, er toch niet een zekere loyaliteit en steun voor dat land noodzakelijk om de sociale cohesie te behouden en aspecten van die natie-staat werkbaar te houden.

Het voordeel is wel, boven het multiculturele model en Verdonks integratiebeleid, dat transnationaal burgerschap er veel meer rekening meehoudt dat Nederland een plek heeft in het spinnenweb van globalisering. Mede doordat Nederland zo klein is en gebaat is bij open grenzen, maar ook door deelname aan bijvoorbeeld operaties in Irak en Afghanistan, is het onmogelijk voor Nederland om zich af te sluiten voor de buitenwereld. Migranten vormen daarmee niet alleen een probleem voor de natie-staat, maar ook een kans om de eigen positie van Nederland te versterken en de samenleving te verrijken op sociaal, cultureel, intellectueel en economisch gebied. Dat lijken we de laatste jaren een beetje vergeten te zijn.

Voor het gehele artikel uit het NRC: (more…)

2 comments.