C L O S E R

Forces that Bind or Divide

Posted on February 12th, 2014 by martijn.
Categories: Activism, anthropology, Headline, My Research, Notes from the Field, Public Islam.

I’m very happy announce my new project: Forces that Bind or Divide.

Conflicts related to the public presence and the representation of Islam have had an enormous impact on European societies over the past decades. Whereas most research considers Muslims as the object of integration policies, this proposal focuses on Muslims as active participants and investigates how their interventions produce ties that bind or divide (amongst and between Muslims and non-Muslims). Have such interventions contributed to development of a Muslim public sphere? To what extent and along which lines is this public sphere fractured? How does such a Muslim public intersect with other religious and non-religious publics? In short, what transformations have taken place in the binding or dividing force of Islam in the Netherlands?

To answer these questions, this proposal does not start with categorizing Muslims (in terms of ethnicity, religious conviction and so on), but sets out with mapping the variety of positions Muslims, and Muslim women in particular, have taken up in particular debates, both in terms of the substance of their interventions and with reference to their styles of presentation and the impact of particular forms of mediation. The broader question it addresses is whether and how such Muslim interventions and their societal effects are specific to the Dutch context or an expression of a far wider European or even global trends, by employing a historical, comparative and transnational perspective.

In this project I try to take up these questions together with my colleagues Annelies Moors, Sarah Bracke and Fouzia Outmany (PhD). The how, when, and what you can find on my blog HERE or on the blog that is dedicated to this project: ACT? – Inspiration, Intervention, Information.

2 comments.

Rowan Williams & Faith in the Public Square

Posted on January 31st, 2014 by martijn.
Categories: Public Islam, Religion Other, Religious and Political Radicalization.

On Friday 13 December 2013, former Archbishop of Canterbury and now Master of Magdalene College, Cambridge, Rowan Williams, gave the Edward Schillebeeckx lecture at the Radboud University Nijmegen, organised by the Soeterbeeck Programme and the journal Tijdschrift voor Theologie. During this event also the Dutch translation of Faith in the Public Square (Geloof in de publieke ruimte) will be presented. It has been translated by Huub Stegeman and Stephan van Erp.

Prior to the lecture a seminar on religion and politics was held in which Herman Westerink, Chantal Bax and yours truly were invited to discuss the book with Rowan Williams and the audience of the seminar. The three of us presented a short review of the book and these reviews have now been published at the Telos blog:

Rebellious and Responsible: On Rowan Williams’s Faith in the Public Sphere – Herman Westerink« Telos Press

A rebellious archbishop—what more can the reader wish? An archbishop willing to take the risk of “blundering into unforeseen complexities” when trying to find the connecting points between various public questions with religious faith. No blundering as far as I can tell, but a risk, yes, there is always a risk when talking about Faith in the Public Sphere, or having faith, being faithful, in the public sphere. This is not only a risky undertaking for an archbishop, but probably for every modern believer since the days of Ignatius and Calvin, who realizes that there is a tension between good civil behavior and raising one’s voice of conscience. Hence, that there is a fundamental tension between faith and the public sphere in modernity—a tension that cannot be resolved, but should actually be regarded to be constitutive and constructive for both faith and the public sphere itself.

Religion beyond Gemeinschaft and Gesellschaft: On Rowan Williams’s Faith in the Public Square – Chantal Bax « Telos Press

Faith in the Public Square is far from an orthodox book. It is unafraid to challenge received opinions, both religious and other kinds. This for instance shows itself in Williams’s consistent challenging of a dichotomy that has long shaped Western social and political thought, namely that of Gemeinschaft versus Gesellschaft, or of community versus society. What I am referring to is the idea that there is a sharp distinction between, on the one hand, traditional social bonds based on a robust shared identity resulting in organic solidarity—that would be Gemeinschaft—and on the other hand typically modern organizations of collective life in the form of negotiated interests and impersonal contracts—which would be Gesellschaft (and I’ll stick to the German terms because these bring out the contrast most clearly).

While Williams does not mention this distinction explicitly, his arguing against a secularism that bans religious voices from the public square—a main topic in almost all of the chapters of the book—can be explained as an undermining of the notion of Gesellschaft.

The Limits of Faith in the Public Square – Martijnde Koning« Telos Press

Rowan Williams’ book Faith in the Public Square, which is based upon several lectures, should not be read as a compendium of political theology, but instead as a “series of worked examples of trying to find the connecting points between various public questions and the fundamental beliefs about creation and salvation” (p. 2). I read the book as an attempt by Williams to provide the reader with themes, thoughts, and questions which are relevant to current debates about what kind of society we want to construct, how we should deal with pluralism, and how we might engage with any conflict between the religious and the secularist in contemporary society. And that is exactly what it does.

I want to address three issues that arose while I was reading, namely: the distinction between procedural and programmatic secularism, the limits of Williams’ approach and, related to both, the issue of gender segregation at UK universities.

0 comments.

Rowan Williams & Faith in the Public Square

Posted on January 31st, 2014 by martijn.
Categories: Public Islam, Religion Other, Religious and Political Radicalization.

On Friday 13 December 2013, former Archbishop of Canterbury and now Master of Magdalene College, Cambridge, Rowan Williams, gave the Edward Schillebeeckx lecture at the Radboud University Nijmegen, organised by the Soeterbeeck Programme and the journal Tijdschrift voor Theologie. During this event also the Dutch translation of Faith in the Public Square (Geloof in de publieke ruimte) will be presented. It has been translated by Huub Stegeman and Stephan van Erp.

Prior to the lecture a seminar on religion and politics was held in which Herman Westerink, Chantal Bax and yours truly were invited to discuss the book with Rowan Williams and the audience of the seminar. The three of us presented a short review of the book and these reviews have now been published at the Telos blog:

Rebellious and Responsible: On Rowan Williams’s Faith in the Public Sphere – Herman Westerink« Telos Press

A rebellious archbishop—what more can the reader wish? An archbishop willing to take the risk of “blundering into unforeseen complexities” when trying to find the connecting points between various public questions with religious faith. No blundering as far as I can tell, but a risk, yes, there is always a risk when talking about Faith in the Public Sphere, or having faith, being faithful, in the public sphere. This is not only a risky undertaking for an archbishop, but probably for every modern believer since the days of Ignatius and Calvin, who realizes that there is a tension between good civil behavior and raising one’s voice of conscience. Hence, that there is a fundamental tension between faith and the public sphere in modernity—a tension that cannot be resolved, but should actually be regarded to be constitutive and constructive for both faith and the public sphere itself.

Religion beyond Gemeinschaft and Gesellschaft: On Rowan Williams’s Faith in the Public Square – Chantal Bax « Telos Press

Faith in the Public Square is far from an orthodox book. It is unafraid to challenge received opinions, both religious and other kinds. This for instance shows itself in Williams’s consistent challenging of a dichotomy that has long shaped Western social and political thought, namely that of Gemeinschaft versus Gesellschaft, or of community versus society. What I am referring to is the idea that there is a sharp distinction between, on the one hand, traditional social bonds based on a robust shared identity resulting in organic solidarity—that would be Gemeinschaft—and on the other hand typically modern organizations of collective life in the form of negotiated interests and impersonal contracts—which would be Gesellschaft (and I’ll stick to the German terms because these bring out the contrast most clearly).

While Williams does not mention this distinction explicitly, his arguing against a secularism that bans religious voices from the public square—a main topic in almost all of the chapters of the book—can be explained as an undermining of the notion of Gesellschaft.

The Limits of Faith in the Public Square – Martijnde Koning« Telos Press

Rowan Williams’ book Faith in the Public Square, which is based upon several lectures, should not be read as a compendium of political theology, but instead as a “series of worked examples of trying to find the connecting points between various public questions and the fundamental beliefs about creation and salvation” (p. 2). I read the book as an attempt by Williams to provide the reader with themes, thoughts, and questions which are relevant to current debates about what kind of society we want to construct, how we should deal with pluralism, and how we might engage with any conflict between the religious and the secularist in contemporary society. And that is exactly what it does.

I want to address three issues that arose while I was reading, namely: the distinction between procedural and programmatic secularism, the limits of Williams’ approach and, related to both, the issue of gender segregation at UK universities.

0 comments.

Muslims of France: Colonials, Immigrants and Citizens

Posted on January 6th, 2014 by martijn.
Categories: Islam in European History, islamophobia, Multiculti Issues, Public Islam, Religious and Political Radicalization, Young Muslims.

Al Jazeera has a very interesting series on Muslims in France by filmmaker Karim Miské. They ask:

Today, there are an estimated five million Muslims living in France. A century ago, they were referred to as “colonials”. During the 1960s, they were known as “immigrants”. Today, they are “citizens”. But how have the challenges facing each generation of immigrants changed?

The first part of the series tells the story of the 5,000 Muslims who by 1904 were working on the shop floors of Paris, in the soap factories of Marseilles and in the coalfields of the north; of the Muslim soldiers who fought and died for France during the First World War; and the Muslim members of the resistance who helped liberate Paris in 1944. Born as North Africans, many would die for France. But how much did post-war France care about their sacrifices?

The second part of the series explores post-Second World War immigration and reveals a generation of Muslims who, far from expecting to one day return home, began building their lives and communities in France.

The third and final part of the series tells the stories of the young Muslims who grew up in France and entered adulthood at a time of economic crisis, massive unemployment and rampant social problems.

The series is very useful I think for teaching purposes. I will consider using it next year.
All info on the episodes taken from the Al Jazeera site

0 comments.

Solidariteit & Sympathie – Een impressie van de demonstratie voor moslimgevangen

Posted on December 24th, 2013 by martijn.
Categories: Activism, International Terrorism, Notes from the Field, Public Islam.

Afgelopen zaterdag vond in Den Haag een demonstratie plaats van ongeveer 40 moslims tegen de gevangenschap van de leider van Sharia4Belgium in België en Lehsen Aacuk in Marokko. Over Abu Imraan is genoeg bekend denk ik, over Lehsen Aacuk zal ik hieronder wat meer informatie geven.

Het Schouwspel

Op het station van Den Haag kom ik één van de demonstranten tegen en reis met hem verder via tram en te voet naar de demonstratie. Van enige afstand zien we de vaandels die ze bij zich dragen. Hij sluit zich aan bij zijn kameraden en ik observeer keurig vanaf een hoek van de straat. Het gaat op dat moment om zo’n twintig mannen; later voor en tijdens de demonstratie groeit dit uit tot ruim veertig. Vrouwen was verzocht niet deel te nemen aan de demonstratie en eventueel via twitter en facebook voor een proteststorm (een vloed aan tweets en statusupdates) te zorgen; die heb ik niet gezien maar heb het ook niet echt in de gaten gehouden.

Naast deze mannen is ook de politie aanwezig bij de Belgische en Marokkaanse ambassades en ook enkele mensen van de media. Dit laatste is zeer beperkt en dat is op zich wel verrassend gezien de ophef die er de laatste maanden is geweest over deze groep moslims. Wellicht heeft een en ander met het weer te maken, maar het zou ook kunnen dat de eigen mediacode van deze groep een rol speelt. Vantevoren is afgesproken dat niemand met de media praat en dat er achteraf een moment is voor de media. Het zou goed kunnen dat journalisten daardoor denken ‘laat maar’ zeker als ze daarvoor de hele tijd in de kou en regen moeten wachten. Misschien was ook de vorige demonstratie, toen er slechts vier demonstranten waren, daar mede debet aan.

Aan de andere kant moeten we toch ook vaststellen dat eerdere demonstraties voor moslimgevangenen, destijds nog onder de noemer van Behind Bars, ook niet zoveel media-aandacht opleverden. De demonstraties die wèl veel aandacht opleverden waren twee demonstraties over onderwerpen die toch al hoog op de agenda van de media stonden: de gezichtssluier en het protest tegen de film The Innocence of Muslims. Er lijkt ‘gewoonweg’ niet zo heel veel belangstelling te zijn voor deze categorie gevangenen.

De Toespraken
Er zijn twee toespraken bij de Belgische ambassade. Een fragment van de eerste:

Wij staan hier voor de Belgische ambassade als gebaar van solidariteit naar de Belgische gedetineerden, en in het bijzonder naar Aboe ‘Imran. Aboe ‘Imran, een vader, een echtgenoot, een geliefde broeder, een voorbeeld figuur en een nachtmerrie voor het Belgische demonencratie. Een politiekbewuste broeder met een vlijmscherpe tong waarmee hij de onrechtplegers en de hypocrieten in verschillende talen toetakelde. Hij zit vast voor ‘t oproepen tot haat en geweld, een leugenachtige aanklacht welke door elke simpele ziel die één van zijn video’s heeft bekeken op youtube, niet bevestigd kan worden. Alvorens hij begint met spreken, en alvorens hij bepaalde uitspraken doet waarvan hij denkt dat het tegen hem gebruikt kan worden en dat het uit de context gerukt kan worden, geeft hij keurig en netjes aan dat hij niet oproept tot ‘Haat en Geweld’.

In deze toespraak worden ook andere namen genoemd van mensen met wie solidariteit betuigd wordt:

• Abu Dawud (Kamel Affetat)
• Jean-Louis Denis
• Abdelhakim al ouassaki
• Ilias Taketloune
• Hassan Hamdaoui

EDIT: toevoeging aan deze lijst: Walid Lakdim, Nizar Trabelsi, Malika el Aroud

(er zouden er nog meer toegevoegd kunnen worden, maar dat is voor een andere keer)

(De links zijn van mij natuurlijk, niet van de spreker. Ze geven enige info over de personen en, meer, over hoe er over hen wordt gesproken). De spreker stelt dat al deze mensen onterecht vastzitten. Zij hebben niet gedaan wat hen verweten wordt en zitten in feite alleen maar vast omdat ze standvastig blijven vasthouden aan de ware islam, die uitdragen en ernaar praktiseren en dus democratie afwijzen.

De afwijzing van democratie was ook te zien in het spandoek ‘democratie = hypocrisie’. Men wijst democratie af omdat het volgens hen tegen islam is. Daarmee is het een intrinsiek onrechtvaardig systeem (aangezien alleen de islam rechtvaardigheid brengt) en het feit dat de genoemde mensen vervolgd worden voor hun geloofsovertuiging door een systeem dat juist vrijheid zou moeten promoten laat de hypocrisie en onrechtvaardigheid ervan zien. Ook in de tweede toespraak komt dit terug:

Oh moslim, zij zullen nooit tevreden met jou zijn tot jij hun volgt. Tot jij hun religie volgt, tot jij hun demoNcratie volgt en afstand neemt van de Islam.
Luister oh Kaafir! En knoop dit goed in je oren! Ik aanbid niet wat jullie aanbidden. En ik zal nooit aanbidden wat jullie aanbidden! Lakoem Dienoekoem wa liyaa Dien!
Wat betekent dit? GEEN INTEGRATIE! GEEN TOLERATIE! Ik heb mijn eigen Deen, jij hebt jouw eigen Deen! Jullie hebben jullie demoNcratie, wij hebben onze Shariah! Jullie hebben jullie homofilie, wij hebben onze Nikaah!
Onze Aqiedah is gebaseerd op de Tawheed, op de Eenheid van Allaah, en dit houd in dat wij Vertrouwen hebben in Allaah, en dat wij onze daden verrichten voor Allaah. Dat wij staan en zitten omwille van Allaah! En dit zullen jullie nooit van ons kunnen afnemen!
Wat kunnen jullie doen? Ons opsluiten? Wat kunnen jullie nog meer doen? Ons aanvallen? Wat kunnen jullie doen? Niks! Niks zal de Tawheed uit onze harten halen bi idhni Allaah!
Keer op keer plotten en plannen jullie om ons te laten afdwalen, om ons het leven van de ongelovigen te laten nabootsen, maar wAllaah, herinner o broeder dat jij de kleinzoon bent van ‘Omar al-Faaroeq! Herinner o broeder dat jij de kleinzoon bent van Usaama bin Zayd! Van Khaalid ibn al-Waalid!
Wij zijn niet van de Ummah van Mark Rutte, wij zijn niet van de Ummah van Peter Velle de kankerpatient!
Wij zijn van de Ummah van Usama ibn Zayd, wij zijn van de Ummah van Omar ibn al-Khattaab! Wij zijn van de Ummah van Khalid ibn al-Walid! DAT ZIJN ONZE VOORBEELDEN! Wat zouden zij doen als zij vandaag de dag hier waren en zagen hoe de Heiligheid van Allaah werd geschonden, hoe onze broeders werden opgesloten en hoe deze zonen van varkens en apen de Islaam beledigen! Het antwoord laat ik aan jullie over!

In deze toespraak wordt ook, zonder namen te noemen, verwezen naar controverses van afgelopen weken waarin diverse Nederlandse moslimvoorlieden in niet mis te verstane woorden afstand hebben genomen van de Nederlandse moslims die naar Syrië gaan om daar te vechten tegen Assad:

Als de leed van de Islam jou er niet toe aanzet om kwaad te worden, doe verder dan geen moeite. Behoor jij tot degenen die een menselijkheid bezit? Leef dan maar als een angsthaas en sterf als een angsthaas.

De zorgen die afgelopen week door mensen als Ibrahim Wijbenga en Yasin ElForkani zijn uitgesproken, passen in een bredere trend onder moslims met grote zorgen over wat men beschouwt als ‘extremistische groepen‘. Door veel van de demonstranten echter zijn hun uitlatingen met verbijstering en woede gade geslagen en dat geldt ook voor de uitlatingen van salafistische prediker Suhayb Salam die stelde dat Syrië geen Europese strijders nodig heeft. Volgens deze demonstranten zijn de strijders van ISIS en Jahbat al Nusra helden die tenminste iets doen tegen het onrechtvaardige regime van Assad.

Voor, tijdens en na de toespraken worden diverse leuzen gescandeerd en na afloop vertrekt men naar de Marokkaanse ambassade. In tegenstelling tot het oorspronkelijke plan wordt het geen mars, maar gaat men per auto. Ook ik kan met een auto mee wat mij een wandeling door de regen en kou naar een tramhalte bepaart.

Bij de Marokkaanse ambassade is het weer inmiddels nog slechter. De demonstratie werd daar ingekort evenals de toespraak. Dit is een fragment van de oorspronkelijk geplande toespraak:

De verraders die hun Islaam hebben verkocht omwille van wereldse genoegten en begeerten! De verraders die zich verzetten tegen het Islamitisch systeem, wetende dat dit systeem van rechtvaardigheid ervoor zal zorgen dat zij van hun tronen af worden gestoot.
Het zijn deze verraders die vandaag de dag nog steeds de marionetten zijn van de Kruisvaarders! Zij zijn het die ervoor zorgen dat de Marokkaanse bevolking en de andere Moslim-bevolkingen leven in een gecontroleerd systeem van moderne slavernij! Het zijn deze marionetten die de Moslims bestrijden, gevangennemen en doden omwille van hun bazen onder de Kruisvaarders. Het is een schande dat de Moslims in hun eigen landen, niet het recht krijgen om hun Religie en Systeem te vestigen!
Het is een schande dat de Moslims die streven en pleiten voor het Islamitische systeem, worden opgesloten in hun eigen landen! Het is een schande dat de Moslims die wensen hun mede-Moslims te helpen, worden weggezet als terroristen en worden geworpen in de martelkelders van de tirannen!

In deze toespraak wordt een lijn getrokken van het verleden naar het heden en de teloorgang van de umma (wereldgemeenschap van moslims) mede geweten aan verraad in eigen kring. De demonstratie wordt besloten met een beroemde nashid: ‘ghuraba’ (de vreemdeling) (zie hier een oude tekst van mij daarover met diverse varianten waaronder enkele met muziek).

De demonstratie wordt vervolgens beeindigd en men gaat ieder zijn eigen weg of nog ergens eten.  Door één van de demonstranten wordt het hele gebeuren samengevat onder de noemer ‘hard maar gemoedelijk’ en daar kan ik me wel in vinden. Het taalgebruik richting Belgische en Marokkaanse autoriteiten was hard en grof; de onderlinge sfeer was echter gemoedelijk en ook het toezicht van de politie verliep in een prettige sfeer.

Lehsen Aacuk
Begin dit jaar werd de Marokkaanse Nederlander Lehsen Aacuk in Marokko gevangen gezet door het Marokkaanse regime op verdenking van ronselen voor de gewapende strijd. Hij zou gemarteld zijn en is veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf. Hij ontkent alle beschuldigingen. Hij slaagde erin de volgende audio-boodschap voorafgaand aan de demonstratie te verspreiden via de Facebookpagina ‘Onze Gedetineerden’:

Op onderstaande video ziet u hem op het podium tijdens demonstratie tegen de film The Innocence of Muslims op het Museumplein in Amsterdam (vanaf 37:57):

Zie ook dit artikel op De Ware Religie waar u Lehsen Aacuk ziet staan naast Omar Haddouchi; een Marokkaanse Salafi prediker.

Politieke gevangenen
Zijn de genoemde mannen in het protest politieke gevangenen? Ze worden in beleid en media weggezet als terroristen, gekkies, haatbaarden, enzovoorts. Hun acties (los van de vraag of ze nu wel of niet gedaan hebben waar ze voor gevangen zijn genomen) zijn echter politiek en hoewel ze met de termen terroristisch, gekkies en haatbaarden ook nogal irrationeel en nihilistisch worden voorgesteld blijven ze toch zeker politiek. Tegelijkertijd is de term politieke gevangene natuurlijk voor deze groep ook controversieel. Immers, de term wordt vooral gebruikt (volgens mij) voor slachtoffers van politieke vervolgingen door regimes die ons (en wij hen) meestal niet goed gezind zijn. Politieke gevangenen zijn meestal sympathieke gevangenen en de gevangenen die hierboven genoemd worden krijgen juist niet veel sympathie.

In een recent artikel in The Guardian wijst Richard Seymour op de grotere diversiteit in het scala aan tactieken en technieken om protest te beheersen én een bijbehorende trend om bepaalde opponenten te identificeren onder de noemer van criminaliteit en openbare orde.

From Quebec to Spain, anti-protest laws are threatening true democracy | Richard Seymour | Comment is free | theguardian.com

For protest policing under neoliberalism does not simply entail more repressive behaviour. In fact, the secular trend across European states is for a convergence around a more differentiated system of strategies toward protests.

In dealing with larger protests representing “official” bodies, police tend to prefer consensual and negotiated approaches, and tend to take a greater physical distance from the people whose activities they are policing. By contrast, smaller groups of protesters representing loose social coalitions, campaign alliances and so on, are more likely to be deemed extremist, terrorist or even – theatrical gasp – anarchist, and thus subject to militarised policing, direct surveillance and physical coercion, with the invocation of “anti-terrorist” or other repressive legislation.

Just as the definition of crime is inherently ideological, so the decision as to what constitutes an “official” protest or an “extremist” outrage is in part ideological and normative, deriving from the legal and political culture of policing in a given state and bureaucratic categories deployed by local and national forces. Necessarily, then, this is an inherently politicised form of policing.

Wat het gebruik, of het gebrek eraan, van het label politieke gevangene ons leert is dat de staat manieren heeft om te bepalen en uit te dragen welke vormen van protest acceptabel en ‘normaal’ zijn en welke niet. Juist anarchistische vormen van protest (waar deze groepen ook wel wat van weg hebben) die kleinschalig, niet hierarchisch zijn worden geproblematiseerd. (Zie ook het stuk van Doutje Lettinga naar aanleiding van de Engelse relschoppers uit 2011 (mede gebaseerd op het proefschrift van Femke Kaulingfreks Making Trouble. Disruptive Interventions of Urban Youth as Unruly Politics).) De termen en het beleid ten aanzien van deze gevangenen en ten aanzien van de groep die voor hen opkomt zeggen dus eerst en vooral iets over machtsverhoudingen in de samenleving en over de verhoudingen onder moslims in het bijzonder.

De de-politisering van deze categorie gevangenen zien we ook terugkeren in (serieuze) analyses van oorzaken van radicalisering. Daarin wordt verwezen naar uitsluiting, sociaal-economische achterstanden en psychologische problematiek. Dat speelt misschien een rol, maar vergeten wordt dan dat we hier ook te maken hebben met politiek en dat de War on Terror grote consequenties kan hebben voor diegenen die, volgens de staat, aan de verkeerde kant staan. Vanuit een mensenrechtenoverweging zijn er, zeker in het geval van Lehsen Aacuk, wel degelijk bezwaren te maken tegen zijn proces en detentie. Het kwalificeren van deze mensen als terroristen, gekkies en haatbaarden in plaats van politieke gevangenen, valt dan ook samen met hun uitsluiting uit een gemeenschap van mensen wiens leven, lichamen, verwondingen en rechten ‘onze’ aandacht, zorg solidariteit en compassie verdienen. Met andere woorden ook de bredere politieke en sociale context en de grieven die daaruit voortkomen zijn van belang om bepaalde protestbewegingen te begrijpen en ook om het gebrek aan belangstelling voor deze categorie gevangenen te begrijpen.

Noten

• De teksten van de toespraken die hier getoond zijn, zijn afkomstig van de geschreven tekst van de sprekers.

• Dank aan degene die mijn van de Belgische naar de Marokkaanse ambassade en de laatste stop heeft gereden.
• Houdt u er rekening mee dat vandaag de laatste dag is dat u suggesties kunt opsturen voor de Dr. Kromzwaard Trofee? Wat zijn de beste/slechtste stukken met betrekking tot islam, moslims, integratie, multiculturele samenleving van blogs, kranten en andere media? Geef uw suggesties door: HIER.

0 comments.

Solidariteit & Sympathie – Een impressie van de demonstratie voor moslimgevangen

Posted on December 24th, 2013 by martijn.
Categories: Activism, International Terrorism, Notes from the Field, Public Islam.

Afgelopen zaterdag vond in Den Haag een demonstratie plaats van ongeveer 40 moslims tegen de gevangenschap van de leider van Sharia4Belgium in België en Lehsen Aacuk in Marokko. Over Abu Imraan is genoeg bekend denk ik, over Lehsen Aacuk zal ik hieronder wat meer informatie geven.

Het Schouwspel

Op het station van Den Haag kom ik één van de demonstranten tegen en reis met hem verder via tram en te voet naar de demonstratie. Van enige afstand zien we de vaandels die ze bij zich dragen. Hij sluit zich aan bij zijn kameraden en ik observeer keurig vanaf een hoek van de straat. Het gaat op dat moment om zo’n twintig mannen; later voor en tijdens de demonstratie groeit dit uit tot ruim veertig. Vrouwen was verzocht niet deel te nemen aan de demonstratie en eventueel via twitter en facebook voor een proteststorm (een vloed aan tweets en statusupdates) te zorgen; die heb ik niet gezien maar heb het ook niet echt in de gaten gehouden.

Naast deze mannen is ook de politie aanwezig bij de Belgische en Marokkaanse ambassades en ook enkele mensen van de media. Dit laatste is zeer beperkt en dat is op zich wel verrassend gezien de ophef die er de laatste maanden is geweest over deze groep moslims. Wellicht heeft een en ander met het weer te maken, maar het zou ook kunnen dat de eigen mediacode van deze groep een rol speelt. Vantevoren is afgesproken dat niemand met de media praat en dat er achteraf een moment is voor de media. Het zou goed kunnen dat journalisten daardoor denken ‘laat maar’ zeker als ze daarvoor de hele tijd in de kou en regen moeten wachten. Misschien was ook de vorige demonstratie, toen er slechts vier demonstranten waren, daar mede debet aan.

Aan de andere kant moeten we toch ook vaststellen dat eerdere demonstraties voor moslimgevangenen, destijds nog onder de noemer van Behind Bars, ook niet zoveel media-aandacht opleverden. De demonstraties die wèl veel aandacht opleverden waren twee demonstraties over onderwerpen die toch al hoog op de agenda van de media stonden: de gezichtssluier en het protest tegen de film The Innocence of Muslims. Er lijkt ‘gewoonweg’ niet zo heel veel belangstelling te zijn voor deze categorie gevangenen.

De Toespraken
Er zijn twee toespraken bij de Belgische ambassade. Een fragment van de eerste:

Wij staan hier voor de Belgische ambassade als gebaar van solidariteit naar de Belgische gedetineerden, en in het bijzonder naar Aboe ‘Imran. Aboe ‘Imran, een vader, een echtgenoot, een geliefde broeder, een voorbeeld figuur en een nachtmerrie voor het Belgische demonencratie. Een politiekbewuste broeder met een vlijmscherpe tong waarmee hij de onrechtplegers en de hypocrieten in verschillende talen toetakelde. Hij zit vast voor ‘t oproepen tot haat en geweld, een leugenachtige aanklacht welke door elke simpele ziel die één van zijn video’s heeft bekeken op youtube, niet bevestigd kan worden. Alvorens hij begint met spreken, en alvorens hij bepaalde uitspraken doet waarvan hij denkt dat het tegen hem gebruikt kan worden en dat het uit de context gerukt kan worden, geeft hij keurig en netjes aan dat hij niet oproept tot ‘Haat en Geweld’.

In deze toespraak worden ook andere namen genoemd van mensen met wie solidariteit betuigd wordt:

• Abu Dawud (Kamel Affetat)
• Jean-Louis Denis
• Abdelhakim al ouassaki
• Ilias Taketloune
• Hassan Hamdaoui

EDIT: toevoeging aan deze lijst: Walid Lakdim, Nizar Trabelsi, Malika el Aroud

(er zouden er nog meer toegevoegd kunnen worden, maar dat is voor een andere keer)

(De links zijn van mij natuurlijk, niet van de spreker. Ze geven enige info over de personen en, meer, over hoe er over hen wordt gesproken). De spreker stelt dat al deze mensen onterecht vastzitten. Zij hebben niet gedaan wat hen verweten wordt en zitten in feite alleen maar vast omdat ze standvastig blijven vasthouden aan de ware islam, die uitdragen en ernaar praktiseren en dus democratie afwijzen.

De afwijzing van democratie was ook te zien in het spandoek ‘democratie = hypocrisie’. Men wijst democratie af omdat het volgens hen tegen islam is. Daarmee is het een intrinsiek onrechtvaardig systeem (aangezien alleen de islam rechtvaardigheid brengt) en het feit dat de genoemde mensen vervolgd worden voor hun geloofsovertuiging door een systeem dat juist vrijheid zou moeten promoten laat de hypocrisie en onrechtvaardigheid ervan zien. Ook in de tweede toespraak komt dit terug:

Oh moslim, zij zullen nooit tevreden met jou zijn tot jij hun volgt. Tot jij hun religie volgt, tot jij hun demoNcratie volgt en afstand neemt van de Islam.
Luister oh Kaafir! En knoop dit goed in je oren! Ik aanbid niet wat jullie aanbidden. En ik zal nooit aanbidden wat jullie aanbidden! Lakoem Dienoekoem wa liyaa Dien!
Wat betekent dit? GEEN INTEGRATIE! GEEN TOLERATIE! Ik heb mijn eigen Deen, jij hebt jouw eigen Deen! Jullie hebben jullie demoNcratie, wij hebben onze Shariah! Jullie hebben jullie homofilie, wij hebben onze Nikaah!
Onze Aqiedah is gebaseerd op de Tawheed, op de Eenheid van Allaah, en dit houd in dat wij Vertrouwen hebben in Allaah, en dat wij onze daden verrichten voor Allaah. Dat wij staan en zitten omwille van Allaah! En dit zullen jullie nooit van ons kunnen afnemen!
Wat kunnen jullie doen? Ons opsluiten? Wat kunnen jullie nog meer doen? Ons aanvallen? Wat kunnen jullie doen? Niks! Niks zal de Tawheed uit onze harten halen bi idhni Allaah!
Keer op keer plotten en plannen jullie om ons te laten afdwalen, om ons het leven van de ongelovigen te laten nabootsen, maar wAllaah, herinner o broeder dat jij de kleinzoon bent van ‘Omar al-Faaroeq! Herinner o broeder dat jij de kleinzoon bent van Usaama bin Zayd! Van Khaalid ibn al-Waalid!
Wij zijn niet van de Ummah van Mark Rutte, wij zijn niet van de Ummah van Peter Velle de kankerpatient!
Wij zijn van de Ummah van Usama ibn Zayd, wij zijn van de Ummah van Omar ibn al-Khattaab! Wij zijn van de Ummah van Khalid ibn al-Walid! DAT ZIJN ONZE VOORBEELDEN! Wat zouden zij doen als zij vandaag de dag hier waren en zagen hoe de Heiligheid van Allaah werd geschonden, hoe onze broeders werden opgesloten en hoe deze zonen van varkens en apen de Islaam beledigen! Het antwoord laat ik aan jullie over!

In deze toespraak wordt ook, zonder namen te noemen, verwezen naar controverses van afgelopen weken waarin diverse Nederlandse moslimvoorlieden in niet mis te verstane woorden afstand hebben genomen van de Nederlandse moslims die naar Syrië gaan om daar te vechten tegen Assad:

Als de leed van de Islam jou er niet toe aanzet om kwaad te worden, doe verder dan geen moeite. Behoor jij tot degenen die een menselijkheid bezit? Leef dan maar als een angsthaas en sterf als een angsthaas.

De zorgen die afgelopen week door mensen als Ibrahim Wijbenga en Yasin ElForkani zijn uitgesproken, passen in een bredere trend onder moslims met grote zorgen over wat men beschouwt als ‘extremistische groepen‘. Door veel van de demonstranten echter zijn hun uitlatingen met verbijstering en woede gade geslagen en dat geldt ook voor de uitlatingen van salafistische prediker Suhayb Salam die stelde dat Syrië geen Europese strijders nodig heeft. Volgens deze demonstranten zijn de strijders van ISIS en Jahbat al Nusra helden die tenminste iets doen tegen het onrechtvaardige regime van Assad.

Voor, tijdens en na de toespraken worden diverse leuzen gescandeerd en na afloop vertrekt men naar de Marokkaanse ambassade. In tegenstelling tot het oorspronkelijke plan wordt het geen mars, maar gaat men per auto. Ook ik kan met een auto mee wat mij een wandeling door de regen en kou naar een tramhalte bepaart.

Bij de Marokkaanse ambassade is het weer inmiddels nog slechter. De demonstratie werd daar ingekort evenals de toespraak. Dit is een fragment van de oorspronkelijk geplande toespraak:

De verraders die hun Islaam hebben verkocht omwille van wereldse genoegten en begeerten! De verraders die zich verzetten tegen het Islamitisch systeem, wetende dat dit systeem van rechtvaardigheid ervoor zal zorgen dat zij van hun tronen af worden gestoot.
Het zijn deze verraders die vandaag de dag nog steeds de marionetten zijn van de Kruisvaarders! Zij zijn het die ervoor zorgen dat de Marokkaanse bevolking en de andere Moslim-bevolkingen leven in een gecontroleerd systeem van moderne slavernij! Het zijn deze marionetten die de Moslims bestrijden, gevangennemen en doden omwille van hun bazen onder de Kruisvaarders. Het is een schande dat de Moslims in hun eigen landen, niet het recht krijgen om hun Religie en Systeem te vestigen!
Het is een schande dat de Moslims die streven en pleiten voor het Islamitische systeem, worden opgesloten in hun eigen landen! Het is een schande dat de Moslims die wensen hun mede-Moslims te helpen, worden weggezet als terroristen en worden geworpen in de martelkelders van de tirannen!

In deze toespraak wordt een lijn getrokken van het verleden naar het heden en de teloorgang van de umma (wereldgemeenschap van moslims) mede geweten aan verraad in eigen kring. De demonstratie wordt besloten met een beroemde nashid: ‘ghuraba’ (de vreemdeling) (zie hier een oude tekst van mij daarover met diverse varianten waaronder enkele met muziek).

De demonstratie wordt vervolgens beeindigd en men gaat ieder zijn eigen weg of nog ergens eten.  Door één van de demonstranten wordt het hele gebeuren samengevat onder de noemer ‘hard maar gemoedelijk’ en daar kan ik me wel in vinden. Het taalgebruik richting Belgische en Marokkaanse autoriteiten was hard en grof; de onderlinge sfeer was echter gemoedelijk en ook het toezicht van de politie verliep in een prettige sfeer.

Lehsen Aacuk
Begin dit jaar werd de Marokkaanse Nederlander Lehsen Aacuk in Marokko gevangen gezet door het Marokkaanse regime op verdenking van ronselen voor de gewapende strijd. Hij zou gemarteld zijn en is veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf. Hij ontkent alle beschuldigingen. Hij slaagde erin de volgende audio-boodschap voorafgaand aan de demonstratie te verspreiden via de Facebookpagina ‘Onze Gedetineerden’:

Op onderstaande video ziet u hem op het podium tijdens demonstratie tegen de film The Innocence of Muslims op het Museumplein in Amsterdam (vanaf 37:57):

Zie ook dit artikel op De Ware Religie waar u Lehsen Aacuk ziet staan naast Omar Haddouchi; een Marokkaanse Salafi prediker.

Politieke gevangenen
Zijn de genoemde mannen in het protest politieke gevangenen? Ze worden in beleid en media weggezet als terroristen, gekkies, haatbaarden, enzovoorts. Hun acties (los van de vraag of ze nu wel of niet gedaan hebben waar ze voor gevangen zijn genomen) zijn echter politiek en hoewel ze met de termen terroristisch, gekkies en haatbaarden ook nogal irrationeel en nihilistisch worden voorgesteld blijven ze toch zeker politiek. Tegelijkertijd is de term politieke gevangene natuurlijk voor deze groep ook controversieel. Immers, de term wordt vooral gebruikt (volgens mij) voor slachtoffers van politieke vervolgingen door regimes die ons (en wij hen) meestal niet goed gezind zijn. Politieke gevangenen zijn meestal sympathieke gevangenen en de gevangenen die hierboven genoemd worden krijgen juist niet veel sympathie.

In een recent artikel in The Guardian wijst Richard Seymour op de grotere diversiteit in het scala aan tactieken en technieken om protest te beheersen én een bijbehorende trend om bepaalde opponenten te identificeren onder de noemer van criminaliteit en openbare orde.

From Quebec to Spain, anti-protest laws are threatening true democracy | Richard Seymour | Comment is free | theguardian.com

For protest policing under neoliberalism does not simply entail more repressive behaviour. In fact, the secular trend across European states is for a convergence around a more differentiated system of strategies toward protests.

In dealing with larger protests representing “official” bodies, police tend to prefer consensual and negotiated approaches, and tend to take a greater physical distance from the people whose activities they are policing. By contrast, smaller groups of protesters representing loose social coalitions, campaign alliances and so on, are more likely to be deemed extremist, terrorist or even – theatrical gasp – anarchist, and thus subject to militarised policing, direct surveillance and physical coercion, with the invocation of “anti-terrorist” or other repressive legislation.

Just as the definition of crime is inherently ideological, so the decision as to what constitutes an “official” protest or an “extremist” outrage is in part ideological and normative, deriving from the legal and political culture of policing in a given state and bureaucratic categories deployed by local and national forces. Necessarily, then, this is an inherently politicised form of policing.

Wat het gebruik, of het gebrek eraan, van het label politieke gevangene ons leert is dat de staat manieren heeft om te bepalen en uit te dragen welke vormen van protest acceptabel en ‘normaal’ zijn en welke niet. Juist anarchistische vormen van protest (waar deze groepen ook wel wat van weg hebben) die kleinschalig, niet hierarchisch zijn worden geproblematiseerd. (Zie ook het stuk van Doutje Lettinga naar aanleiding van de Engelse relschoppers uit 2011 (mede gebaseerd op het proefschrift van Femke Kaulingfreks Making Trouble. Disruptive Interventions of Urban Youth as Unruly Politics).) De termen en het beleid ten aanzien van deze gevangenen en ten aanzien van de groep die voor hen opkomt zeggen dus eerst en vooral iets over machtsverhoudingen in de samenleving en over de verhoudingen onder moslims in het bijzonder.

De de-politisering van deze categorie gevangenen zien we ook terugkeren in (serieuze) analyses van oorzaken van radicalisering. Daarin wordt verwezen naar uitsluiting, sociaal-economische achterstanden en psychologische problematiek. Dat speelt misschien een rol, maar vergeten wordt dan dat we hier ook te maken hebben met politiek en dat de War on Terror grote consequenties kan hebben voor diegenen die, volgens de staat, aan de verkeerde kant staan. Vanuit een mensenrechtenoverweging zijn er, zeker in het geval van Lehsen Aacuk, wel degelijk bezwaren te maken tegen zijn proces en detentie. Het kwalificeren van deze mensen als terroristen, gekkies en haatbaarden in plaats van politieke gevangenen, valt dan ook samen met hun uitsluiting uit een gemeenschap van mensen wiens leven, lichamen, verwondingen en rechten ‘onze’ aandacht, zorg solidariteit en compassie verdienen. Met andere woorden ook de bredere politieke en sociale context en de grieven die daaruit voortkomen zijn van belang om bepaalde protestbewegingen te begrijpen en ook om het gebrek aan belangstelling voor deze categorie gevangenen te begrijpen.

Noten

• De teksten van de toespraken die hier getoond zijn, zijn afkomstig van de geschreven tekst van de sprekers.

• Dank aan degene die mijn van de Belgische naar de Marokkaanse ambassade en de laatste stop heeft gereden.
• Houdt u er rekening mee dat vandaag de laatste dag is dat u suggesties kunt opsturen voor de Dr. Kromzwaard Trofee? Wat zijn de beste/slechtste stukken met betrekking tot islam, moslims, integratie, multiculturele samenleving van blogs, kranten en andere media? Geef uw suggesties door: HIER.

0 comments.

Somewhere – #Mipsterz all over the place

Posted on December 11th, 2013 by martijn.
Categories: Activism, Gender, Kinship & Marriage Issues, Public Islam, Young Muslims, Youth culture (as a practice).

In the video Somewhere in America, a bunch of young Muslim women take over the urban landscape with their skateboards, high heels, hijabs and other fashionable clothing with a Jay-Z soundtrack. The video is directed together with Sara Aghaganian and Layla and released by Abbas Rattani and Habib Yazdi of Sheikh & Bake Productions: A music video that captures the attitude “I’m dope as hell and I don’t give a @!#$%&.”. Their facebook page describes them as:

A Mipster is someone who seeks inspiration from the Islamic tradition of divine scriptures, volumes of knowledge, mystical poets, bold prophets, inspirational politicians, esoteric Imams, and our fellow human beings searching for transcendental states of consciousness. A Mipster is an ironic identity, one that serves more as a perpetual critique of oneself and of society.

The video you see here is a clean version of the Jay Z song since several people complained about the N-word that was part of the original song.

Reactions

The video has gone viral on Facebook, Buzzfeed, Jezebel, Glamour, Huffington Post. The video has triggered an interesting debate about what it means to be a young, American, Muslims, woman. Take for example dr. Suad Abdul Khabeer:

“All I know to be is a solider, for my culture” | Somewhere in America? Somewhere in America there…

Everywhere in America, a Muslim woman’s headscarf is not only some sex, swag and consumption, it also belief and beauty, defiance and struggle, secrets and shame.

I know some people are celebrating this video and others criticizing it. I think it’s pretty clear I fall in the second camp. Yet, while it could be so much more. It actually does what it intends to do so effectively. Nothing in this video should surprise you. After all it is being championed by a group called the mipsterz—as in Muslim Hipsters—with no sense of irony. A friend remarked to me that the video was particularly tragic because our champion Ibtihaj Muhammad is in it, and she has been lauded by folks like Hilary Clinton for being a role model. And this video and its background song, replete with profanity including the N-word, seem far from that acclaim. Yet I don’t think it’s incongrous that the same person who Clinton lauded would end up in a video with Jay-Z as a back drop, both Clinton and Jay assert and epitomize American Exceptionalist Capitalism par excellence—and by this I mean the way they would approrpirate her not necessarily how she sees herself. And lest we forget, even Obama has Jay on his Ipod. The video is full frontal consumption and thus can only offer narrow visions of who Muslim women are, even in the attempt to show diversity but again how American is that?! I must admit I may have been a tad bit surprised that they didn’t bleep out at least the N-word but maybe they were aiming for that “ironic” hispter racism. Maybe in the remix they will swap out Nigga for Abeed.

Also a critical comment by Sana Saeed from The Islamic Monthly:

Somewhere in America, Muslim Women Are “Cool”

The video, produced/created/directed primarily by Muslim men (oh hey voyeuristic-cinematography-through-the-Male-Gaze heyyy), doesn’t achieve anything to really fight against stereotypes: it is literally young Muslim women with awesome fashion sense against the awkward backdrop of Jay Z singing about Miley Cyrus twerking. The only semblance of purpose seems to come in with the images of Ibtihaj Muhammad who is shown in her element, doing what she does as a professional athlete. Those images are powerful and beautiful in what they are saying. Other than that, however, all we as the audience are afforded are images that, simply put, objectify the Muslim female form by denigrating it completely to the physical. Muhammad’s form as a unique Muslim woman is complemented by her matter – the stuff that makes her her; makes her Ibtihaj. As the credits below the video mention, the rest of the women (Muhammad is included in this) are merely “models” even though every single one of them has a central and important function and contribution to her respective community and in her field. Instead of showing what makes each and every one of those women Herself, they’re made into this superfluous conformity of an image we, as the audience, consume and ogle at because hey, they’re part of the aesthetic of the video. Ibtihaj is shown as a professional badass and the rest are shown as professional hot women who skate in heels and take selfies on the roof. There’s nothing wrong with the latter, in and of itself, but what a strange dissonance and incongruence in imagery?

And if that isn’t textbook objectification then I think I’ve been raging against the wrong machine since I was 14.

One of the participants in the video, Aminah Sheikh, defends her choice of participating in the video:

Why I Participated in the ‘Somewhere in America’ #Mipsterz Video

My problem with all the critiques I am reading is that you are taking away my agency and power. I made this choice, and the video is in fact a reflection of me and many Muslim women. You may not like it, and that is ok. It may not represent you, and that is even better. You probably don’t know anyone like us – even more so better!

[…]

Hijabis are humans, and that was the point of the video. I know hijabis who ride bikes, skateboard and listen to rap. You can be in denial and reinforce the ‘us and them’ dichotomies and Occidentalism. But, I personally see this as reactionary Islamist politics — this naming, shunning and shaming. It is counterproductive and not useful. Islam is a global religion with about two billion adherents and colorful, historical trajectories.

Islamic culture has not come in a vacuum. Islam is linked to a myriad of people, histories, nations and ethnicities.

The most amusing part of this post-video conversation is the class/or Marxian critique and the linking of the video to materialism and consumption. First, of all the women in the video, not one is endorsing any particular brand. Second, it certainly ironic when the majority of “Western” Muslims are living in their fancy suburban homes, driving a luxury car, jet setting through Dubai and staying in luxury hotels on their Hajj– now they want to bring class politics into the discussion.

Let’s not even get started on the race politics: I am a first generation Muslim woman living in Toronto, Canada. I have been called a terrorist post-911 more times than I can count. I am brown-skinned and by no means the normative standard of beauty. I am a daughter of parents forcefully moved during partition in India/Pakistan. Like me, none of the women in the video fit into mainstream culture. It was great giving us some representation in alternative media forms. I can only hope one day there are more Muslim women in the media when I have my own daughter.

Finally, don’t say what my identity is. I can do that for myself. Don’t take away another woman’s power or agency.
I am Canadian. I am Western. I am them, and they are me. I am definitely the same. I can be a hipster, I can be a mipster, and I can be mainstream. Oh. and yes — I listen to Jay Z.

Peace out.

Another participant, Noor Tagouri expressed on Facebook that she wasn’t aware of how the final product would be:

When I was first asked to be a part of this project, I was told it was for an official music video of Yuna’s song “Loud Noises.” An inspiring song on friendship and love.

I was never told the music video fell through, and in turn a video was still going to come out of the footage shot and be set to Jay-Z’s “Somewhere in America.” I’ll admit, I was uneasy about it at first, still a bit meh about it because the explicit version was used and besides the theme of being “somewhere in America,” it wasn’t relevant to friendship, love or empowerment.

Nevertheless, the video was edited and posted before I could say anything about the drastic song change…and it remained fun/catchy. I enjoyed seeing the cool senses of fashion and recognizing faces of people who I admire. I get it. This song isn’t exactly appropriate, and I do believe the song choice is the main reason many people were thrown off about it. If it’s the way girls are dressed in their hijab, then, you really need to just accept the fact that hijab is a personal choice and everyone interprets it differently. Would it have been better to see an even MORE array of hijabis? Probably. But the video came out and though there was/is much criticism, there is also a lot of good feedback, esp from people who viewed hijab as “oppressive” and disempowering. So, I’ve decided to take the positive from this video and leave the negative. And next time, be sure that if I participate in something like this, I get the chance to see the progress before the final product is put out.

At one point the debate got (over?)heated and one of the things that happens with videos that go viral is that they are completely pulled out of their original context. As Rabia Chaudry explains:
Somewhere on the Internet, Muslim Women are being Shamed

I am really sorry that you vivacious, happy, dynamic, stylish, and I’m sure very bright young women are being brutally examined and analyzed with laser-like tenacity, and about as much empathy. It stinks to high heaven that you are being accused of promoting racism (poor song choice, but I know it had little to do with you), elitism, classism, fat shaming, immodesty, and essentially the downfall of our entire Ummah. Yes, I know. I didn’t see it coming either.

Debating the video
The next video shows the debate on Al Jazeera’s The Stream between Hajer Naili, Sana Saeed, Keziah Ridgeway and Linda Sarsour:

Earlier also a debate at HuffPo with Abbas Rattani, Hajer Naili, Sohaib Sultan, and Sana Saeed

In this debate Abbas Rattani refers to an all male mipster video, that has caused much less controversy and has only a little over 4200 views on youtube. That is this one

Dilemmas

It appears that we are much more concerned with women’s lives, bodies and dress then with men. The message of the video may be not that clear but that is probably stimulating the discussion as it leaves room for everyone to project their own meaning onto the video and onto the women in it as well. There have been a lot of comments stating that these women do not deserve to wear the hijab since they do not behave modestly. I have seen such comments (often ad hominem) from Muslims and non-Muslims signifying the attempts to control women’s bodies, attire and behaviour.

The fact that the performance in the video mixes and blurs the boundaries between pop culture, Islamic religiosity and identity and womanhood is probably also an important impetus for the debate. For some people pop culture is everything that is unislamic or even anti-Islamic. Mixing it with Islam is than often a source of controversy as it is regarded as vulgar and dangerous. At the same time for those people who want to make a strong statement in the sense of ‘Here I am, I’m not going away, deal with it’ pushing the boundaries through pop culture is often a strong tool for challenging the status quo (see also Imran Ali Malik‘s comments).

In that sense this is an important debate that goes beyond the video itself, or as Hind Makki explains (who has a great overview of the most important opinions and links):

Somewhere In America: My Thinksies & Some Linksies

while this discussion may seem trivial at first glance – that so many American Muslims are getting our scarves and kufis into a collective knot over a short clip that is essentially a fashion shoot set to a popular hip hop track – in reality, this public conversation points a collective finger on a very real question: what spaces are Muslim women occupying in American Islam?

The critiques also shows a fundamental dilemma for activists. Or two actually. First one if one wants to debunk stereotypes regarding a particular group it is difficult not to reproduce the same stereotype as well. By stating that Muslims are normal, want to have fun and fit in, the stereotype that they are abnormal, do not know how to have fun and do not fit is implicitly repeated. The second dilemma is that by showing the ‘normal Muslim’ in this video a particular category is included while others are excluded. Are those Muslims who do not have fun, who do not function in society, who are not strong women according to the definition of the video, not normal? This is certainly not what the video explicitly states, but by showing these women other women who do not resemble them are left out or made invisible. These dilemma’s notwithstanding (or maybe partly because of them) the video generated lots of comments and debate on what it means to be a Muslim woman and how to intervene in the debates on Islam.

0 comments.

Nieuw in Nederland: #Happylines Dawah

Posted on December 3rd, 2013 by martijn.
Categories: Activism, Blogosphere, Islam in the Netherlands, Notes from the Field, Public Islam, Ritual and Religious Experience.

Sinds kort hebben de gratis dagbladen Sp!ts en Metro iedere dag een kleine ruimte vrij op hun voorpagina:

Dag 24: Glimlachen met #happylines – Metro

Metro en Sp!ts houden dagelijks ruimte vrij op de voorpagina voor #happylines. Hier kunnen lezers mooie, zelfgeschreven gedachtes, wensen, lieve woorden of een tekening achterlaten voor de volgende lezer.

Zoals de pagina inderdaad laat zien, levert dit aardige dingen op. Soms zijn ze simpel en alledaags en soms meer diepgaander. Het duurde niet heel lang of ik kwam op Facebook de volgende statusupdate van Abou Khattab Al Turkmani tegen:

Anonieme dawah in de trein!

Als we dit allemaal doen, moeten jullie opletten wat er zal gebeuren in Nederland!

De volgende aya’s heb ik opgeschreven:

263. (Het uitspreken van,) vriendelijke woorden en vergeving is beter dan een liefdadigheid die door kwetsing gevolgd wordt. En Allah is Behoefteloos, Zachtmoedig.
Surat Baqarah aya 263

8. Allah verbiedt jullie niet om met degenen die jullie niet bestrijden vanwege de godsdienst, en die jullie niet uit jullie woonplaatsen verdrijven, goed en rechtvaardig om te gaan. Voorwaar, Allah houdt van de rechtvaardigen.

Surat Al-momtahanah aya 8

#happylines

Intussen is er een eigen facebook pagina opgezet: Happylines Dawah. Op De Ware Religie zegt initiatiefnemer Abou Khattab het volgende:
Nieuw dawah project in Nederland; #Happylines Dawah | DeWareReligie.nl

Vandaag de dag lopen de mensen als blinde kippen achter de media aan, dat kan anders. Met prikkelende teksten wil ik uitleggen dat de islam anders in elkaar zit dat het algemeen heersende beeld. Dat het helemaal niet zo vreemd is dat de moslims in Syrië vechten voor sharia. Het zijn vaak de onwetende mensen die praten met boter op hun hoofd.” […] “We laten het niet zomaar gebeuren dat Nederland 368 soldaten naar Mali stuurt. We onderdrukken niet, maar als wij, als moslim gemeenschap, aangevallen worden en onderdrukt worden dan zullen wij onze tanden laten zien. En die zijn scherp!”

[…] “De men leeft in een samenleving die te maken heeft met een financiële crisis, een maatschappelijke crisis en een morele crisis. De islam biedt daar de oplossing voor, maar dat moeten de mensen nog wel weten.”

Dawah
Dawah heeft een lange traditie binnen de islam en wordt meestal vertaald met ‘uitnodiging tot de islam. Grofweg kan dawa gezien worden als een praktijk met drie dimensies:
1) Een getuigenis over de islam;
2) Een rituele praktijk waarbij verschillende formules en handelingen worden herhaald;
3) Dawah is openbaar en ook gericht op een publiek effect, bijvoorbeeld bekering.

Dawah kan betrekking hebben op het openbaren van de boodschap van God en mensen laten leiden naar het geloof. Daarnaast leert de geschiedenis ons dat dawah ook betrekking kan hebben op propaganda door religieuze en/of politieke leiders om hun gezag te vestigen en te legitimeren. Toen de Arabieren de islam verder verspreiden, kreeg dawah meer en meer het karakter van missiewerk. In de huidige tijd zien we nog twee andere functies. Namelijk allereerst als plicht voor activistische moslims (vooral in allerlei revitaliseringsbewegingen) om andere moslims naar het rechte pad (volgens hun interpretatie) van islam te leiden. En ten tweede om te werken aan een beter imago van islam in het licht van tal van islamofobische uitingen en ontwikkelingen.

Dawahlines
Deze Happylines Dawah is een nieuwe creatieve ontwikkeling die voortborduurt op wat al eeuwenlang gangbaar is en tegelijkertijd gebruikt maakt van nieuwe media: de happylines in Spits en Metro en social media zoals Facebook. De facebookpagina is opgericht door Abou Khattab Al Turkmani (salespromotor en eigenaar van een cosmeticabedrijf) samen met een vriend van hem; jonge moslims van rond de 20 jaar. De pagina heeft inmiddels ruim 400 likes, maar beiden zijn van plan om het groter te maken. Abou Khattab vertelt dat hij mensen wil informeren en prikkelen tot het onderzoeken van de islam door kleine teksten achter te laten in de happylines.

Dat ze denken, ‘Hey, is dat écht zo? Het is niet zo als we dachten dat het was.’ Ik wil de mooie, lieve kanten van islam laten zien. Het zijn liefdevolle breinprikkels om mensen uit te nodigen tot islam. Daarmee ontken ik niet dat ‘jihad’ in islam thuishoort. Maar het gaat om wijsheid en goed onderricht; we willen niet de islam op een angstaanjagende manier verspreiden.

In mijn gesprek met hem verwijst hij naar de Quran, sura 28, aya 56:

Waarlijk, gij zult hen die gij wilt niet kunnen leiden, maar Allah leidt wie Hij wil; en Hij kent hen het beste die geleid willen worden.

Abou Khattab wil niet op een harde confronterende manier dawah verrichten, maar juist op een vriendelijke manier. Volgens hem kunnen we niet bepalen dat degenen die men lief heeft, geleid worden: “God leidt wie hij wil”. Hij stelt daarbij overigens wel zeer helder dat dat niet betekent dat hij de ‘jihad’ ontkent:

Dat wil niet zeggen dat ik de strijd ontken of dat we ons laten onderdrukken. Als de politie met wapenstok wordt afgestuurd op een partijtje voetbal, dan moeten we optreden. Wij laten ons niet onderdrukken.’

Abou Khattab was één van de gasten tijdens het voetbaltoernooitje dat in Den Haag op het trapveldje aan de Hondiusstraat georganiseerd werd en dat werd opgebroken door de politie (zie mijn verslag HIER).

Hartverzachters
Veel van de boodschappen die totnutoe te zien zijn op de Facebook pagina zijn, naast pogingen om het imago van de islam te verbeteren en mensen nieuwsgierig te maken, ook te zien als manieren om mensen een hart onder de riem te steken. Dat soort boodschappen en veel van de teksten in het algemeen die een vriendelijk gezicht van de islam proberen te laten zien, worden ook wel ‘hartverzachters’ genoemd. Het idee daarbij is dat willen mensen tot islam kunnen komen hun hart open moet staan voor de boodschap; een ‘hard hart’ houdt alles tegen terwijl een ‘zacht hart’ als van nature open staat voor de boodschap van God. Bij deze hartverzachters gaat het soms om spirituele teksten; soms om steuntjes in de rug, maar in alle gevallen om het benadrukken van de zachte, vriendelijke kant van islam.

Andere teksten hebben weer wat meer weg van vermaningen, maar dan wel weer op zo’n manier dat ze tegen de heersende stereotypen zouden moeten ingaan:

Andere bijdragen kiezen ook de vriendelijke kant, maar hebben toch ook een confronterend element in zich zoals de volgende:

En soms een provocatief element, kijk goed naar de volgende:

En ook deze ingezonden happylines is in die lijn:

De initiatiefnemers willen echter vooral de nadruk leggen op de zogenaamde hartverzachters, vriendelijke boodschappen en steuntjes in de rug.

Happy Dawah

Happylines Dawah is een interessante moderne en creatieve wijze van dawah verrichten uit de hoek waar mensen het wellicht niet verwachten. Het is ook opvallend omdat de meeste dawah activiteiten in Nederland in de praktijk niet specifiek gericht zijn op het bekeren van niet-moslims (met als belangrijke uitzondering Waaromislam.nl), maar op het brengen van moslims naar het rechte pad of het corrigeren van het imago van de islam bij niet-moslims. Happylines Dawah maakt dat onderscheid niet, niet in type boodschap en niet in publiek. Het is ook geen dawah door middel van grote lezingen, cursussen en grote gebaren, maar juist door het klein te houden met hartekreten, alledaagse overwegingen, kwinkslagen, enzovoorts. Soms met een politieke boodschap, soms als steuntje in de rug voor een dag.

Overigens is het mijns inziens ook niet correct om een confrontatie dawah te zetten tegenover een meer vriendelijke dawah. Zoals ik het zie  gaat het om verschillende stijlen van religieus activisme, maar niet persé om een verschillende boodschap. Sommige moslims kiezen voor een dawah met een vriendelijk gezicht ook omdat zij kritiek hebben op andere moslims die dat niet doen, maar daar is in dit geval geen sprake van. Tegelijkertijd zou het ook onterecht zijn om alle vormen van dawah over één kam te scheren als ‘jihadistisch’ want daarmee zou je het leven van moslims reduceren tot slechts één dimensie. Het gaat volgens mij om verschillende afwegingen over wat de kwestie is waarom dawah nodig is, waar mensen behoefte aan hebben en welke benaderingswijze en boodschap effectief is tegen de achtergrond van hun opvatting over de boodschap van islam en over de samenleving waarin men leeft.

1 comment.

Jihadstrijders zijn ook mensen

Posted on December 1st, 2013 by martijn.
Categories: Guest authors, Headline, Public Islam, Religious and Political Radicalization, Society & Politics in the Middle East.

Gastauteur: Joas Wagemakers

De recente oproep op Facebook van een Arnhemse moeder om informatie over haar zoon, van wie ze inmiddels weet dat hij naar Syrië is vertrokken om daar wellicht te gaan strijden tegen het regime van President Bashar al-Asad, was schrijnend. De zorg van een moeder om haar zoon snapt iedereen, maar haar verhaal staat in schril contrast met het beeld dat we doorgaans via de media krijgen over jihadstrijders: ideologisch geïnspireerde fanatiekelingen, terroristen, jonge (wellicht misleide) mannen op zoek naar “martelaarschap” en verlangend naar de inmiddels welbekende 72 maagden in het paradijs. Toch lijkt deze moeder uit Arnhem met het alleszins menselijke beeld dat zij schetst van haar zoon dichter bij de realiteit van jihadstrijders te staan dan de beelden die we meestal over hen te zien krijgen.

Op tawhed.ws, een Arabischtalige website die de grootste online bibliotheek van radicaal-islamitische literatuur herbergt, bestaat een forum waar moslims van over de hele wereld om fatwa’s (islamitisch-juridische adviezen) kunnen vragen aan radicale geleerden. Omdat men onder een pseudoniem vragen kan stellen is de anonimiteit gewaarborgd en daarom geeft dit forum een goed beeld van wat er echt leeft onder in ieder geval een deel van de potentiële jihadstrijders. De vragen die gesteld worden op dit forum schetsen, interessant genoeg, een heel menselijk beeld van de jongemannen die maar al te snel als “terroristen” worden neergezet.

Familie

Een van de kwesties die telkens weer naar voren komen in de vragen die moslims met de bereidheid tot jihad stellen is toestemming van de ouders. Veel potentiële Syriëgangers weten dat zij voor bepaalde soorten jihad goedkeuring van hun ouders nodig hebben, maar stellen dat die hen dat absoluut niet geven. Sommigen ervaren dit duidelijk als een probleem en vragen dan ook of ze mogen liegen tegen hun ouders; anderen lijken eerder te hopen op een antwoord dat hen vrijstelt van de jihadplicht en willen weten of ze misschien ook met geld de strijd kunnen steunen. Een persoon gaat zelfs zo ver om te vragen wat de mogelijke excuses zijn om je aan de strijd te onttrekken, kennelijk in de hoop dat er tenminste eentje ook op hem van toepassing is.

Een ander belangrijk onderwerp dat vaak terugkomt in vragen van mogelijke Syriëgangers is de zorg voor hun familie. Velen stellen een arme familie, een zieke vader, een alleenstaande moeder of een vrouw en kinderen te hebben die ze geen van allen zomaar achter kunnen laten. Een persoon vreest dat als hij naar Syrië vertrekt zijn moeder van verdriet zal sterven en een ander zegt dat elke keer als hij over jihad begint zijn vrouw gaat huilen. Weer anderen willen graag trouwen, een baan behouden of hun studie afmaken en zien een reis naar Syrië als een mogelijk obstakel hiervoor. Kennelijk niet bereid om hun thuissituatie en carrière zomaar in de steek te laten, willen ze weten hoe ze in deze situatie moeten handelen.

Iets Doen

Dit alles duidt er niet op dat potentiële Syriëgangers er eigenlijk de kantjes vanaf willen lopen; dat zou geen recht doen aan hun wil om verzet te bieden tegen de oorlog die al-Asad tegen zijn eigen volk voert. Ook wordt hiermee niet ontkend dat er in Syrië door jihadstrijders wel degelijk gruwelijke misdaden worden gepleegd tegen alawieten, christenen en anderen. Het laat echter wel zien dat veel jihadstrijders in wording zich als moslims verplicht voelen “iets” te gaan doen aan de situatie in Syrië, maar tegelijkertijd ook gewoon mensen zijn met hun alledaagse beslommeringen. Hun vragen over jihad tonen dat ze lang niet altijd ideologisch geïnspireerde moordenaars zijn die reikhalzend uitkijken naar het “martelaarschap”, maar ook hun zorgen, twijfels en angsten hebben. Voordat we oordelen over deze “terroristen” is het daarom goed om een vraag in het achterhoofd te houden die op voornoemd forum gesteld werd door een van hen: “Als je gedood wordt tijdens de strijd, ben je dan ook een martelaar als je bang bent om te sterven?”

Joas Wagemakers is onderzoeker en docent aan de Radboud Universiteit Nijmegen, afdeling Islamstudies. Hij deed onderzoek naar de ideologie en invloed van Abu Muhammad al-Maqdisi; één van de meest invloedrijke jihadi-salafi denkers. In 2010 promoveerde hij cum laude op dit onderzoek en ontving hij eveneens de Erasmus Studieprijs. In 2012 verscheen zijn boek The Ideology and Influence of Abu Muhammad Al-Maqdisi bij Cambridge University Press. Hij publiceert veel over islamisme in het moderne Midden-Oosten en blogt ook voor Jihadica.com. Dit stuk verscheen eerder in Trouw en is met toestemming van de auteur geplaatst.

9 comments.

Islamic Finance in the Netherlands

Posted on November 23rd, 2013 by martijn.
Categories: Guest authors, Headline, Islam in the Netherlands, Multiculti Issues, Public Islam.

Guest Author: Rachida Talal-Azimi

Recently, UK prime minister David Cameron announced government plans to be the first outside the Muslim world to issue a bond that observes the principles of Islamic jurisprudence. He made the announcement at the “Islamic Davos”, or the World Islamic Economic Forum (29-31 October). Although London is the main hub for the Islamic finance industry in Europe, in the Netherlands it grows as well.

Economic crisis

Despite the worldwide crisis, the Islamic financial market is rising very fast and is currently one of the fastest-growing segments in the financial sector. The sector appears to be less affected by the crisis than the rest of the financial market (Standard & Poor’s 2010, Alasrag 2010). Although the market accounts for only around 1% of total global assets and remains tiny compared to conventional finance, it has grown at an annual rate of 15% to 30% since 2000 (UKIFS 2012, Rung et al. 2011, el Qorchi 2005). Islamic financial products have to be structured according Islamic rules. This means, among other things, that an Islamic financial institution may not offer interest and gambling (e.g. speculation) products or invest in the pork, alcohol or weapon industries. Islamic financial institutions enable their clients to save or take loans through other constructions. Due to, among other factors, the presence of a sizeable Muslim population and the concomitant demand for Islamic financial products, Islamic finance has grown in both Muslim countries and Western countries, such as the United Kingdom and the United States. The French government is currently considering whether (and, if applicable, what) legislative changes should be implemented in order to facilitate Islamic finance in France. Various other European countries, including Malta, Germany and Italy, have shown an interest in this market as well (Standard & Poor’s 2010).

The Dutch market

The Netherlands, with a Muslim population of approximately one million, had also shown interest in this market, especially during the years before the financial crisis. Islamic finance and mainly Islamic mortgages had been the topic of discussion within the Dutch government, on conferences and also of research from 2004 to 2008. Different financial institutions were interested in the development of these kind of mortgages, such as the Rabobank and ABN AMRO. After a few years of investigation the financial institutions have ended these studies for different reasons, such as institutional obstacles.

Bilaa-Riba, established in 2006 as the first Islamic financial institution in the Netherlands, had the aim to introduce an Islamic mortgage, but terminated her activities in 2008. Until now, there is no real Islamic financial industry in the Netherlands, but there have been some developments in the last years. In 2007, ABN AMRO launched an Islamic structured investment product, the LLB Top 20 Middle East Total Return Index Certificate. In that same year, the minister of Finance, Wouter Bos, proclaimed that the country would review its role in the Islamic finance industry and that the government will look into ways to attract Islamic finance to the Netherlands. A year later, Barclays launched three Amsterdam-listed Islamic investment product, trackers that follow the movements on Islamic indices. On May 22, 2008, the Dutch Central Bank (DNB) and the Netherlands Authority for the Financial Markets (AFM) published a study on the potential regulatory issues that would have to be addressed when introducing Islamic finance in the Netherlands. During that time the Holland Financial Centre started a working group to promote Islamic finance in the Netherlands and to attract investors within the global Islamic financial sector to the Dutch market. This initiative came to an end after a few years.

Ethical and sustainable finance

During the beginning of the crisis, Islamic finance was not an important topic of discussion anymore in the Netherlands. Nevertheless, currently we see that the interest in Islamic finance in the Netherlands is growing again. The subject cropped up in the public debate, but also in the business domain again. The expectation is that the potential demand for Islamic finance in the Netherlands will rise in the coming years as a result of a growth in population, the educational and income level of Dutch Muslims, but also because there are non-Muslims who believe that Islamic financial products would be a better and in some way a more sustainable alternative for the conventional financial products that have been failed in their eyes. Furthermore, several conferences have been organized the last two years where the topic have been discussed, such as OIKOS (February 9, 2012 – “Islamic Development Finance”) and De Buren (October 9, 2012 – “It’s the Economy, Stupid #5: over Gharar, Riba and Murabaha”). A potential end to the mortgage interest deduction, which is an important Dutch political issue at this moment, will make it much easier to introduce Islamic mortgages in the Netherlands. The prospect is that it is just a matter of time when Islamic finance will also be available in the Netherlands.

Rachida Talal-Azimi has worked as a researcher for the Economic Research Department of Rabobank, first for the Financial Sector Research team and from January 2013 for the International Macro Economic Research team. She is involved in various subjects relating to the financial sector. She is currently obtaining a Ph.D. in Islamic Finance at Radboud University Nijmegen. Rachida studied Arabic and Middle-Eastern Studies, and previously worked at the Netherlands Authority for the Financial Markets. She also completed an internship at the Immovable Property Knowledge Group at the Dutch Tax & Customs Administration.

Literature

Alasrag, H. (2010) “Global Financial crisis and Islamic finance”, MPRA Paper 22167. Munich: University Library of Munich.

Qorchi, M. el “Islamic finance gears up.” Finance and Development – A quarterly magazine of the IMF, december 2005, vol. 42, nr. 4

Rung, G. etc. (2011) Islamic Finance: Building 150 financial institutions by 2020, Oliver Wyman.

Standard & Poor’s, Islamic Finance outlook 2010.

UKIFS (a part of TheCityUK), “Islamic finance”, Financial markets series, March 2012

2 comments.

Welkom in Eurabia III: Islamofobie

Posted on November 2nd, 2013 by martijn.
Categories: Activism, Islam in the Netherlands, islamophobia, Multiculti Issues, Notes from the Field, Public Islam.

Op 18 oktober vond de islamofobieconferentie in Amsterdam plaats, georganiseerd door Euro-Mediterraan Centrum voor Migratie en Ontwikkeling (Emcemo) en het Collectief Tegen Islamofobie en Discriminatie (CTID; een initiatief van Emcemo). Ik kon alleen ‘s middags, maar had de eer om één van de workshops te mogen voorzitten. In het ochtendprogramma waren er maar liefst zeven sprekers (wat mij echt veel te veel lijkt) onder wie Ineke van der Valk (onderzoeker en schrijver van Islamofobie en Discriminatie, Universiteit van Amsterdam/MDRA Amsterdam). U kunt haar lezing terugvinden bij Republiek Allochtonië. Jan Jaap de Ruiter was ook aanwezig en zijn verslag staat op NieuwWij: islamofobiedebat zonder islamofoben. Inderdaad waren er geen islamofoben aanwezig. Geen idee waarom, maar wat mij betreft een prima ding. Je gaat ook geen racismedebat voeren en vervolgens racisten uitnodigen. Dat wil niet zeggen dat er geen kritiek op de term was. Die was er zeker wel; in ieder geval in de workshop die ik leidde met als experts Ineke van der Valk en Ties Prakken (Emeritus-Hoogleraar Strafrecht aan de Universiteit van Maastricht. Advocaat in 2010-2011 rechtszaak tegen Geert Wilders).

In mijn workshop waren er dus wel degelijk vraagtekens over de term en ook over de oorzaken ervan. Ik zet eerst een paar aspecten op een rij.

Islamofobie bestaat

Ik hanteer hier een eigen definitie (mede ontleend aan een recente expertmeeting) dat islamofobie gaat om een reactie tegen mensen die beschouwd worden als buitenstaander en tegen een negatieve generaliserende en essentialistische definitie van islam die leidt tot een rationalisering om moslims op een bepaalde manier te onderscheiden van anderen. Hier zitten dus drie stappen in:

1. Ondanks dat Nederland al eeuwen een geschiedenis heeft met islam, wordt de islam door velen (ook door moslims overigens) nog steeds beschouwd als iets van buiten. Dit heeft weliswaar natuurlijk vooral te maken met het feit dat het gros van de moslims in Nederland bestaat uit voormalige gastarbeiders en hun nazaten, maar laten we wel wezen die zijn hier toch ook al weer enkele generaties. Tegelijkertijd is dit gebaseerd op, en wordt er een definitie gemaakt van islam die vooral bestaat uit: geweld, intolerantie, vrouwenonderdrukking, strevend naar dominantie, enzovoorts. Allemaal zaken die de meeste mensen negatief vinden en waarbij men er (in het geval van islamofobie) vanuit gaat dat moslims dat tot op zekere hoogte allemaal onderschrijven simpelweg vanwege het feit dat dit in de Koran zou staan, of in andere geschriften of door schriftgeleerden en predikers verspreid worden. Moslims die dat niet zouden onderschrijven zouden geen praktiserende moslims zijn (maar nog steeds moslim) en/of uitzonderingen op de regel. Terwijl mensen en hun daden die dat beeld bevestigen worden gezien als de regel.
2. De nadruk op die essentialistische definitie leidt ertoe dat we moslims zien als alleen moslim op een negatief beeld van islam. Moslims en/of islam zouden dan de typische Nederlandse waarden en normen en sociale cohesie bedreigen omdat ze dat negatieve beeld aanhangen. Natuurlijk weet iedereen ook wel dat dat niet per definitie zo is, maar dat kun je nou eenmaal niet altijd van tevoren zien en weten, dus zitten eigenlijk alle moslims in het verdachtenbankje. Wel wordt er hier een onderscheid gemaakt tussen radicale moslims en liberale/gematigde moslims in een poging islam zodanig te incorporeren dat het passend is bij de Nederlandse samenleving. En dan wordt niet de samenleving van de Hells Angels, de SGP of de boeren bedoeld, maar een seculier-christelijk ideaalbeeld van de Nederlandse samenleving waarin de centrale waarden draaien om seculier liberale vrijheden en seksuele vrijheden. En omgekeerd; precies die vrijheden zouden onder druk staan door moslims (in het algemeen of door de radicalen). Wanneer men de opvatttingen van de Hels Angels of SGP aanhoudt, zal men eerder radicaal genoemd worden (hetgeen bij SGP en Hells Angels natuurlijk niet gebeurt).
3. De uitkomst kan verschillend zijn. Een integratiebeleid dat eigenlijk alleen maar over moslims gaat tot een radicaliseringsbeleid dat specifiek over radicale moslims zou gaan, de politieke retoriek van Wilders, de nepwetenschap van Geenstijlcolumnisten Annabel Nanninga en Hans Jansen, uitsluiten van moslima’s vanwege hun hoofddoek, tot gewelddaden tegen moslims en hun instituties.

Islamofobie kan dus betrekking hebben op allerlei uitingen, maar ook op oude en bestaande structurele aspecten van een samenleving zoals ongelijkheid, de regeling van religie, beleid, machtsverschillen, de representatie van geschiedenis, taalgebruik, enzovoorts.

De geschiedenis van islamofobie

Het oudste werk voor zover bekend, dat de term islamofobie gebruikt is het boek uit 1910 van Alain Quellien La politique musulmane dans l’Afrique Occidentale en het artikel van Maurice Delafosse, L’état actuel de l’Islam dans l’Afrique occidentale française (Revue du monde musulman, vol. XI, n°V, 1910, p. 57). Vaak wordt ook verwezen naar het boek uit 1918, Het leven van Mohammed – de Profeet van God, van Etienne Dinet en Sliman Ben Ibrahim. Zij gebruikten het in dit werk en latere werken om de vijandigheid van Europa tegenover islam te bespreken en de rol die ‘islamofoben’ zoals tal van missionarissen en Gladstone, Cromer, Balfour en de aartsbisschop van Canterbury speelden. In het Engels duikt de term voor het eerst in 1925 op (Stanley A.Cook, Chronicle. The history of religions, Journal of Theological Studies, n°25, 1924, p. 101-109, zonder verwijzing naar de Fransen) en later weer in 1976 (Georges C. Anawati, Dialogue with Gustave E. von Grynebaum, International Journal of Middle East Studies, vol. 7, n°1, 1976, p. 12). Er is dus geen sprake van dat de term islamofobie een recente term is gelanceerd door Iraanse fundamentalisten, de moslim broeders of de Organisatie Islamitische Conferentie (OIC) zoals wel eens gesuggereerd wordt (zie ook “Islamophobie”: une invention française).

Alleen het gebruik van de term is niet voldoende natuurlijk. De geschiedenis van racisme is immers ook ouder dan de term racisme. Dit betekent dat islamofobie ook geanalyseerd kan worden als een historisch fenomeen en wel één die nauw verbonden is met de geschiedenis van racisme, anti-semitisme en het idee van Europa als wit continent. In verschillende vormen is er van de tijd van de kruistochten, Martin Luther, Johannes Calvijn, Kant, Karl Barth een lijn te ontwaren waarin moslims/islam als de grote Ander zijn neergezet. In de tijd van het kolonialisme en de opkomst van het nationalisme zijn er in alle delen van Europa verschillende ideologische repertoires ontstaan waarin de figuur van de ‘slechte moslim’ een grote rol speelde.

Islamofobie en ‘ras’

Wanneer we naar de geschiedenis kijken zien we ook gelijk dat racisme nooit alleen gebaseerd was op fenotypische elementen (uiterlijkheden die aan een ‘ras’ worden toegeschreven), maar ook altijd een cultureel en religieus element heeft gehad. ‘Moslim’ is dan als sociale categorie weliswaar niet zomaar vergelijkbaar met ‘zwart’, maar dat geldt ook voor de categorie ‘joods’ die pas na lange tijd is verworden tot een ogenschijnlijk biologische categorie. Bij anti-semitisme is het religieuze element ook nooit verdwenen, maar hoogstens gemaskeerd door de nadruk op ‘ras’. Bosnische Moslims werden ‘etnisch gezuiverd’ nadat ze steeds meer werden gezien als aparte raciale groep door mensen die fenotypisch, cultureel en taalkundig gezien gelijk waren. Niemand die zich druk maakte over hoe vaak een Bosnische Moslim naar een moskee ging: men werd op basis van afstamming gecategoriseerd als Moslim. Dit heeft ook consequenties dus voor het argument dat islamofobie geen racisme kan zijn, omdat religie geen ras is. Dan vergeten we dus dat a) een ras niet bestaat maar een sociale constructie is die we zelf maken en b) ras nooit alleen om ‘kleur’ gaat.

Dat argument (dat religie geen ras is) dat religie iets vrijwilligs is, iets dat je kiest, past mooi bij een hedendaagse secularistische opvatting over religie waarbij religie steeds meer wordt gereduceerd tot een privekeuze en een mening, maar is slaat volslagen de plank mis. Mensen kunnen religie ervaren als iets diepgaands, doorleefds; iets dat je niet zomaar van je kunt afschudden. Het meest interessante voorbeeld is misschien nog wel van Nadia Ezzeroili die een indrukwekkend stuk in Vonk schreef over afscheid van God; zowel afvalligheid en moslim zijn, zijn diepe ervaringen die geestelijk en lichamelijk beleefd en geïnternaliseerd worden. Het is niet iets wat je zomaar van je kunt afschudden; al helemaal niet wanneer je als kind in een gelovig gezin geboren bent. Daar kies je immers ook niet voor en je ouders, je directe omgeving en de wijdere omgeving beschouwen je dan ook als moslim, jood, christen of hindoe als je ouders dat ook zijn. Verder kiest ook niemand ervoor om in een samenleving te wonen waarin de buitenwereld je voortdurend het etiket moslim opplakt of je nu wil of niet. Er is ook geen moslim die zeggenschap heeft in de definities van de overheid of media over wie een moslim is.

Islamkritiek

Een argument dat sterk naar voren kwam in mijn workshop is dat de term islamofobie niet gebruikt mag worden om kritiek op de islam onmogelijk te maken. Dit is een argument dat we vaker horen en dat uitgaat van een tegenstelling tussen islamofobie en vrijheid van meningsuiting. Dat laatste is echter geen leeg absoluut begrip, maar een die een specifieke invulling heeft gekregen in de politieke geschiedenis van ons land. Die invulling is gepaard gegaan met beperkingen onder meer op het terrein van copyright, smaad, laster, haatzaaien, (vroeger) blasfemie en opruiing. Daar hoeft het aanpakken van islamofobie dus helemaal niet haaks op te staan; beperkingen zijn inherent aan de vrijheid van meningsuiting. Islamkritiek is heel goed mogelijk zonder over te gaan op islamofobe redeneringen. Dus zonder generalisaties, zonder uit te gaan van een causale relatie tussen een eigen definitie van islam en het handelen van moslims, zonder uit te gaan van moslims als buitenstaanders of exceptionele categorie mensen. Die islamkritiek bestaat overigens ook, maar dan niet systematisch in Nederland.

Daarnaast kwam het argument naar voren dat Marokkanen/moslims ook de hand in eigen boezem moeten steken en aan hun eigen problemen moeten werken omdat die (mede) aanleiding geven tot islamofobie. De stelling van Jan Jaap de Ruiter en Carel Brendel dat er geen islamkritische geluiden te horen waren en er geen vraagtekens werden gezet bij het begrip islamofobie of hoe dat gebruikt wordt, klopt dan ook niet. Althans niet voor mijn workshop. Daar was voortdurend het punt te horen, met name vanuit de oude seculier-linkse hoek onder Marokkaanse Nederlanders, dat er problemen zijn en de moslims / Marokkaanse Nederlanders hun eigen problemen moeten aanpakken omdat die mede leiden tot islamofobie. Ten dele zal het inderdaad zo werken en er zijn inderdaad mensen (buiten de conferentie) die juist daarom beweren dat islamofobie terecht is want islam is ook gevaarlijk. Of mensen die stellen dat moslims misschien best last kunnen hebben van islamofobie, maar dat is dan hun eigen schuld want moslims doen ook vreselijke dingen. Of mensen die beweren dat moslims nu eenmaal minder rechten hebben omdat er moslims zijn die verschrikkelijke dingen doen.

Nu wil ik niet beweren dat het niet goed is wanneer mensen zelfreflectie toepassen en werken aan hun problemen, integendeel, maar voor de discussie over islamofobie is het mijns inziens irrelevant. Niemand die bij joden gaat stellen, dat joden eerst de hand in eigen boezem moeten steken of aan hun eigen problemen moeten werken om anti-semitisme uit de wereld te helpen. Of die bij racisme tegen zwarte mensen erop gaat wijzen dat er zwarte mensen zijn die misdrijven gaan plegen. Inderdaad er zijn er onder joodse en zwarte mensen ook individuen en groepen die wandaden plegen. Maar er is niemand die erop gaat wijzen dat racisme of anti-semitisme daarom goed of zelfs noodzakelijk is. Dergelijke overwegingen moeten zeker een rol spelen in de analyses van islamofobie, racisme en anti-semitisme, maar dat doet niets af van het feit dat het geen rechtvaardigingsgrond is. De overwegingen moeten meegenomen worden omdat deze een cruciaal onderdeel vormen van islamofobie, racisme en anti-semitisme; ze maken het mogelijk dat mensen onderbuikgevoelens zodanig rationaliseren dat er een aannemelijk argument lijkt (!) te ontstaan om groepen over één kam te scheren en uit te sluiten.

Het lijkt me goed om islamofobie, anti-semitisme en racisme tegen zwarte mensen gezamenlijk aan te pakken; het zijn nu en historisch verwante verschijnselen. De problemen die er zijn om islamofobie als aparte registratiegrond bij discriminatie aangemerkt te krijgen hebben wellicht deels te maken met de complexiteit van het verschijnsel en het gegeven dat uitingen over godsdienst op zich moeilijk aan te pakken zijn. Daarvoor moet dus misschien wat anders gevonden worden. Gelukkig is de wetenschap de laatste jaren bezig met een inhaalslag als het gaat om verdieping van het theoretische debat over het begrip waardoor het daar wat meer uit de politiek-activistische hoek gehaald wordt, maar waardoor er tegelijkertijd ook meer aanknopingspunten zijn om aspecten van dat verschijnsel aan te pakken.

Islamofobie en zwarte piet: zeggenschap

Maar er speelt ook nog wat anders en dat wordt duidelijk volgens mij wanneer we het vergelijken met de discussie over racisme tegen zwarte mensen. De recente discussie over zwarte piet en de verwensingen die daarmee gepaard gaan aan het adres van mensen als Quincy Dario laten (ga terug naar je eigen land) laten zien dat er sprake is van een felle ontkenning bij sommige mensen over het aanwezige racisme; soms geuit op een manier die uitermate racistisch is. Hoe tegenstrijdig het ook mag klinken, veel van deze mensen zijn ervan overtuigd dat zij geen racist zijn, willen ook geen racist zijn, want racisme is iets slechts. Het gaat soms ook om mensen die hardnekkig weigeren om verhoudingen in termen van kleur te zien; juist uit een aversie tegen racisme; men is kleurenblind. En alleen gekken en extremisten zijn racistisch. Dat mag oprecht zijn, het is ook een ontkenning van het feit dat de Nederlandse geschiedenis bol staat van racisme en dat met name blanke autochtone mannen in Nederland voordelen hebben die alleen te maken hebben met het feit dat ze geboren als blanke autochtone mannen. Nederland is er groot mee geworden zeg maar via slavernij en kolonialisme.

Een ander aspect dat een rol speelt is dat het gaat om zeggenschap en wie er onderdeel is van de morele gemeenschap. Voor veel blanke autochtonen horenzwarte mensen en moslims wel tot de Nederlandse samenleving, maar niet bij de categorie ‘ons’. De vraag wordt dan wie bepaalt er in dit land wat Nederlandse tradities zijn, hoe die eruit zien en wat de grenzen van deze tradities zijn? Hier speelt de ‘kleur’ wel degelijk een rol evenals een idee van afstamming ook al zijn de zwarte gemeenschappen al eeuwen onderdeel van Nederland en zijn al die zwarte mensen niet bij toeval en willekeurig aan komen waaien. Het idee is nu dat de ‘wij’ categorie van blanke autochtone inwoners zichzelf ziet als de natuurlijke eigenaar, bewoner van het land Nederland en als de norm en degene die de norm bepaalt (en daarmee bepaalt wie er in en uit de morele gemeenschap staat). De discussie over zwarte piet laat zien dat niet iedereen het daarmee eens en dat geldt ook voor de pogingen van zelforganisaties om islamofobie op de agenda te krijgen.

Verwant daarmee is dat velen onder blanke autochtonen het idee hebben dat juist zij degenen zijn die de minderheid gaan vormen of al zijn. We zien dat ook terug in de discussie over moslims in relatie tot tolerantie. Daarbij is tolerantie veranderd van betekenis. Tolerantie is niet langer iets wat anderen gegund wordt, maar wat anderen verplicht wordt: nieuwe Nederlanders moeten tolerantie accepteren want anders horen ze hier niet. Van iets dat een dominante groep geeft aan een minderheidsgroep, is het iets geworden dat de dominante groep eist van een minderheidsgroep. Daarbij ligt zeer sterk de nadruk op persoonlijke autonomie en de overtuiging dat de Ander, ic de moslim, persoonlijke autonomie veel minder waardeert en zijn waarden wil opleggen aan de autochtone Nederlanders, niet-moslims. De vertaling naar zwarte piet lijkt me hier eenvoudig. De racisme/islamofobie kaart wordt dus al snel ervaren als een manier van buitenstaanders om hun wil op te leggen op een moment dat blanke autochtone Nederlanders in de verdrukking zouden zitten. En vergis je niet, autochtone blanke Nederlanders zitten ook in het nauw, maar de vraag is of dat niet meer te maken heeft met processsen als mondialisering (EU, migratie), individualisering, terugtrekkende overheid, minder vertrouwen in de overheid en bezuinigingen. En dat alles geldt net zo goed voor zwarte Nederlanders en/of moslim Nederlanders.

Tot slot

De activiteiten van de laatste tijd rondom het thema islamofobie staan in het teken van pogingen om voor elkaar te krijgen dat islamofobie een aparte registratiegrond wordt bij discriminatie zoals dat ook het geval is bij anti-semitisme. Het moge helder zijn dat de afwegingen hierboven nauwelijks een plaats hebben bij die registratie. Het moet gaan om juridisch duidelijke gevallen van islamofobie die aantoonbare schade met zich meebrengen en/of een gevaar voor de openbare orde leveren. Dat is maar een klein aspect van islamofobie en kan alleen maar betrekking hebben op islamofobische uitingen en niet op de islamofobische structuren in beleid en samenleving. Dit wil niet zeggen dat men deze pogingen maar moet laten varen (integendeel), maar het betekent wel dat dit slechts één deel van de aanpak van islamofobie kan zijn. Uiteindelijk gaat het hier ook om macht. Zijn het de blanke, seculiere/christelijke autochtonen die bepalen wat de Nederlandse samenleving is, waar de grenzen van de vrijheden liggen of zijn de opvattingen, grieven en historisch bepaalde posities van zwarte mensen en moslims gelijkwaardig?

Eerder in de serie Welkom in Eurabia:

Deel 1: Voor een islamisering van de samenleving

Deel 2: De Protocollen van de Wijzen van Mekka

4 comments.

Goede media, slechte media: de naam van Allah in de wolken en in afval

Posted on October 30th, 2013 by martijn.
Categories: Activism, Public Islam, Ritual and Religious Experience.

Gastauteur: Peter Burger

In een tekenfilmpje over de hondjes Woezel en Pip ontwaarden moslims de afgelopen dagen de naam van Allah in een hoop afval. ‘Ik ben al 3 dagen achter elkaar beledigd. Mensen hebben echt geen respect.’ De producent betuigde spijt en veranderde snel de aanstootgevende beelden. Tegelijkertijd is een ander filmpje een hit onder moslims op Facebook: de naam van Allah verschijnt in wolken boven een Amsterdamse moskee – een wonder, gefilmd door AT5.

In het tekenfilmpje maken Woezel en Pip – twee hondjes die zijn bedacht door GTST-actrice Guusje Nederhorst – voor hun tante een taart zoals kinderen dat kunnen doen, van gras, botjes, zand en afval, waaronder een visgraat. In die visgraat herkenden een aantal moslims afgelopen week de naam van de allerhoogste. Men vermoedt een complot: ‘Hierbij doe ik een beroep op elke gelovige moslim om jullie kinderen niet meer te laten kijken naar tekenfilms die door de kuffaar [ongelovigen, PB] zijn geproduceerd’, aldus een op Facebook gedeelde oproep. ‘De kuffaar proberen op een hele sluwe wijzen tot het mentale gedeelte van uw kind door te dringen en schade aan te richten.’

Mijn zoontje is helemaal gek op ze, zegt een verontwaardigde moeder, ‘maar is nu ook voor het laatst dat hij ernaar kijkt. Weg ermee vieze smeerlappen.’

Heethoofden proberen een nieuwe cartooncrisis te ontketenen door Nederlandse protesten op te schalen naar internationaal niveau (‘Take a notice of this and see how the Kuffar offend our Creator in a cartoon’) en het adres van de producent te publiceren. Anderen zijn sceptisch: ‘oke er staat Allah en nu moet je goed nadenken als je zelf vis eet heb je ook een vissengraat waar Allah opstaat en dat je weg gooit dus niet overdrijven.’

De producent van Woezel en Pip reageert snel met een verontschuldigende boodschap op de website en per e-mail: de gelijkenis tussen de vissengraat en Arabische letters is toeval, ‘het is nooit onze bedoeling om iemand te kwetsen’, en past de beelden aan. Doe boodschap wordt door velen met vreugde begroet, maar niet iedereen is overtuigd: het is een poging tot mind control, de Illuminati zitten erachter, het kan gewon geen toeval zijn.

De naam van Allah in autobanden en ijsjes

Het is niet voor het eerst dat moslims claimen dat de naam van Allah en de profeet op geniepige wijze te schande worden gemaakt. In 1992 haalde een Japanse fabrikant autobanden terug omdat het profiel leek op Allah in Arabisch schrift, in 1994 protesteerden moslims tegen Arabische teksten op een jurk van Karl Lagerfeld, geshowd door Claudia Schiffer en in 2007 werd de naam van God ontdekt in ijsverpakkingen van Burger King. Al jaren gaat ook het verhaal dat het Coca-Cola-logo in spiegelbeeld de Arabische woorden ‘Nee tegen Mohammed, nee tegen Mekka’ laat zien.

Dat ook andere gelovigen zich door verborgen beeldtaal belaagd kunnen voelen, bleek kort geleden toen een reformatorische school in Kampen drieduizend agenda’s innam omdat er een plaatje in stond van het vredesteken, een vermeend duivels symbool.

Een wonder op AT5

Media kunnen een poort zijn waardoor het kwaad jou en je kinderen kan aanraken – zoals memorabel verbeeld in het Japanse spook met de lange haren dat in de horrorfilm The Ring uit de televisie kruipt. Maar media kunnen ook een plek zijn waarin het heilige zich openbaart.

Een ander filmpje over de naam van Allah verspreidt zich sinds deze week nog sneller over Facebook dan dat van Woezel en Pip. Op 27 oktober zette de Amsterdamse Taqwah-moskee een video van AT5 uit januari op de eigen Facebook-pagina, onder de kop ‘Allah’s WONDER of toeval???’ – drie vraagtekens, maar de CAPS LOCK hint naar het juiste antwoord. Boven de moskee spellen wolken de naam van Allah. Het filmpje ontving in drie dagen 3.000 likes, het werd 1200 keer gedeeld en kreeg 600 merendeels positieve commentaren.

Waar het hart vol van is

Wie erin gelooft, ziet de naam van God. Spelbrekers (‘Dat is rook uit de pijp van de vuilverbranding’) zijn in de minderheid op de Facebookpagina’s waar deze beelden worden gedeeld. Wetenschappers noemen het menselijke talent om dergelijke patronen te zien pareidolia. In de greep van emoties als verliefdheid en rouw kunnen we allemaal het gezicht van iemand die er niet is herkennen in een onbekende. Waar het hart vol van is, daar loopt het oog van over.

Na een jaar of vijftien als wetenschapsjournalist is Peter Burger momenteel docent en onderzoeker bij de studie Journalistiek en Nieuwe Media van de Universiteit Leiden. Hij doet onderzoek naar moderne sagen. In 2014 promoveert hij op een onderzoek naar verhalen over misdaad in kranten en op webfora onder de titel Monsterlijke verhalen. Dit stuk verscheen eerder op zijn blog De Gestolen Grootmoeder.

0 comments.

Impressie van een islam van Nederland in debat

Posted on October 16th, 2013 by martijn.
Categories: Activism, Islam in the Netherlands, islamophobia, Multiculti Issues, Notes from the Field, Public Islam.

Het voorafje

Het debat in De Balie was natuurlijk al begonnen voordat het begonnen was. De commotie over de gescheiden plekken voor vrouwen die, op verzoek van die vrouwen, geregeld waren door De Balie was groot. De Balie heeft hier onhandig gecommuniceerd. Aan de andere kant, men had kunnen communiceren tot men een ons woog; voor sommige criticasters was dit een vorm van islamisering of zelfs shariaisering. En dat nog wel in De Balie, de tempel van de vrijheid van meningsuiting. Ook onder moslims leidde het tot beroering: moesten déze moslims met déze arabist in debat? Drie extremen dat kan tot niets leiden, was de mening onder velen, temeer omdat, zo vond men, ze het alledrie eens zijn over het gegeven dat islam en Nederland niet zomaar compatible zijn. Jongerencentrum Argan zette een tegendebat op. Zie HIER voor het verslag van Jan Jaap de Ruiter.

Uiteindelijk bleven de speciaal voor deze vrouwen gereserveerde stoelen onbezet. Wellicht had men gezien de commotie eieren voor hun geld gekozen of vond men de afscheiding met mannen toch niet voldoende.

Ik was voor de verandering eens ruim op tijd (ja, ik doe echt mijn best mijn leven op dit punt te verbeteren) en genoot van een kopje koffie in De Balie. Na even een praatje gemaakt te hebben met Hans Jansen, O. en met Ibrahim Wijbenga ging ik bij de ingang nog even wat bekenden groeten. Daar werd ik vervolgens bij gestoord door Tom Staal van Powned; zoals de redactie daar al lang weet (want dat heb ik keurig uitgelegd aan een mevrouw van de redactie al een jaar of zo terug) praat ik niet met Powned. Niettemin drong Tom Staal zich toch op en vroeg of ik wat wilde zeggen. Mijn antwoord was dus ‘nee’ en daar nam hij geen genoegen mee. Ik móest uitleg geven. Mijn uitleg is ‘daarom’ want ik blijf mezelf natuurlijk niet herhalen. Daaropvolgend wist hij ongeveer tien keer te melden dat dat slap was van mij. Gelukkig reageerde hij dus heel gevat.

Bij het begin van het debat was er een klein opstootje omdat enkele moslims aan het bidden waren. Volgens directeur Yoeri Albrecht was dat hinderlijk zo in de gang en is De Balie ook geen gebedshuis. Dat laatste maakt voor het islamitisch gebed niet veel uit, maar ok. Ik heb het niet gezien, maar hij maakte er een einde aan. Bidden voor de ingang van de zaal of in de gang lijkt me ook niet verstandig in ieder geval, los van of het nu wel of geen provocatie is. Volgens mij was er ook een moskee in de buurt. Ik heb er verder weinig over gehoord, dus ik heb niet het idee dat men daar verder heel boos over was. Zie het verslag van AT5. Ik vraag me overigens af of het gebed echt verstoord werd; wat ik begreep waren ze klaar met het gebed maar ik kan me vergissen.

Moeilijke debatten

De speciale stoelen voor de dames blijven leeg. Foto via @ananninga

Albrecht opende het debat en stelde dat moeilijke debatten in De Balie thuishoren. Hij gaf daarna het woord aan Van Praag; de uitgever van de boeken van Hans Jansen. De opzet van het debat was vrij helder; Van Praag stelde vragen / legde stellingen voor aan Okay Pala en Abdul-Jabbar van de Ven op basis van wat Hans Jansen over islam geschreven heeft en Hans Jansen mocht toelichting geven en reageren op beiden (en zij weer op hem natuurlijk). Daarmee stonden Pala en Van de Ven eigenlijk al 1-0 achter omdat het debat zo het karakter kreeg van mensen te verantwoording roepen. De heren probeerden zich daar wel uit te worstelen door af en toe de aanval te kiezen. Zo stelde Abdul-Jabbar van de Ven dat hij toen hij in Nederland landde al hoorde over het gedoe van die plaatsen voor vrouwen en hij dacht: “Op het moment dat ik voet zette in Nederland, hoorde ik van de stennis rond dit debat en ik dacht: typisch Nederland, dat kleinzerige gedoe.”

Abdul-Jabbar van de Ven kreeg als eerste de vraag die vrij aardig aangaf in welke toon we de rest van dit debat moesten zoeken, namelijk of God eigenlijk niet vrouwelijk is. Van de Ven gaf aan dat dit een onzinvraag was aangezien God niet menselijk is, geen menselijke eigenschappen heeft en dus ook niet op die manier vergeleken kan worden.

De discussie ging vrij snel over islam en democratie en over sharia en democratie en de ambities die de islam daarbij zou hebben (van dergelijke soortgelijke phrases moeten we echt eens af; het is niet de islam die iets doet. het zijn moslims die iets doen, of niet doen.). Volgens Pala is zijn organisatie Hizb ut Tahrir (HuT) niet bezig met het invoeren van sharia in Nederland en Van de Ven wees erop dat het invoeren van de sharia complex is en dat mensen beter eerst bij zichzelf kunnen beginnen alvorens een shariastaat te claimen. Hans Jansen stelde dat sharia in feite een license to kill is voor moslims ten opzichte van niet-moslims en dat de rechten die ongelovigen hebben onder sharia geen rechten zijn, maar gunsten. Volgens hem zijn ongelovigen dus niet beschermd zoals de situatie in Egypte laat zien. Van de Ven komt daarop met islamitische bronnen die het ongelijk van Jansen moeten aantonen en in ieder geval laten zien dat het inderdaad complexer is dan hij stelt. Onder moslims kan dit op bijval rekenen van velen (maar niet allemaal), maar voor de rest van het publiek is dit niet erg overtuigend.

Als het gaat om democratie is de situatie volgens Pala vrij helder: islam en democratie horen niet samen. Hij stemt dan ook niet. Opvallend genoeg is de Hizb ut Tahrir een politieke partij, maar volgens Pala niet één zoals we dat kennen van het Westerse democratische systeem. Volgens hem hebben moslims de politiek ook niet nodig. De voorzieningen die moslims nodig hebben zijn er in Nederland en die zijn er gekomen ondanks de politici. De nuances die Van de Ven en Pala aanbrengen zijn nauwelijks besteed aan het publiek; althans niet aan een deel van het niet-moslim publiek dat tegen islam als geheel is. Sterker nog men vond dat Pala en Van de Ven daarmee om de hete brij heen draaiden, niet eerlijk waren en niet lieten zien zoals het echt was. Dat was ook voortdurend het punt van Hans Jansen. Hoewel hij zijn geloofwaardigheid in de wetenschap al lang is kwijt geraakt door de eenzijdige en soms zelfs verdraaide weergave van de realiteit in zijn boekjes, staat hij bij een islamofoob publiek nog steeds in aanzien. Tegenwoordig is hij columnist bij Geenstijl; inderdaad dezelfde site waarvan Annabel Nanninga (nadat Telegraaf erover publiceerde) een boosmakertje bakte over de gescheiden plekken voor vrouwen in De Balie.

Identiteit & Ideologie
Op een gegeven moment stelt Van Praag de vraag aan Pala en Van de Ven of zij zich Hollands voelen; de vraag is nadrukkelijk niet voor Jansen. Dat kan alleen verklaard worden door het gegeven dat Jansen geen moslim is hetgeen aardig de insteek van deze voorzitter liet zien. Als hij neutraal was geweest en niet de boekverkoper van Hans Jansen had hij ook hem die vraag gesteld. Van de Ven maakt duidelijk dat hij zich ziet als Hollands, maar ook als wereldburger en dat hij zich mede door het debat in Nederland niet thuis voelt. Manchester, waar hij woont, is op dat punt beter stelt hij.

Vervolgens gaat het in debat in de richting van shariaenclaves (het voorbeeld van de Schilderswijk wordt genoemd; ja het gaat echt alle kanten op). Op momenten dat het debat dreigt te gaan over alles wat buiten Nederland plaatsvindt, wijzen Pala en Van de Ven dat af: “Dat is niet het onderwerp.” De voorzitter wil toch graag echt weten wat moslims nu idealiter nastreven. Dat zijn er nogal wat: ruim 1.000.000.000 maar ok, het gaat om Pala en Van de Ven natuurlijk. Beiden maken duidelijk dat de ideale situatie volgens hen is dat islam overal regeert. Dat is toch ook logisch zegt Van de Ven, iedereen wil toch dat de eigen ideologie overal geldt? “Het Westen doet dat ook, met leugens en geweld. Denk aan de oorlog in Irak.” Het is niet zo stelt hij dat als je verklaart tegen democratie te zijn, dat je dan voor dictatuur bent. Dat gaat er, zo stelt hij, van uit dat democratie vrij is van onderdrukking hetgeen natuurlijk niet zo is verklaart hij met een verwijzing naar de situatie van zwarte burgers in de VS in het verleden.

Foto via O.

Waarheden
Volgens Hans Jansen zijn de nuances die Van de Ven en Pala aanbrengen, geen nuances, maar leugens. Bijvoorbeeld wanneer het gaat om Syrië. De rebellen daar willen volgens hem sharia. “Dat mensen daar niet voor uit willen komen en zich ervoor schamen is begrijpelijk met zo’n verschrikkelijk systeem, maar van jullie verwacht ik meer.” Pala wil niks zeggen over Syrië maar wel wil kwijt dat het vertrek van Nederlanders naar Syrië om daar te vechten niet de aanpak van HuT is. De stichting van het kalifaat dient volgens hem te gebeuren als een intellectuele en politieke onderneming, maar niet met kogels. Als iemand wil gaan, dat is tegen onze methode, maar dat is zijn vrijheid. En als het van de Nederlandse staat mag, wat is het probleem dan?

“Beperkingen (die Van de Ven en Pala aanbrengen voor het verwezenlijken van sharia zoals haalbaarheid en draagvlak en de verschillen tussen moslimlanden en niet moslimlanden, MdK) van plaats en tijd zijn uitsluitend van tactische aard. Jullie zijn bang om eerlijk te zeggen wat jullie willen. Zo wordt het slaapverwekkend.” stelde Hans Jansen. Tactiek is inderdaad niemand vreemd, maar dat toepassing van islamitische principes ook volgens het begrip dat Van de Ven en Pala hebben in een niet-islamitische omgeving complex en genuanceerd is (zoals zij benadrukten) was niet wat het publiek wilde horen. Dat kwam ook naar voren in het onderwerp geloofsafval; een punt dat Jansen al eerder naar voren had gebracht. Pala en Van de Ven zijn het erover eens dat dat tegen de islam is. Van de Ven stelt dat je in Nederland zo iemand adviseert en die persoon gaat dan zijn of haar eigen weg. Pala vult aan dat dit het probleem van de persoon in kwestie is hier, zijn keuze.

Zaalvragen
Vervolgens is de zaal aan bod hetgeen leidt tot nog meer verwarring en hak op de tak gedoe dan al het geval was. Joods-christelijk pastor Ben Kok stelt dat als islam vrede is, hoe het dan kan dat er overal geweld is met moslims (voor een preciezere uitleg zie zijn site). Van de Ven stelt daarop dat we spreken over islam en niet over moslims. Kijk ook naar Engeland zegt hij en hoeveel moslims daar vast zitten. ‘Maar niet omdat ze moslim zijn’ roept iemand uit de zaal. Niet geheel onterecht wordt dat bestreden door Van de Ven.

Ook Maiwand al-Afghani komt aan bod en begint een lang betoog. Na een uitgebreide begroeting waarin hij onder andere moslims vrede wenst, reageert Van Praag direct door te stellen: “Dus mij wens je geen vrede toe?”. Maiwand Al Afghani stelde verder onder meer: “Wij moslims moeten niet bang zijn om de waarheid te zeggen. We moeten de zaken niet verdraaien. Wij willen het liefst op vreedzame wijze de islam laten domineren. Net als de profeet dat aanvankelijk ook deed. Maar op een gegeven moment werd hij gedwongen tot de jihad.” Hij zei nog veel meer, maar zijn lange verhaal leidde tot ongenoegen en ongeduld bij veel aanwezigen onder wie Annabel Nanninga die riep dat hij naar huis moest gaan. Ik denk dat velen daardoor de crux van zijn betoog misten en ook de zware lading ervan. Ik ga er hier niet verder op in. In zijn antwoord wijst Van de Ven Maiwand op het belang van goede manieren en vraagt hij zich af hoe lang Maiwand de islam al bestudeert: “Laten we het anders zeggen, dat ik na jaren van studie tot ander inzicht kom.” Hans Jansen herhaalde zijn eerdere opmerking dat hij zich ook zou schamen voor een gedachtegoed als dat van shari’a. Hij vond het wel wat laf was dat als Pala en Van de Ven, er omheen blijven draaien. Volgens mij was dit zo ongeveer het moment dat Van de Ven en Pala het debat lieten voor wat het was. De lichaamstaal van Van de Ven sprak in deze boekdelen volgens velen: die kwam ongeïnteresseerd over volgens sommige moslims en niet-moslims. (Zie het verslag van Maiwand Al Afghani).

Op een gegeven moment, ben even kwijt hoe, gaat de discussie over het doden van ongelovigen. Van de Ven stelt dat Jansen alles uit de context haalt waarop Pala de hele context van het vers aanhaalt. Eerder had Van de Ven ook al de islamitische bronnen gebruikt (hadith) en de toehoorders gevraagd of die betrouwbaar waren (de hadithverzamelingen); waarop diverse moslims in het publiek dat beaamden. Ibrahim Wijbenga kwam terug op de verwerping van democratie en de stelling dat moslims de politiek niet nodig hebben. ‘Hoe wil je dan moslims een stem geven tegen de PVV’? zegt hij. ‘Wat heb jij dan bereikt’ riposteert Pala.

Na Al Afghani is er nog iemand uit het publiek die een statement wil geven (nadat iemand had gepleit om het nu eens eindelijk over het thema de toekomst van de islam te hebben). Volgens mij maakte deze man het statement namens een groepje autochtone niet-moslims in het publiek en hij stelde dat hij ervan overtuigd is na dit debat dat hij geen sharia wil en dat sharia betekent het aanvallen van niet-moslims. ‘Sharia is eeuwige broedermoord’. Hetgeen Pala verleidt tot het antwoord: ‘U weet inderdaad niet veel van islam.’

Een vrouw uit het publiek stelt vervolgens de vraag wat haar toekomst onder sharia is aangezien zij getrouwd is met een vrouw. Pala en Van de Ven geven daar niet echt antwoord op wat op afkeuring van een deel van het publiek kan rekenen. Hans Jansen wijst er nogmaals op dat sharia een ‘suprematie ideologie’ is waarna Van de Ven stelt dat de toekomst van islam in Nederland een ander thema is dan de toekomst van Nederland onder islamitische dominantie.

Pala brengt dan een belangrijk punt aan de orde: “De toekomst van moslims in Nederland is een beter onderwerp. Wij zijn minderheid en wij vragen of jullie nog met ons willen samenleven?” Volgens Hans Jansen kan dat niet: de intolerantie van de islam kan niet geaccepteerd worden. Maar stelt hij, als moslims zich afkeren van de sharia en niet overal eisen gaan stellen, dan kunnen moslims best hier worden.

Van de Ven stelt opnieuw dat Jansen alleen het, volgens Jansen, negatieve van de sharia belicht en zo alles uit de context haalt. Van de Ven verwijst naar een filmpje van hem op Youtube waarin hij ‘met bewijzen’ aantoont dat Jansen een kwakzalver is. Dat is zo ongeveer het einde van het debat, zeker als enkele moslims weer ‘Takbir!’ en ‘Allahu Akbar!’ roepen. Ik schud nog wat bekenden de hand onder wie Van de Ven en vertrek vervolgens.

Foto via @ananninga

Een paar losse eindjes

Er valt genoeg te zeggen over dit debat. Maar laat ik me beperken tot een paar punten.

• Net als het eerdere debat in De Balie met Haitham al Haddad had dit debat veel weg van het ter verantwoording roepen van radicale moslims en het proberen hen te ‘ontmaskeren’. Dat zorgt voor een debatsetting die bepaalt niet constructief is en het is de vraag of Pala en Van de Ven zich vrij voelden om alles te zeggen wat ze wilden.
• Nuances die werden aangebracht, voorwaarden die werden aangegeven, het toelichten van de context en complexiteit van sharia werden niet gezien als een constructieve bijdrage door Jansen en zijn supporters, maar als om de hete brij heendraaien of zelfs liegen. Waarschijnlijk lieten Van de Ven en Pala ook niet het achterste van de tong zien, maar dat had waarschijnlijk ook te maken met het gegeven dat vanaf het begin een negatieve definitie van islam en sharia aan hen werd opgedrongen door Jansen en de voorzitter en enkelen uit publiek. Beaamde men het punt van Jansen dan zou dat ongetwijfeld leiden tot een ‘zie je wel, dat is islam, ik heb het altijd al gezegd’ effect en tot meerdere eer en glorie van Jansen. Gingen ze er tegenin dan was het ongeloofwaardig of zelfs een leugen. Zowel Pala als Van de Ven konden dat dus nooit ‘winnen’ en daar ging het ook om. Een deel van het publiek was gekomen om de ‘ontmaskering’ van deze radicalen te zien gezien de verzuchting van sommigen wanneer ze nu eindelijk eens de waarheid spraken of in sommige gevallen dat nu eindelijk de waarheid van de islam duidelijk werd. Anderen waren juist gekomen om de ontmaskering van Jansen te zien, maar dat kon amper in de structuur van dat debat. Het gegeven dat Jansen niet werd gevraagd naar zijn identificatie met Nederland en de andere twee wel, geeft goed aan dat het geen debat op basis van gelijkwaardigheid was.
• Het verwijt klonk uit de zaal dat het hele debat helegaar niet over de toekomst van islam in Nederland ging (beterschap). Na enig aandringen zei de voorzitter dat ze daar toch al de hele avond invulling aangaven. Dat was precies wat er gebeurde; er werd een manipulatieve invulling gegeven aan dat (veel te) brede en vage onderwerp. Een invulling die rechtstreeks ontleend was aan de boeken van Hans Jansen. Zonder twijfel hadden beide heren Van de Ven en Pala veel diepgaander kunnen antwoorden op de vragen die hen gesteld werden, maar de complexiteit van de islamitische jurisprudentie op deze gebieden vergt dan wel een lange uiteenzetting. De helft van het publiek was dan waarschijnlijk afgehaakt of had de uitleg weggejoeld. Geen van beide heren is in de valkuil getrapt om dan maar makkelijke oneliners te geven, maar ook ging geen van hen de diepte in. Dat was begrijpelijk. Dan moet je een wetenschappelijke opponent hebben en een publiek dat die discussies snapt en kent. Dat was er niet in De Balie. Het gevolg was wel de begrijpelijke indruk bij veel leken dat de heren om de hete brij heen draaiden. Niet dat de heren logen zoals sommigen suggereerden. Daar is geen enkel bewijs voor geleverd. Niets van wat ze zeiden is in tegenspraak met lezingen of publicaties, maar sommige vragen kunnen niet in enkele seconden met een simpel ja of nee beantwoord worden. Niet dat tegenstanders overtuigd zullen worden door een uitgebreide verhandeling over fiqh, maar bij sommige onderwerpen was dat eigenlijk wel noodzakelijk.
• Dat de heren op de vlakte bleven, betekent wel dat velen in de zaal die niet per definitie pro of anti waren, hun zorgen en vragen eigenlijk niet echt besproken zagen worden. Voor hen was deze avond tijdsverspilling begreep ik van enkelen.
• Juist de aanwezigheid van mensen als Maiwand Al Afghani die Van de Ven en Pala bekritiseerde toont ook aan dat de heren niet zomaar wat kunnen zeggen. Wat ze zeggen daar moeten ze achter kunnen staan (ook al vergt het precieze antwoord meer tijd en uitleg) en verdedigen ook tegen hen die wel (meer of minder) kennis hebben van islamitische jurisprudentie en aanverwante zaken. In mijn interpretatie ga ik er dus vanuit dat wat Van de Ven en Pala zeiden klopt vanuit hun interpretatie van islam.
• Dat er geen livestream van het debat was, is zeer te betreuren. Maar wel begrijpelijk. Juist het voorbeeld van Hans Jansen die inderdaad voortdurend Koranverzen e.d. uit de context rukt, is het voorbeeld van hoe bepaalde uitspraken geknipt en geplakt kunnen worden en verspreid kunnen raken zonder dat ooit nog iemand weet in welke context ze gedaan werden. Aan de andere kant, als de opname gewoon online zou staan, zou daar altijd naar terug verwezen kunnen worden. Niet dat het werkt overigens geen livestream en een verzoek om niet te filmen: Youtube.  Inmiddels heeft ook De Balie het hele debat online gezet. En zie ook DeoVolente dat Van de Ven wil uitnodigen voor een debat.
• Het punt van islam en democratie is een belangrijke. Niet alleen in principieel opzicht, maar ook in pragmatisch opzicht. Ga je als moslim meedoen met het politieke spel met het gevaar ingekapseld te worden door het systeem? Waarbij je zelfs medeplichtig kunt worden aan de misstanden en misdaden die een uitkomst zijn van dat systeem? Maar waarbij je wel degelijke enige invloed hebt? Of blijf je buitenspel staan waardoor je je geweten zuiver houdt, maar waarbij je invloed hoogst waarschijnlijk marginaal is of zelfs averechts werkt aangezien men bang van je wordt en je wantrouwt? Een klassiek dilemma dat bekend is in diverse sociale bewegingen en dat we ook deze avond zagen. Het is jammer dat de discussie tussen Ibrahim Wijbenga en het panel niet meer uitgediept werd; eindelijk ging het ergens over. Niet dat de heren het eens zouden worden, maar islamitisch en ook politiek gezien zijn dit belangrijke onderwerpen en er is het nodige over te zeggen.
• In de zaal zaten duidelijk supporters van de drie panelleden, maar ook anderen. Die anderen zetten deze panelleden vooral weg als extremisten met wie per definitie niet te praten valt. Voor veel niet-moslims in de zaal waren Van de Ven en Pala extremisten, geloofsgekkies en leugenaars; zeker bij degenen die op de hand van Jansen waren en hem zagen als wetenschapper. Onder de moslims zaten er veel die vonden dat Jansen afging, loog en draaide.
• De gespreksonderwerpen waren een recycling van 13 jaar islamdebat is de meest gehoorde kritiek. Dat klopt denk ik wel. Daardoor kon iedereen op bekend terrein blijven en hoefde niemand echt na te denken over de consequenties van het eigen gedachtegoed. Ik denk tenminste niet dat Pala en Van de Ven ook maar één origineel thema hebben gehoord in De Balie. En Jansen natuurlijk al helemaal niet.
• De avond draaide deels om het vraagstuk van pluriformiteit. Hoeveel pluriformiteit kan deze samenleving aan en kan deze samenleving ook moslims aan die een bepaalde structuur principieel en pragmatisch verwerpen en die als moslim zelf ook door anderen fundamenteel verworpen worden? Heeft een islam, zelfs al wordt die politiek-radicaal beleefd, plek in Nederland? En kunnen mensen die moslims en islam per definitie weg willen hebben, wel functioneren in dit land? De vraag naar de toekomst van islam in Nederland is namelijk in zoverre onzinnig dat de islam hier is, al behoorlijk lang en echt niet weg gaat en ook zich ook niet altijd manifesteert als religieuze en politieke voorlieden zouden willen.
• Je kunt je afvragen (en veel moslims op Facebook deden dat ook) waarom Okay Pala en Abdul Jabbar van de Ven meedoen met zo’n debat waarbij van tevoren duidelijk is dat zij degenen zijn die zich moeten verdedigen en verantwoorden.

Tot slot, of het nog niet lang genoeg is, een bloemlezing van de tweets:

13 comments.

Anatomie van een relletje op een Haagse trapveldje

Posted on September 13th, 2013 by martijn.
Categories: Activism, anthropology, islamophobia, Method, Notes from the Field, Public Islam, Ritual and Religious Experience.

De aftrap

Vorige week was er wat commotie over een vlag, een ADO-veldje en een stel moslims. Zie hier. Het gaat hier om een groepje moslims dat met enige regelmaat samenkomt in Den Haag om te voetballen, te barbecueën en met elkaar te zitten. Enkelen van hen worden regelmatig in verband gebracht met de Syriëgangers, maar er zijn ook tal van anderen bij.

Op zondag 8 september jl. ben ik er ook bij. Ik had al eerder gevraagd om er bij te kunnen zijn. Eigenlijk om twee redenen. De meesten ken ik via social media, demonstraties en debatten. Dit geeft mij de mogelijkheid om mensen ook eens in een andere omgeving te zien die veel minder politiek geladen is. Ten tweede is het een uitstekende manier om nieuwe mensen te leren kennen en bij te praten met oude bekenden in een rustige omgeving. Ten derde, want zo loopt het echt altijd, is het een manier om vragen over mijn onderzoeken te beantwoorden en erover te discussiëren met die groep waar ik ook over schrijf. Dat voedt mijn denken, mijn achtergrondkennis, mijn kennis over waar de gevoeligheden liggen en het is ook een manier van verantwoording afleggen aan de groep met wie ik werk.

De eerste helft

Afijn, ik ga dus op zondagmiddag naar Den Haag. Het voetbal zou niet plaatsvinden op het zelfde veldje maar in het Zuiderpark. Op het laatst wordt mij dan via Whatsapp medegedeeld dat het verplaatst is naar de Hondiusstraat in verband met het slechte weer. In alle gevallen, voor de goede orde, ging het naar mij toe om een uitnodiging om het voetbal en de barbecue bij te wonen. Ik moet even zoeken aangezien ik de buurt wel ken, maar die precieze straat niet. Pas als ik vlakbij de ingang ben hoor en zie ik de mannen die aan het voetballen zijn.

Ik loop door, begroet enkele bekenden en stel me voor aan anderen. Naast, naar ik schat, ongeveer 50 mannen van diverse leeftijden zijn er ook diverse kleine kinderen aanwezig. Mij wordt direct verteld dat er geen barbecue gaat plaatsvinden, maar een walima. Eén van de mannen was net getrouwd en wil, zoals een onderdeel is van een islamitisch huwelijk, zorgdragen voor het eten. Een soort huwelijksbanket zeg maar. Hij heeft voorgesteld om niet meer te barbecueën, maar om het vlees te regelen via een catering.

De tweede helft

Ik zit op een muurtje te praten met diverse jongens en tegelijkertijd te kijken naar het voetbal. Op het moment dat ik één van die mannen iets wil vragen, wordt onze  aandacht getrokken door een grote groep agenten (een stuk of vijftien à twintig) die het veld betreden. De mannen op het voetbalveld worden verzocht hun identiteitsbewijs te laten zien. Dit weigeren ze en vervolgens worden ze in cordon van het veld verdreven naar een hoek achter op het terrein. Ik sta op en film het gebeuren net als veel anderen.

Er wordt door de aanwezigen duidelijk gemaakt dat ze het onzin vinden dat ze hun identiteitsbewijs moeten laten zien; ‘we doen niks verkeerds’. Ze willen ook weten wat de aanleiding was voor dit verzoek. Volgens één van de agenten, zo begrijp ik, gaat het om het feit dat er gebarbecued wordt. Dat is echter niet het geval en dat zou ook niet gaan gebeuren. De mannen vertellen dat aan de agenten, maar meer toelichting kregen ze niet; de agenten blijven hetzelfde verhaal herhalen.

Ik besluit om bij de groep te blijven; ik ben immers hun gast, vind het interessant wat er gebeurt en ik zou zelf ook niet kunnen vertrekken zonder mijn identiteitsbewijs te laten zien. Mijn inschatting is op dat moment dat de mannen ook een punt hebben met hun weigering. Voor zover ik weet moeten agenten een reden geven voor hun verzoek aan mensen om zich te legitimeren en mij bleef op dat moment onduidelijk wat precies die reden was. Ook dienen, volgens mij, agenten zich te kunnen legitimeren als hen daar om gevraagd wordt.

Langzaam maar zeker worden we verder in een hoek gedreven en veel mannen discussiëren met de agenten en drijven de spot met hen. Er zijn agenten in gewoon uniform met witte blouse, anderen hebben een donker tenue met fluorescerend hesje en met wapenstok.  Opnieuw verzoeken enkele mannen dat de agenten hun ID laten zien voordat zij zich legitimeren; dat gebeurt niet.

Groepsdynamiek: druk, eenheid en schermutselingen

Op een gegeven moment wordt de discussie feller en het aantal agenten op het trapveldje is dan toegenomen tot ongeveer 30. Twee van de aanwezige mannen worden tegen de grond gewerkt en vangen de nodige klappen van de agenten met hun handen en stokken. Ze worden afgevoerd terwijl de anderen ‘Takbir!’ en vervolgens ‘Allahu Akbar’ roepen. Dat gebeurde daarvoor ook al en daarna nog diverse keren; telkens in reactie op het politie-optreden. Het cordon voor ons (achter ons staat een gebouw en zijn er hoge hekken) maakt de hoek waar we ons bevinden kleiner. Ik probeer voortdurend een beetje aan de rand van de groep te staan tot ik door agenten ook naar het midden van de hoek wordt gedreven. De agenten doen dat met zachte hand en één van de voetballers trekt mij rustig met zich mee aangezien ik de agenten achter mij niet zie.

Het is opmerkelijk dat iedereen in die hectiek erg bezig is met zichzelf (de eigen veiligheid, hoe men zich opstelt ten opzichte van andere voetballers en de agenten) en tegelijkertijd ook opgaat in een groep. Nou ja opmerkelijk, dat kan iedereen zich waarschijnlijk wel voorstellen, maar nu ervaar ik het zelf weer eens. Zo’n gebeurtenis lijkt op dat moment zowel het idee van individualiteit te versterken als het idee deel  uit te maken van een grotere groep. De gemoederen zijn dan al aardig verhit en de sarrende opmerkingen naar agenten zijn omgeslagen in woede die zich, in het heetst van de ‘strijd’ ook af en toe naar mij richt; iets wat na afloop keurig is uitgesproken en afgedaan.

De afloop

Langzaam wordt het weer rustiger en is er overleg met de agenten. Eén van de mannen gaat een lezing geven. Of eigenlijk twee, maar als het laatste deel van de lezing net op gang is, worden we onderbroken door de politie. Zij geven aan dat dit de laatste kans is voor iedereen om het legitimatiebewijs te tonen anders wordt iedereen die dat niet doet gearresteerd.  Ik vraag me af wat ik ga doen. Of ik nu vertrek of blijf, brengt dat mijn eigen positie als antropoloog niet in gevaar? Maak ik dan ongewild een politiek statement wat ik op dat moment helemaal niet wil? Als de rest besluit zich niet te identificeren en ik blijf bij hen, overschrijd ik dan niet een ethische grens in de zin dat een onderzoeker zich natuurlijk ook aan de wet moet houden?

Het wordt al snel duidelijk dat iedereen wel gewoon weg wil en gaat toegeven; men is moe, heeft honger en zo is de situatie uitzichtloos. Eén voor één loopt men met de agenten mee en na verloop van tijd ga ik ook mee.  De agent is vriendelijk en vraagt mij wat mijn reden is om hier te zijn. Ik leg dit aan hem uit en zegt dat ik verbonden ben aan de Radboud Universiteit.  Mijn paspoort wordt bekeken en er wordt een foto van gemaakt. Ik vraag me af hoe dat zich dan weer verhoudt tot de identificatieplicht, maar ik laat het gaan. Vervolgens word ik naar buiten begeleid en verzocht links het terrein te verlaten. Ik loop door naar enkele andere mannen die ik herken en ga bij hen staan.

Na verloop van tijd lopen we terug richting de ingang van het trapveldje waar de laatste jongens vandaan komen. Al het eten is buiten verzameld en de politie stelt zich opnieuw in cordon op en verzoekt iedereen nu te vertrekken. Dat gebeurt ook. Er moet toch zo’n 500 meter gelopen worden voordat we van de politie af zijn. Ook als we de auto van één van de mannen inladen duurt het snel te lang volgens de agenten. Nadat we dat gedaan hebben lopen we weg; ik ga met twee mannen mee omdat we naar het Zuiderpark gaan om te eten. Na wat oponthoud rijden we door naar het Zuiderpark. Daar aangekomen regent het nog harder dan het al deed en elders blijken jongens aan het schuilen te zijn. Het gaat nu vrij lang duren en ik besluit toch maar huiswaarts te gaan aangezien ik nog het nodige werk moet doen voor onderwijs. Ik word keurig afgezet bij Holland Spoor en vertrek.

Het relletje in vijf vragen:

Was het een manifestatie?

Achteraf blijkt dat het de politie niet te doen was om een illegale barbecue (niet dat iemand dat serieus nam; daar stuur je immers geen twintig agenten met wapenstok op af), maar om een ‘manifestatie’ op te breken. Het is mij onduidelijk wat bedoeld wordt met de term ‘manifestatie’. Wel is het zo dat een publieke manifestatie de politie het recht geeft op mensen om hun legitimatiebewijs te vragen. De intentie volgens mij van vrijwel alle aanwezigen was om een gezellige middag te hebben, te voetballen en met z’n allen te eten. Wel werd opnieuw de islam vlag opgehangen al voor de politie er was. Er was inderdaad ook een lezing, zoals u hierboven kunt lezen, maar deze lezing was spontaan en een reactie op het hele gebeuren op dat moment. De leuzen die werden geroepen, werden geroepen na het arriveren van de politie en tijdens en na de schermutselingen.

Hoe zit dat nu met die vlag?

De groep voetballers komt niet bij elkaar als sharia4(vul in); men komt bij elkaar als moslims en als ‘broeders’.  De islam vlag, waarop staat, “Niets of niemand heeft het recht om te mogen worden aanbeden, behalve Allah” is de vlag waaronder men verzamelt als het ware. Het is volgens hen niet bedoeld als politiek statement of manifestatie, maar simpelweg hun identiteit. Voor velen is het een vlag om trots op te zijn ook al vonden enkele aanwezigen het ‘niet handig’ om het zo te tonen. Anderen stellen echter dat ze in ieder geval nooit met een andere vlag zullen zwaaien aangezien een vlag symbool staat voor een land. Deze zwarte vlag, zo stellen zij, staat voor de Wet van Allah waar zij 100% achter staan. Overigens zijn er vaak ook niet-praktiserende moslimjongeren en niet-moslims die met het voetballen meedoen.

De eerste keer dat de vlag in deze context in de publiciteit kwam, was deze mee genomen om ‘rustig’ ergens op te hangen. Sommigen vergelijken het ook wel met een Ajax fan die met een israelische vlag zwaait of een oranje supporter die een Nederlandse vlag zwaait. Het was geen afgesproken werk zo stelt men om dat te doen. Eén van de jongens was de eerste keer nog niet klaar om te bidden en zag de rest op gebedstijd naast elkaar staan. Hij vroeg toen een andere jongen om wat foto’s te maken terwijl hij spontaan die vlag pakte (die toen niet was opgehangen) en het veld opliep achter de biddende mannen. Het was dus volgens hen niet bedoeld om te provoceren. Men stelt dat de intentie was om de foto’s onderling met elkaar te delen. Weliswaar werden ze publiekelijk gedeeld op Facebook, maar niemand van hen had verwacht dat ‘mensen zich druk zouden gaan maken om een vlag’. Via via is dit terechtgekomen bij een twitteraccount van ISIS (die wordt geassocieerd met Al Qaeda) in Syrië die een tekst erbij zette: ‘Onze broeders van Holland staan achter ons”.

Afgelopen zondag was de vlag opnieuw meegenomen en enkele mannen wilden laten zien dat ze ondanks (of juist dankzij) de commotie erover niemand vrezen en gewoon door zouden gaan met wat ze al deden: “voetballen met elkaar, gezellig eten en onze vlag erbij”, zoals één van de voetballers stelt. In beide gevallen zou je kunnen stellen dat de vlag zowel een serieuze ondertoon heeft als iets ludieks, maar voor veel buitenstaanders toch ook een politiek statement of provocatie. Men stelt dus dat dat laatste niet de bedoeling was, maar je kunt je dan wel afvragen of de mannen de politieke context en de wijze waarop in de publieke opinie tegen hen wordt aangekeken niet onderschat hebben. De vlag wordt geassocieerd met Al Qaeda en AQ gebruikt de vlag inderdaad. Maar niet alleen zij en de correcte benaming zou moeten zijn islam vlag. De associatie dat het een Al Qaeda vlag is, is dus niet altijd terecht. Maar in de huidige politieke context en met mannen van wie er enkelen verbonden zijn met de kringen van Syriëgangers zijn dergelijke associaties en categoriseringen snel gemaakt.

Waren het ‘radicale’ moslims?

Dat hangt natuurlijk van de definitie af. Maar het waren zeker geen mensen van Sharia4Belgium. Er waren mensen van andere vergelijkbare netwerken, maar ook mensen die daar niets mee te maken hadden en het ook niet altijd eens zijn met de werkwijze van dat soort netwerkjes. Daarbij was ook niet iedereen het eens met het standpunt om geen ID te laten zien. Sommigen wilden dat juist wel en spraken dat tijdens en na afloop ook uit. Ook vonden enkelen aanwezigen het ophangen van de vlag nodeloos provocerend en aandachttrekkend. Toen de situatie echter hectisch werd, verdwenen dat soort meningsverschillen: door de politie in een hoek gedreven worden is erg goed voor eenheid en ‘bonding’. Na afloop is er wel weer over gesproken. Alle aanwezigen over één kam scheren is derhalve geen accurate weergave van de situatie.

Wat zijn de reacties achteraf onder moslims?

Voor veel aanwezigen was het hele incident een bewijs voor en een illustratie van hoe er wordt omgegaan met moslims. Vrijwel iedereen was na afloop boos en teleurgesteld: ‘zonde van zo’n mooie middag!’. Enkelen laten duidelijk zien dat dit hele gebeuren hen sterkt in het idee dat ze op het juiste pad zitten en vooral moeten doorgaan met ze doen: “als jullie dit zo willen zien so be it”. Enkelen zijn kritisch over de opstelling van anderen naar de politie toe, het ophangen van de vlag en het weigeren om hun ID te laten zien. In de dagen erna worden de aanwezigen zowel geprezen als bekritiseerd. Er zijn er die hen prijzen omdat ze hebben laten zien dat moslims niet over zich heen laten lopen. Anderen bekritiseren de aanwezigen vanwege, wat zij zien als, nodeloze provocaties en aandachttrekkerij; wat volgens hen niet des islams zou zijn en moslims opnieuw een slechte naam zou geven. Deze reacties zijn overigens vooral gebaseerd op de berichten in de media hierover en dus op het idee dat het een homogene groep was. Overigens wordt de aanvankelijke media-aandacht door iedereen bekritiseerd, maar later in de week meer gewaardeerd.

Kun je als wetenschapper nog wel objectief zijn als je midden in zo’n groep staat en de politie staat voor je?

Mijn onderzoek en antropologisch veldwerk in het algemeen is gericht op het begrijpen van de wijze waarop mensen betekenis geven aan de wereld om hen heen. Daarbij werk je over het algemeen met kleine groepen en door middel van observatie en informele gesprekken. Deze manier van werken kenmerkt zich door distantie én onderdompeling. Wat er in dit concrete geval gebeurde is dat je  je helemaal ondergedompeld raakt in de groepsdynamica van dat moment. Het is moeilijk afstand te bewaren (letterlijk en figuurlijk) hoewel het filmen van het hele gebeuren wel helpt. Ik realiseer me dat ik, toen de politie ons in een hoek dreef, ik zelf behoorlijk geïrriteerd was  over het feit dat het voetballen werd opgebroken. De reden die men gaf, de aanwezigheid van zoveel  agenten op het veld, daaromheen en nog een helikopter in de lucht, kwamen op mij zwaar overdreven en intimiderend over.

Het hele gebeuren was  ook wel enigszins beklemmend, hoewel ik moet zeggen dat door de over het algemeen correcte opstelling van de agenten en de zorgzaamheid van de aanwezige voetballers ik me eigenlijk de hele tijd veilig heb gevoeld. Wat voor mij erg zwaar telde is dat ik uitgenodigd was en daar dus was als hun gast. Dat betekent voor mij dat het methodisch en ethisch niet correct was om te vertrekken. Reflectie en verantwoording achteraf stelt je in staat het hele incident en de eigen positie van een afstand te bekijken. Daarbij, zo merkte ik, is juist het aanwezig zijn en er (voor een deel althans) deel van uit maken een voorwaarde om de reacties van de mannen (en de verschillen daarbij) te begrijpen en de nuances te zien.

Rest mij de aanwezigen te bedanken voor hun hartelijke ontvangst, de open gesprekken voor / tijdens /  en na, de goede zorgen voor / tijdens /  en na en het keurig afzetten bij het station.

10 comments.

Brekend: Moslims + Barbecue + Voetbal in Den Haag

Posted on September 5th, 2013 by martijn.
Categories: Activism, Blind Horses, Notes from the Field, Panoptic Surveillance, Public Islam.

Stop de persen! Brekend nieuws! Wist u dat er bij de moslims in Den Haag iedere 60 seconden één minuut voorbij gaat?

Ik denk dat Geenstijl, Spitsnieuws, Telegraaf en andere boosmakerbakkers hier best mooie koppen van kunnen maken à la ‘Tijdbom in Den Haag’. Want zoiets is er wel aan de hand als een stel opgeschoten kinderen in Sliedrecht al leidt tot grote krantenkoppen en als een islam vlag al leidt tot diverse berichten in de media en kamervragen.

Wat was er aan de hand?

Een groep moslims in Den Haag gaat regelmatig met elkaar barbecueën, voetballen en hangen op een veldje. Het zijn vooral mensen uit Den Haag, maar soms ook mensen van elders. Meestal wordt er een oproep op Facebook geplaatst evenals afgelopen week; toen met een ludieke flyer: (Een gedeelte van de tekst van de flyer is verwijderd ter bescherming van de privacy)

Het voetballen vond plaats op een ADO veldje. ADO Den Haag nam daar gelijk afstand van; iets dat niet nodig was. Het is immers niet meer dan een veldje dat mede door hen betaald is zoals je ook Cruijff veldjes en Krajicek courts hebt.  De groep mensen die bij elkaar komt zijn mensen die op verschillende manieren verbonden zijn aan, in contact staan met voormalige clubjes als BehindBars  (tegenwoordig beter bekend als ‘Syriëgangers’), maar niet allemaal. Volgens eigen zeggen spelen soms ook anderen (inclusief niet-moslims) mee: “We zijn allemaal voetballiefhebbers.”

En wat nog meer?

Het gedoe ontstond om de volgende foto:

Die foto werd door een van de aanwezigen geplaatst op Twitter (maar was ook al op Facebook voorbijgekomen). U ziet de mannen in gebedshouding staan en één van de mannen met een islam vlag. Al Sham had via via ook de beschikking over foto’s en die bewerkte er één en zette die nieuwe versie Twitter:

Daarbij staat vermeld “vanuit Nederland in steun van de Islamitische Staat” (met het laatste wordt verwezen naar Iraq en Syrië). Deze tweet werd vervolgens op twitter opgepikt door mijn gewaardeerde Belgische collega Pieter van Ostaeyen waarna ook Harald Doornbos het oppikte. Daarna was de beer los en namen diverse media het over en de PVV (die een paar jaar geleden allochtonen nog wilde uitsluiten van voetbalclubs) gaat kamervragen stellen. Bij Omroep West werd een en ander in verband gebracht met Hizb ut Tahrir (Hizbal Tahrir?). Dat klopt niet en dat liet de HuT ook weten. Uit hun uitzending bleek dat de afbeelding wat angst maar vooral onzekerheid en vragen oproept:

Die vlag, he
Op diverse plekken is gesteld dat dit een Al Qaeda vlag, jihadvlag of zelfs terroristenvlag is. Ergens zag ik zelfs tegenkomen dat dit alles deel uitmaakt van een trainingskamp. Dat laatste is onzin. Het eerste ligt wat genuanceerder. Er zijn namelijk vlaggen en er zijn vlaggen. Dat is al zo sinds de profeet Mohammed zijn eerste banier gebruikte: de Raya. Daarnaast zijn er zwarte vlaggen met de shahada, vlaggen met een afbeelding van de het zegel van de profeet en één die vaak wordt aangeduid als de Al Qaeda vlag die dateert van de Islamitische Staat van Iraq.

Met andere woorden niet al deze vlaggen zijn Al Qaeda vlaggen. De bewuste vlag kan als zodanig gebruikt zijn en worden gebruikt door aan Al Qaeda geaffilieerde groepen, maar in zijn algemeenheid hoeft dat niet zo te zijn. Dat hangt van de context af en je zult de vlag ook tegenkomen bij mensen die niet AQ/ISIS steunen. Dat wil niet zeggen dat men de jihadistische strijd niet steunt, maar dat is niet per definitie uit de foto af te leiden. Overigens was er, journalistiek gezien, een revolutionaire en spectaculaire manier geweest om een en ander te checken: wederhoor.

Eindoordeel

Het lijkt me verstandig als onderzoekers terughoudend zijn met het (re-)tweeten van (potentieel) nieuws waar moslims bij betrokken zijn, zonder dat er iets duidelijk is van de context. Voordat je het weet hebben stukjesbakkers en politici het overgenomen voor hun eigen commerciële, sensatiegerichte en politieke doeleinden. Daar kun je beter buiten blijven totdat je weet wat er aan de hand is.

Uiteindelijk gaat het hier om mensen die hier geen strafbaar feit plegen, die voetballen, barbecueën en met elkaar praten. Dat lijkt mij geen probleem in een rechtstaat.

Doorlopen. Next!

Zie ook de reacties op De Ware Religie:
Geenstijl doet een GVA’tje | DeWareReligie.nl

De Gazet van Antwerpen (GVA) maakte slechts enkele dagen geleden nog een misser. Nu doet Geenstijl het nog eens ‘dunnetjes‘ over. Zo bericht de rechts radicale en anti-islamitische haatblog over een groep moslims die op een veldje in Spoorwijk aan het bidden zijn. Althans, dat is te zien op de foto. Geenstijl trekt vervolgens gelijk de vergelijking door naar een executie in een land die duizenden kilometers hiervandaan ligt. Maar wat gebeurde er nu werkelijk? Wat is de context van de foto? 

Nederlandse vlag of Allahu Akbar in Denhaagistan | DeWareReligie.nl

Hierbij willen wij onze “welgemeende” excuses aanbieden voor het gebruiken van de ‘terroristenvlag’. Wij zullen voortaan ook niet meer in het openbaar het gebed verrichten omdat het algemeen bekend is dat leden van Al Qaida ook vijf keer per dag het gebed verrichten richting Mekka.  En trouwens, als het jullie pleziert kunnen we zelfs overwegen om voortaan vijf keer per dag een andere richting op te bidden. Denk aan de Tweede Kamer of Het Witte Huis. Ja, met het schaamrood op onze kaken kunnen wij bevestigen dat Al Qaida moslims zijn en uhm…ja hoe moet ik het zeggen… wij ook!

2 comments.

TV Recensie MoslimOmroep: Loyaliteit en Dwang

Posted on September 2nd, 2013 by martijn.
Categories: Islam in the Netherlands, Public Islam.

Afgelopen zaterdag was de eerste uitzending van de Moslimomroep. Ik ga hier niet de geschiedenis van deze omroep uit de doeken doen, maar het is één van de verhalen waarbij je je afvraagt: ‘Hoe zijn we in vredesnaam hier nu terecht gekomen?’. (Zie Republiek Allochtonië). Hier is dan een moslimomroep die onder financiële curatele staat van de NTR, waarbij dezelfde oudgedienden van eerdere mislukkingen weer aanwezig zijn en die islamitisch gezien geen positie zou kiezen, behalve die van het midden (dus wel een positie) en die in 2016 al weer opgeheven gaat worden net als alle andere religieuze en levensbeschouwelijke omroepen die dan onder gebracht moeten worden bij één van de grote omroepen.

Afgelopen zaterdag dus de eerste uitzending: Allahoe Akbar of Nederland.:

Die titel, zucht…zucht…zucht…die titel.

In dit programma zagen we een reportage over moslims in de Nederlandse krijgsmacht. Een interessant item dat naar het einde toe informatiever was dan in het begin en doorsneden was met promotiefilmpjes van Defensie. Althans dat was mijn indruk. Emeritus hoogleraar Van Koningsveld legde uit dat moslims in het Nederlandse leger al een lange geschiedenis hebben, maar dat de laatste jaren er behoefte was aan nieuwe voorzieningen. We zagen Mostafa Hilali, één van de geestelijk verzorgers, die onder meer zijn naamplaatje liet zien met daarop naast zijn nationaliteit ook zijn religie. Wat echter onduidelijk bleef was waar moslims nu over praten met geestelijk verzorgers. Ja natuurlijk is het begrijpelijk dat militairen in bijvoorbeeld Bosnië behoefte hadden aan geestelijke verzorging, maar waar precies aan dan? We bleven in het duister tasten. Verderop werd wel duidelijk dat geestelijk verzorgers ook de nodige praktische bijstand leveren bijvoorbeeld in het geval van het repatriëren van overleden militairen. Ook konden we zien hoe de eerste islamitische gebedsruimte eruit zag (mooi!) met de nodige uitleg over waar de imam staat, waar hij preekt, enzovoorts. Op dat punt vroeg ik me af voor wie deze documentaire bedoeld was. Is dat voor niet-moslims? Voor moslims? Die laatsten zullen dergelijke kennis toch niet heel vaak nodig hebben denk ik.

Natuurlijk kwam tegen het einde van de reportage de kwestie van loyaliteit aan de orde. Veel mensen zouden eraan twijfelen of moslims wel loyaal waren aan het leger en hun loyaliteit aan God niet erboven zouden stellen. Van Koningsveld benadrukte dat het in de eerste plaats zou gaan om loyaliteit van moslims aan Nederland. Dat is natuurlijk nog maar helemaal de vraag. Waarom zou je loyaliteit aan God niet boven loyaliteit aan Nederland kunnen stellen en toch loyaal militair kunnen zijn? Mostafa Hilali wees op zoiets (mijn interpretatie) toen hij stelde dat het mensen ook kan gaan om gerechtigheid; een ideaal dat ontleend kan zijn aan islambeleving en ook kan passen in het Nederlandse leger. Er was geen aandacht overigens voor opvattingen van moslims die vinden dat dienen in het leger juist haaks staat op islam; dat was jammer. Zo stelde iemand op FB dat wanneer een Nederlander vecht in vreemde krijgsdienst, deze zijn Nederlandse nationaliteit verliest en dat wanneer een moslim vecht in vreemde (dus andere dan islam) krijgsdienst deze uit de islam stapt. Niet iedereen zal het daarmee eens zijn, maar dat maakt wel duidelijk dat het spanningsveld waar deze militairen in zitten, namelijk wel wat breder dan alleen de relatie met niet-moslims. Mooi einde van de reportage was het voorlezen door Mostafa Hilali van de brief van een broer van een verongelukte militair die moslim was. De waardering voor de geestelijk verzorgers sprak daar duidelijk uit.

Maar die titel hè, die titel…

De tweede reportage ‘Gedwongen liefde houdt geen stand’ droeg dezelfde titel als een boekje van het CMO.

In deze reportage werd de kwestie van huwelijksdwang aan de kaak gesteld. Een belangrijk onderwerp, hoewel we niet veel nieuws hoorden en zagen. Er waren de indrukwekkende verhalen van verschillende vrouwen, enkele deskundigen en betrokken vrijwilligers zoals het interessante en zeer symphatieke initiatief Zusters voor Zusters (actief in de Blauwe Moskee), Abdulwahid van Bommel en Mohammed Ajouaou. De laatste had ik denk het meest genuanceerde en daardoor ook het meest informatieve verhaal. Er werd veel aandacht gegeven aan de goede bedoelingen die ouders hebben bij het sturen van de partnerkeuze van hun kinderen: zekerheid, stabiele toekomst, enzovoorts. Duidelijk werd echter ook hoe de toekomstvisie van de ouders niet in de pas loopt met die van hun kinderen. Op dat moment was het eigenlijk aardig geweest om nu eens ouders aan het woord te laten en te horen hoe zij deze zaken zien. Natuurlijk kwam ook de vraag langs ‘wat islam hier nu van zegt’. Volgens Van Bommel en Ajouaou hoort dwang niet bij islam hoewel deze soms wel degelijk wordt gelegitimeerd op basis van religieuze overwegingen.

Er werd ook een mevrouw geïnterviewd van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken die huwelijksdwang en neef-nicht huwelijken aan elkaar koppelde en mede daarom het verbod op neef-nicht huwelijken (praktisch gezien alleen voor migranten) toejuichte. Jammer genoeg werd deze kwalijke onzin niet weersproken (zie Bartels en Storms) hoewel het duidelijk was dat de voorkeur van andere geïnterviewden meer uit ging naar bewustwording, voorlichting, verbetering van de communicatie tussen ouders en kinderen. Het moet toch mogelijk zijn dit belangrijke issue te behandelen aan de hand van een reportage die niet dertien in een dozijn is.

De keuze van de onderwerpen is opvallend (en die titel van het eerste programma…man…man…man). Het zijn onderwerpen die, of althans de invulling ervan, precies aansluiten bij issues in het islamdebat en integratiedebat: loyaliteit, dwang, vrouwen, geweld in de moslimwereld, de tegenstelling tussen islam en Nederland, of tussen migrant en Nederlands. De poging van de moslimomroep lijkt hierbij te zijn vooroordelen te ontkrachten (zo is het nog nooit voorgekomen dat een moslim niet loyaal was aan het Nederlandse leger…echt waar? Dat geldt niet voor autochtone niet-moslims hoor) en toch belangrijke issues aan de orde te stellen. Op die manier, zo stelde iemand op twitter tegen mij, probeert de MO te laten zien dat moslims toch eigenlijk heel normaal zijn. Maar ja dat doe je toch alleen maar bij BN-ers (zo is Frans Bauer altijd heel normaal gebleven) en duizend keer stellen dat iemand eigenlijk heel normaal is, maakt iemand juist heel bijzonder en is meestal geen compliment. Stelt u zich eens voor dat ik tegen u zeg: ‘Goh, u bent eigenlijk heel normaal’.

Natuurlijk was dit de eerste uitzending en het is veel te vroeg dus voor een definitief oordeel. Maar met deze reportages dien je je echt af te vragen op welk publiek de MO zich richt. En ook lijkt men niet zo heel onafhankelijk. Misschien niet zo afhankelijk van moslimorganisaties, maar wel afhankelijk van de dominante tendens in het islamdebat waarin islam wordt neergezet als iets vreemds, bedreigends en afwijkends. Aan de andere kant, het lijkt me ook niet makkelijk, misschien zelfs onmogelijk, om je daar onafhankelijk van op te stellen. We zullen het de komende uitzendingen zien, ik ben benieuwd.

Maar die titel van het eerste programma he, Allahoe Akbar of Nederland…sjonge jonge had dat niet anders gekund?

0 comments.

Islamitisch vasten is wél spiritueel

Posted on August 13th, 2013 by martijn.
Categories: Guest authors, Headline, islamophobia, Multiculti Issues, Public Islam, Ritual and Religious Experience.

Gastauteur: Razi Quadir
Islamitisch vasten is wel spiritueel

In zijn artikel in NRC van 20 juli 2013 beweert Hafid Bouazza  dat de ramadan niets anders is dan een tijdelijke onthouding voor kniesoren met een slechte adem. In zijn ogen is de ramadan een achterhaald ritueel, waarbij de moslims vasten omdat het nu eenmaal een diepgewortelde traditie is en dat het niets van doen heeft met spiritualiteit.

Bouazza ziet spiritualiteit –  zover als ik hem kan volgen- als een natuurlijke roes, op basis van overtuiging. Natuurlijk zijn er jonge moslims die vasten omdat het van hun ouders moet, en ongetwijfeld zijn er moslims die slechts vasten omdat de gemeenschap dit van hen verwacht. Maar zijn stellige bewering dat dit voor alle moslims geldt, snijdt geen hout. Dit heeft ongetwijfeld te maken met

Bouazza’s wrok en afkeer jegens de islam,  moslims en Marokkanen (hoewel hij  etnisch gezien ook een Marokkaan is). Ik kan me bovendien niet aan de indruk onttrekken dat hij een wit voetje probeert te halen bij de Nederlanders en dat zijn blik vervormd is door een bidbult van onwetendheid. Bouazza neemt ten onrecht aan dat de beleving van een vastende  moslim tijdens de ramadan niet veel verder gaat dan louter vasten.

Wat de ramadan bijzonder maakt is dat de Koran tijdens deze maand voor het eerst is geopenbaard aan de profeet Mohammed. Daarom wordt de Koran door moslims volledig gereciteerd tijdens deze vastenmaand. Ook bidden veel moslims het speciale nachtgebed van de ramadan in de moskee. Bovendien zijn moslims tijdens deze periode verplicht om een speciale aalmoes te geven – de zogenaamde zakaat ul-fitr- zodat de armen ook kunnen meedelen in het Suikerfeest.

Oorsprong van het vasten

Bouazza beweert  op basis van een hadith (overlevering) dat de islam het vasten heeft ontvreemd van de joden. Nadat de Profeet in Medina was gearriveerd, viel het hem op dat de joden vastten. Toen hij vroeg waarom zij vastten, antwoordden zij: “Dit is een goede dag, dit is de dag waarop God de Kinderen van Israel heeft gered van hun vijand en Mozes vastte op deze dag.” De Profeet antwoordde hierop: “Wij staan dichter bij Mozes dan jullie.” Hierop ging hij vasten en moedigde zijn metgezellen aan hetzelfde te doen.

De vraag is nu of het bovenstaande  de spirituele oorsprong  van het vasten in de islam recht doet, zoals Bouazza vrijpostig beweert. Allereerst bevestigen zowel de Koran als de hadith  dat het vasten niets nieuws is, maar van alle tijden. Zo zegt de Koran:

“O jullie die geloven, het vasten is jullie voorgeschreven, zoals het degenen die voor jullie waren was voorgeschreven, opdat jullie vroom zullen zijn.” {Hoofdstuk 2: vers 183}

In verschillende overleveringen geeft de profeet Mohammed aan dat eerdere profeten ook vastten. In een authentieke hadith geeft de profeet aan dat het vasten van de profeet Dawoed (David) het beste is: hij vastte om de dag. De korangeleerden zijn het erover eens dat Mozes veertig dagen heeft gevast om zichzelf geestelijk te zuiveren voordat hij met God op de berg sprak.

De door Bouazza aangehaalde hadith heeft niets te maken met de oorsprong van het vasten in de islam. Nadat de Profeet Medina had bereikt, vastte hij drie dagen per maand. Volgens de exegeet al-Tabari raadde de Profeet zijn metgezellen aan dit ook te doen, maar dit gebeurde op vrijwillige basis. Later, nadat de Profeet van de joden te horen had gekregen dat zij vastten om te gedenken dat God Mozes en zijn volk heeft gered uit handen van de Farao, raadde hij zijn metgezellen aan om dit ook te doen. Ook dit gebeurde op vrijwillige  basis. Op deze dag, die bekend staat als asjoera, wordt nog steeds door veel moslims vrijwillig gevast. Naast het vasten tijdens de maand Ramadan, vasten veel moslims, vrijwillig  de zes dagen van de maand Shawaal, de maand na de Ramadan. Ook wordt er gevast tijdens de dag van arafat, de 13e, 14e en 15e van iedere maand, en op maandag en donderdag.

Dichter bij God

Het feit dat iemand niet kan vasten, door bijvoorbeeld medische redenen of menstruatie, betekent nog niet dat iemand beroofd is van de spirituele kant de ramadan, namelijk het meer bewust zijn van God. Er zijn talloze andere manieren om de ramadan spiritueel kan doorbrengen, zoals het lezen van de Koran, God gedenken, smeekbedes aan God verrichten enzovoort.

De ramadan is dus bij uitstek de maand om spiritualiteit te bereiken en zo dichter tot God te komen.

Razi Quadir is theoloog en promovendus aan het Centrum voor Islamitische Theologie van de Vrije Universiteit Amsterdam: Freedom of Expression in Islam. How Islamic Sources Relate to the Dutch Debate about Freedom of Expression. Daarnaast is hij geestelijk verzorger bij de Dienst Geestelijke Verzoring, Dienst Justitiële Inrichtingen, Ministerie van Veiligheid en Justitie.

2 comments.

Tour du Ramadan

Posted on July 24th, 2013 by martijn.
Categories: Gender, Kinship & Marriage Issues, Islam in the Netherlands, islamophobia, Multiculti Issues, Notes from the Field, Public Islam, Ritual and Religious Experience, Some personal considerations.

Afgelopen weken was er weer het prachtige schouwspel van de Tour de France. Renners die, al dan niet met doping, zich het leplazarus fietsen, her en der een elleboogstoot uitdelen, levensgevaarlijke afdalingen induiken, zich zo inspannen in de brandende zon dat ze zowel van binnen als van buiten verschroeien, onzacht in aanraking komen met het asfalt, enzovoorts. Maar vooral strijd leveren op de fiets. I love it. Toen ik vorige week op Facebook vroeg wat de overeenkomsten waren tussen de Tour de France en de vasten tijdens Ramadan, kwamen daar interessante reacties op. Natuurlijk is er meer over beide fenomenen te vertellen dan deze vergelijking, maar het idee van een beproeving is toch wel centraal in de beleving van veel mensen die ik door de jaren heen gesproken heb.

Echt renner

Je bent pas prof als je de Tour rijdt/hebt gereden zei Eddy Planckaert in het RTL programma Tour du Jour. Met andere woorden je bent pas volledig als renner wanneer je je onderwerpt aan één van de meest zware regimes van de wielersport: de Ronde van Frankrijk. Daarvoor traint men, daarvoor bereidt men zich voor inandere zware wedstrijden, ja daarvoor gebruikt men zelfs ongezonde doping middelen en daarvoor hongert men zich uit. En als je je zo voldoende hebt afgebeuld, dan ga je je nog eens afbeulen in de Tour op een nog uitputtender niveau en als je het uitrijdt ben je pas echt wielrenner. Mooi is dat (echt waar!).

Daarbij doet men dat weliswaar deels uit vrije wil, maar deels ook omdat het moet. Waar de Tour misschien niet eens het zwaarste parcours heeft van alle wedstrijden (de Vuelta en de Giro zijn wel eens zwaarder op papier) is de vorm en de conditie van de belangrijkste renners zo hoog, hechten media en sponsors zoveel belang aan deze wedstrijd dat je wel gedwongen bent om er te staan: voor jezelf, je ploegmaten en de media. Als je geen kopman bent (en de meesten zijn dat niet) dan zijn het anderen die bepalen wat je moet doen en hoe je het moet doen. Als je wel kopman bent dan ben je nog steeds onderworpen aan het regime van de Tour organisatie, media, sponsors, enzovoorts.

Als renner onderwerp je je dus aan een regime van regels, praktijken en sociale druk die deels buiten jou vorm krijgt en je opgelegd wordt. Tegelijkertijd zet je zelf als renner ook die stap want je hebt het motto geïnternaliseerd dat dit de belangrijkste wedstrijd van het jaar is, dat je mee moet doen om echt renner te zijn. Zo onderwerp je je aan dat regime en aan de hiërarchie, internaliseer je die, draag je het uit en reproduceer je het dus.

Zo leert de Tour ons een belangrijke les over vrijheid, dwang, onderwerping en zelfrealisering. Je realiseert je doelen en je realiseert wie je graag zou willen zijn, door je te onderwerpen aan een bepaald geheel van regels, praktijken en hiërarchieën. Je denkt dat je dat zelf doet en dat is ook zo, maar tegelijkertijd komt dat regime tot stand zonder jou en zal het ook bestaan zonder jou. De condities die ervoor zorgen dat je onderworpen bent aan dit regime zorgen er ook voor dat je een handelend persoon bent die werkt aan zelfverwezenlijking.

Religie, onderwerping en zelfverwezenlijking: de Vasten

Religie is in feite ook zoiets. Een ‘grand regime’ waaraan je jezelf onderwerpt en waarbinnen je je leven wil inrichten en realiseren. De vasten is een mini-regime. Zeker bekeerlingen geven vaak aan dat, na de getuigenis, de eerste keer dat ze meedoen aan de vastenmaand ook het moment is waarop ze zich écht moslim voelden. Veel kinderen willen graag met de vastenmaand meedoen. Bij jonge kinderen wordt er dan vaak geoefend: een paar dagen of een weekje mogen ze meedoen en meer niet. Soms zorgen ouders ervoor dat ze dan nog wel drinken. In de puberteit verandert dit en worden ze toch wel geacht serieus mee te doen. Er zijn er die dan stiekem toch eten en drinken maar voor velen lijkt, zeker de eerste keer, vasten een serieuze aangelegenheid getuige ook de vele vragen over wat nu wel en niet mag tijdens de vasten.

Toen ik in juni voorafgaand aan de maand Ramadan in Engeland was, waren veel van mijn gesprekspartners al aan het ‘oefenen’ voor de Ramadan. Af en toe een dag vasten. Anderen deden dat wat regelmatiger en vasten bijvoorbeeld door het jaar heen met enige regelmaat op vaste dagen in de week. De laatste dagen voordat het Ramadan wordt, is er altijd (behalve onder Turkse moslims) enige onzekerheid over de precieze aanvang van die maand. De anticipatie, de verwachtingen en het verlangen naar het begin zoals dat uit verhalen van veel mensen duidelijk wordt, is nog het best te vergelijken met de geestdriftige onrust voor pakjesavond onder veel kinderen en volwassenen: het heerlijk avondje komt eraan!

De vasten is voor velen niet alleen religieus, maar ook een sociaal fenomeen. En voor enkelen telt alleen het sociale. Het gaat er niet alleen om je op en top moslim te voelen en te worden, maar ook om op en top deel uit te maken van de sociale kring waar je bij wil horen. Dat gaat gepaard met veel plezier, saamhorigheid en onderlinge steun, maar ook met problemen zoals concentratieproblemen tijdens werken en studeren, sommige mensen worden sjagrijnig als ze honger hebben (ik ook overigens ook!), en zeker nu met de hitte en de zeer lange duur van de dagelijkse vastentijd met het nodige gepuf, gesteun en geklaag.

Vrouwen nemen daarbij een bijzondere positie in. Op dagen dat zij menstrueren kunnen ze niet deelnemen aan de vasten en ook niet aan de speciale gebeden. Dit dienen zij later weer in te halen want ja ‘de vasten wacht op niemand’. Volgens sommigen is hun beproeving daarmee nog net even wat groter dan die van de mannen want tegelijkertijd wordt er natuurlijk wel van hen verwacht dat ze de heerlijkste gerechten op tafel zetten. Je wil daarbij natuurlijk ook weer niet van de daken schreeuwen dat je vandaag niet vast en zeker in Gouda heb ik gezien hoe creatief en sterk vrouwen met deze delicate kwesties omgaan, maar ook hoe zwaar dat emotioneel, spiritueel en fysiek voor hen kan zijn.

De politiek van het vasten

Tegelijkertijd speelt dit alles zich natuurlijk af in een bepaalde sociale en politieke context; in Nederland in een samenleving waarin sommige mensen uit islamofobische motieven niet heel veel op hebben met moslims en hen ronduit haten (en sommige moslims vice versa) en waarin anderen (moslims en niet-moslims) juist proberen de maand Ramadan (in het bijzonder de iftar-maaltijd) proberen in te passen in een seculier raamwerk van integratie en dialoog; de vasten is dan ook een maatschappelijk issue en een politiek issue. En niet te vergeten een commerciële zaak wat goed te zien is aan de Ramadanschappen in de supermarkten waarover overigens maar heel terughoudend geadverteerd wordt.

Maar ook het meer alledaagse niveau is van belang. Immers niet iedereen vast in dit land en soms zijn er aanpassingen nodig van die mensen om mensen die wél vasten tegemoet te komen en vice versa. Dat kan simpelweg gaan om afspraken wanneer te werken en dergelijke, maar soms kan de vasten ook irritaties opleveren op het werk en op school wanneer mensen minder geconcentreerd en productief zijn. Niets bijzonders. Ik durf de stelling wel aan dat ook WK/EK voetbal en de Tour leiden tot lagere productiviteit om nog maar even niet te spreken over Luilak, Carnaval, Sinterklaas en Kerst. Dat geeft ook niks maar het kan wel handig zijn als daar afspraken over worden gemaakt.

Daarnaast zijn er moslims en anderen die het recht claimen om publiekelijk niet te vasten. Said el Hajji schreef er vorig jaar over op De Jaap en ik heb er vorig jaar ook over geschreven en meer recent nog in het magazine MoslimVandaag (koop dat blad!). Ook dat kan de nodige spanningen oproepen zeker wanneer het over een weer (tussen mensen die vasten en niet-vasten) gemoraliseerd en gepolitiseerd wordt.

De Beproeving

Tot slot spelen natuurlijk ook gezondheidsissues een rol. Als je ziek bent hoef je niet mee te vasten, maar velen willen dat toch en soms tegen beter weten in. Maar zeker nu in de zomer met behoorlijke temperaturen en de lange tijd waarop mensen niet eten en drinken en is de vasten sowieso een Tour du Force. Het is dan ook goed dat artsen tegenwoordig adviezen geven voor de vasten, bijvoorbeeld voor mensen met diabetes. Maar dat de vasten zwaar is, dat hoort er voor velen bij. Net zo goed als dat de Tour de France niet haar reputatie heeft gekregen doordat het de makkelijkste koers onder de makkelijkste omstandigheden is, is de vasten ook bedoeld als beproeving.

Op die manier werkt de vasten net zoals trainen voor en het fietsen van de Tour, of het volgen van een pittige opleiding. Mensen stellen zich bloot, onderwerpen zich aan en conformeren zich aan een bepaalde discipline die hen fysiek, sociaal en spiritueel een bepaalde gewaarwording en virtuositeit brengt en hen socialiseert als renner, gelovige, deskundige, enzovoorts. Natuurlijk is de vasten geen wedstrijd wie de beste moslim is, maar het idee van een beproeving is voor velen wel centraal zo blijkt uit de verhalen en studies. Het ondergaan van die beproeving, het op de proef gesteld worden en jezelf op de proef stellen maakt de vasten tot wat het sociaal en spiritueel gezien is: een oefening in de toewijding aan God en aan je ‘eigen’ groep.

2 comments.

The Not So Secret World of British Sharia Councils

Posted on May 12th, 2013 by martijn.
Categories: Gender, Kinship & Marriage Issues, Public Islam, Ritual and Religious Experience.

A few days ago BBC’s Panorama aired an undercover report on the so-called British sharia councils. The program was pitched as an exposé of the secrets of British sharia councils. The program wasn’t as revealing as it suggested; it only showed sessions of the Leyton council, it basically recycled several cases and allegations that were already reported in a booklet Equal and Free? Evidence in support of Baroness Cox’s Arbitration and Mediation Services (Equality) Bill (Researched and Drafted by barrister Charlotte Rachael Proudman; an adviser to Baroness Cox). London: Equal and Free, 2012. The executive summary states:

2. There is growing concern over the emergence of a ‘quasi-legal’ system operating in parallel with our own which violates the principles of equality before the law and which is based on religiously sanctioned gender discrimination.
3. The establishment of Muslim arbitration tribunals and the growth of Sharia Councils may be welcomed in so far as they relieve British courts from pressure and provide perceived theologically appropriate resolutions to commercial and other disputes, whether under the Arbitration Act or via voluntary mediation.
4. However, often based on inherently gender-discriminatory principles, or operating outside their legal limits, they have also often been the cause of much suffering for women in this country.
5. One British Muslim woman claims; ‘I’m speaking as a British Muslim – I would like to say that I feel terribly let down by the British State, with its schizophrenic response to the law, its own law, its abrogation of its responsibility to safeguarding rights of Muslim women.’
6. Many Muslim women claim they came to Britain hoping to escape the injustice of Sharia law – and found their plight is worse here than in their countries of origin.
7. The injustice inherent in religiously sanctioned discrimination is often compounded by intimidation: pressure from families and communities often prevents women from seeking their legal redress available in civil law.
8. Although the UK Government claims that all UK citizens have equal rights and access to the law of the land, this ‘de jure’ right is not a ‘de facto’ reality.
9. This report provides evidence of the problems and suffering of Muslim women in Britain today, including:
condoning of domestic violence by Sharia courts and councils; asymmetrical access to divorce; rulings regarding child custody that ignore the best interests of the child; discriminatory policies defining the testimonies of women as being only worth half that of men; and the denial of the concept of marital rape.

Both the booklet and this episode of BBC Panorama should be seen against the background of the proposed bill by the Baroness Cox trying to restrict the sharia-councils in Britain. You can watch the program here:

I find programs like these not very helpful in understanding the complexities as to why and how Muslim women and men use these councils and how problems associated with the practices of these councils can be addressed. Certainly, based upon the studies known to me, it is clear the sharia councils could do a much better job in resolving domestic violence; an environment that is sensitive to cultural and religious issues might be the way to go but there is still much work to be done (as it is in wider UK society, or the Netherlands for that matter). Anthropologist John Bowen, who is conducting a study of two councils, published an excellent response in The Guardian:

[…]a different picture emerges from the several academic studies of the councils and their clients: imperfect institutions responding to a demand for a religious (not a legal) service. Firstly, let’s recognise that we have so many media accounts of sharia councils because they have opened their doors widely to the press. […]

Are they “parallel legal systems”?
They provide a religious divorce that has no civil-law effect, as do councils serving other UK religious communities, of which the Beth Din is the best known. […]

Do the councils discriminate against women?
Well, the major monotheisms do discriminate against women, each in its own way. Muslim men and women have unequal divorce powers: a man can divorce his wife without her consent, whereas a woman needs to either persuade him to do so or to ask a judge or, in lands without Islamic judges, a sharia council, to end the marriage. […] But the sharia councils did not create this particular divorce inequality; they are a response to it.

Do they charge women higher fees than men? Yes, generally twice as much, because for men they simply issue a certificate, whereas granting a woman a divorce is a more lengthy procedure, involving multiple letters to notify the husband and the chance for him to present his case, regardless of his country of residence. […]

Do they encourage violence toward women? No: as the Leyton council member said, even in the highly edited Panorama report, “this is not allowed”. […]

Do some councils seem out of touch with gender roles in the UK? I think so. Learned in religious matters, some councillors are less so in navigating the British social world. As a new generation, including more women, takes on these roles, the tone of council sessions will change as well. Indeed, it is already happening in some newer councils. Balanced media criticism, based on objectively gathered evidence, could remind them how important these changes will be.

Do read his full article HERE. The program did address several issues of concern such as advise on domestic violence. The Mosques and Imams National Advisory Board issued a statement ‘seeking self-regulation of shariah councils:

In this context we should like to emphasise that Shariah Councils are voluntary bodies which function by agreement of parties to a dispute. No person, male or female, can be forced to appear before a Shariah Council nor do the Shariah Councils have any legal powers of enforcing their conclusions or their suggested remedies. A party who feels aggrieved or dissatisfied with decision or conclusion of a Shariah Council is free to seek remedy from Civil Courts. […]The MINAB recognises that the current system of Shariah Councils requires reform in the following ways:

Read more HERE.

Also the Islamic Sharia Council responded to the program:

The underhand manner in which the BBC recently made its Panorama programme, ( “Secrets of Britain’s shariah councils” ), with secret recordings and edited conversations taken totally out of context is a testament to the declining standards among many journalists. Clearly the recommendations of the Leveson report into press standards have not been learned yet. It seems that Panorama had a pre-determined agenda and stereotype of how shariah councils operate, and they ensured that a round peg was forced to fit the square hole of this agenda. Veracity and justice were the first victims of Panorama’s diatribe against the Islamic Shariah Council. Baroness Cox is upset because her proposed private members Bill against shariah councils has not achieved the support she wants in Parliament, so a programme to discredit the ISC had to be manufactured. Her claim that the shariah councils run a parallel legal system is another fabrication designed to increase the sense of mistrust of Muslims that already exists in wider society.

The ISC takes a harsh stance on domestic violence. Women who cite domestic abuse in their applications for divorce are advised strongly to report it to the police. In January and February of 2013, the ISC decided 33 cases of judicial divorce in which domestic abuse was a factor. In not a single case were the women advised to return to their husbands, or to tolerate the abuse, or to avoid the police. Divorce was granted in all these cases.

The Panorama programme shows an undercover reporter pretending to be a victim of marital abuse, who is then told by Dr Hasan and his wife not to go to the police. Nazir Afzal, Chief Crown Prosecutor for the North-West, is quick to condemn the ISC without hearing what the secret reporter had actually said to the ISC.

You can read their full statement HERE.
A group called Women4Sharia put a response on Youtube:

3 comments.

Demet TV vs. Nieuwsuur: Taal, Beeldvorming en Islam

Posted on May 3rd, 2013 by martijn.
Categories: Activism, Public Islam, Religious and Political Radicalization.

N.a.v. een uitzending van Nieuwsuur heeft Demet TV veel reacties gekregen. Reacties van mensen die zich verbazen over een ‘onjuiste’ ondertiteling van Nieuwsuur. Men meent dat moslims door deze ondertiteling met opzet als gewelddadig worden neergezet.

Het gaat om deze Nieuwsuur uitzending:

Dit is het item dat DemetNu er van maakte:

Demet TV – Verslaggever Oktay Basaran op zoek naar de waarheid

1 comment.

Muslims in Alsace – A ‘French’ Model?

Posted on February 26th, 2013 by martijn.
Categories: Public Islam.

Via France24:

The French region of Alsace-Moselle, near the German border, has its own specific legislation concerning religions. For historical reasons, local authorities are allowed to finance religious groups, unlike in the rest of the country. Do Muslims in Alsace have a better life than those who live elsewhere in France? Our reporter went to investigate.

0 comments.

Muslims in Alsace – A 'French' Model?

Posted on February 26th, 2013 by martijn.
Categories: Public Islam.

Via France24:

The French region of Alsace-Moselle, near the German border, has its own specific legislation concerning religions. For historical reasons, local authorities are allowed to finance religious groups, unlike in the rest of the country. Do Muslims in Alsace have a better life than those who live elsewhere in France? Our reporter went to investigate.

0 comments.

Op Patrouille: De Grenzen In De Publieke Ruimte

Posted on January 21st, 2013 by martijn.
Categories: Activism, Notes from the Field, Public Islam, Religious and Political Radicalization.

Afgelopen week was er rumoer over moslims die in de straten van Londen zouden ‘patrouilleren’. Zoveel rumoer dat de PVV het nodig vond om er vragen over te stellen. Aangezien ik nu toch in Londen ben, dacht ik hier maar eens even in te duiken en zelf te gaan kijken in Whitechapel.

Wat is er aan de hand?

Het gaat hier om een groepje dat zich ‘Muslim Patrol’ noemt en dat in Whitechapel zou rondlopen. Als die zogenaamde ‘Muslim Patrol’ het zou laten bij mensen te vragen niet op straat te drinken, was dat wellicht nog één ding aangezien Whitechapel deels een door de plaatselijke autoriteiten vastgestelde alcoholvrije zone is. Maar men benaderde ook vrouwen die volgens hen niet passend gekleed waren en mensen die bij een moskee liepen.

Muslim Patrol had een eigen videokanaal op Youtube dat inmiddels echter is verwijderd. De videos zijn nog wel op Liveleak te zien.

En:

In de videos hoort u mensen zeggen ‘This is a Muslim area. Muslim patrol the area‘. Een jonge vrouw die wordt aangesproken zegt dat ze geschokt is: ‘this is Great Britain‘, waarop één van de mannen antwoord ‘We don’t care. It’s not so Great Britain‘. (Met de nadruk op ‘Great’). Dat blanke vrouwen ‘naked animals with no self respect‘ worden genoemd, ben ik niet tegen gekomen hoewel dat wel in de berichtgeving vermeld wordt. Wat je wel kunt horen in het filmpje over de posters is:

From women walking the street dressed like complete naked animals with no self respect, to drunk people carrying alcohol, to drunks being killed in the middle of the road, we try our best to capture and forbid it all

Een subtiel verschil met de verwijzing in de berichtgeving, maar toch. Het is vergelijkbaar met de term ‘kopvoddentax’ van de PVV maar dan gericht aan vrouwen die niet kuis genoeg gekleed gaan volgen de normen van de Muslim Patrol. De video over de poster laat zien dat H&M posters met schaarsgekleede vrouwen worden afgedekt. Volgens de mannen is dat gedaan door moslims, maar daar is geen bewijs voor.

Verklaring van de East-London moskee

De East-London Mosque (de grote moskee in deze buurt) heeft in een officiële verklaring direct afstand genomen van deze praktijken:

Unwelcome ‘patrols’ – 17 Jan 2013

Individuals claiming to be self-styled ‘Muslim patrols’ have been harassing members of the public on the streets of east London late at night, including outside our mosque after it has closed. They have anonymously uploaded their exploits to the internet.

These actions are utterly unacceptable and clearly designed to stoke tensions and sow discord. We wholly condemn them. The East London Mosque is committed to building co-operation and harmony between all communities in this borough. The actions of this tiny minority have no place in our faith nor on our streets.

Earlier this week we contacted the Police and the local authorities to alert them to the presence of these individuals and video. We advise anyone who has been harassed by these individuals to contact the Police.

We will monitor the situation closely and our Imams will be speaking out against such actions.

Ook tijdens de vrijdagpreek werd hier aandacht aan besteed door de imam Shams ad Duha:

Kortgezegd zou de imam volgens anderen het volgende gezegd hebben:

Shaykh Shams Ad Duha is basically saying that in sharia it is impermissible for a Muslim to stop a non-Muslim drinking alcohol or eating pig meat in an Islamic country, not only that but the state has the obligation to protect the rights of non-Muslims of carrying out these things because to them they are allowed. Therefore Muslims have no right imposing their views here.

De reacties zo her en der, ook in Nederland, laten zien dat alles wat moslims doen behoorlijk onder het vergrootglas ligt. Niet alleen de intimiderende technieken spelen hier een rol, maar dat moslims überhaupt de straat op gaan om (een bepaalde) orde te bewaren is genoeg om de wenkbrauwen te doen fronsen en te spreken over sharia-politie. Er zijn meerdere plekken in Engeland waar zoiets gaande is en waar soms gesproken wordt over een ‘sharia-zone’. Het is echter niet altijd duidelijk wat nu de status is. Op sommige van die plekken is er duidelijk sprake van verloedering en overlast door mensen op straat die dronken zijn. Dat geldt ook voor Whitechapel. Een gebied dat niet alleen bekend is omdat Jack the Ripper hier vroeger de straten onveilig maakte, maar ook omdat (althans delen ervan) behoorlijk verloederd zijn en waar veel migranten wonen. Door die verloedering is zo’n buurtwacht vaak niet meer dan een poging tot het terug brengen van een orde. Is het zoiets als ‘Attentie: Buurtpreventie’? Een teken dat aangeeft dat het in de wijk juist niet helemaal goed zit, in plaats van dat het een paradijsje is. Het geeft dan eerder een wens aan dan een feit of daadwerkelijke handeling.

Update 1: Carel Brendel wijst mij er niet geheel onterecht op dat de op staat aanwezige burgerwachten die we in Nederland kennen een beter voorbeeld hier zou zijn geweest dan het ‘passieve’ buurtpreventie. Verder stelt hij: “Het recht van de rechtsstaat moet gelden in een buurt. Niet het recht van (al of niet doorgeschoten) gelovigen.” 

Het ‘goede’ en het ‘kwade’?

In dit geval was er duidelijk meer aan de hand. Mensen spraken anderen aan en niet al te fijnzinnig. Voor deze mannen is dat onderdeel van het principe ‘het verbieden van het kwade en het gebieden van het goede’. Dat kan op drie manieren: in gedachte, woord en fysieke handeling. Zij kiezen juist voor het laatste. Of ze ook te maken hebben met het bedekken van de posters is mij onduidelijk; in het filmpje wordt gezegd dat de daders moslims zijn. Betekent dat dat de makers van de film dat niet zelf gedaan hebben? Er is geen bewijs voor wie het dan wel gedaan heeft. Het verbranden van de posters lijkt me overigens wel hun werk.

De mannen hebben waarschijnlijk geen banden met de East London Mosque (in formele zin, dat wil niet zeggen dat ze nooit die moskee bezoeken). De boodschap van de moskee zal dan ook op hen niet veel indruk maken (of zelfs bevestigen wat ze al dachten). Toen ik er was, zaterdag, was er niettemin geen sprake van ‘Muslim patrol’ in het aangegeven van gebied van Whitechapel.

Vastleggen en bewaken van morele grenzen

Een dergelijke buurtwacht omstreden zoals eerder ook al bleek in Den Haag toen de As Soennah moskee, enigszins triomfalistisch, aankondigde mee te doen met de buurtwacht tijdens oud en nieuw. Daarbij werd, net als nu, van shariapolitie gesproken. Waar dus enerzijds een buurtwacht in Whitechapel probeert het gedrag van mensen in de openbare ruimte te surveilleren en te reguleren door een soort eigenstandige moslim straatpatrouille, proberen politieke partijen, in dit geval de PVV, eveneens het gedrag van mensen in de openbare ruimte te surveilleren en te reguleren door een secularistische (en in dit geval van anti-islamitische) patrouille in het parlement en in de media. Daartussen zitten in in ieder geval het bestuur van het stadsdeel en de East-London moskee die ieder op hun manier proberen de grenzen van het publieke domein te bewaren met iets minder nadruk op ‘identity politics’ en iets meer op de kunst van het samenleven.

Update 2:
Er is een nieuwe video opgedoken van deze mannen, waarin te zien is hoe ze een man benaderen en roepen: ‘dirty, bloody fag’. Zie Secular Europe.

Update 3:

Inmiddels heb ik hier in Londen met iemand gesproken die enkele dagen per week werkt in die buurt waar de filmpjes zich afspelen; ook op die bewuste dagen. Hij zegt zelf er nooit iets van gemerkt te hebben van een dergelijke patrouille. Niettemin is het wel duidelijk dat er in die buurt gefilmd is waar deze persoon ook werkt iets wat hij ook niet heeft gemerkt. Deze persoon houdt zelf rekening met een een actie van losgeslagen jongeren die wellicht serieus zijn, maar misschien ook wel een grap willen uithalen. Als ze serieus zijn, zo stelt mijn gesprekspartner, dan is het wel vreemd. Op deze manier scheppen ze immers vooral afkeur en een slecht imago, terwijl het er ook te amateuristisch uit zou zien voor een doelbewuste publicitaire actie. Wat het ook moge zijn, is mijn stelling, we dienen niet zomaar klakkeloos aan te nemen wat we op die filmpjes denken te zien. Er blijven teveel vragen over.

Update 4:

Zondag 20 januari is één van de mannen gearresteerd in Acton; zo’n veertig minuten van Whitechapel (met de metr0) . Na de arrestatie van deze 22-jarige man, heeft maandag 21 januari een 19-jarige man zich gemeld bij een politie-bureau in Oost-Londen. Ze zijn ge-arresteerd vanwege verstoring van de openbare orde en, hangende het onderzoek, vrijgelaten. Intussen heeft Anjem Choudary, leider van het radicale Islam4Uk de voorbeeld organisatie voor o.a. Sharia4Belgium, zijn steun uitgesproken voor de twee mannen.

4 comments.

Moslims & Onderzoek: Van Survey naar Surveillance?

Posted on January 17th, 2013 by martijn.
Categories: anthropology, ISIM/RU Research, Islam in the Netherlands, Method, Notes from the Field, Public Islam, State of Science.

In november kwam het SCP rapport Moslim in Nederland uit. Ik had het voorrecht om in dit rapport een reflectie-hoofdstuk te mogen schrijven en heb die kans aangegrepen om enerzijds kritisch te reflecteren op het onderzoek en de onderzoeksresultaten en anderzijds een kritisch licht te laten schijnen over de stand van zaken over onderzoek naar moslims in Nederland. Daarbij had ik volledig de vrije hand en dat siert de makers van dit rapport, Mieke Maliepaard en Merove Gijsberts. Het rapport geeft een grillig en soms tegenstrijdig beeld van moslims in Nederland en doet dat op een veel verfijndere manier dan gebruikelijk is in veel Europese surveys.

De laatste jaren is er heel wat onderzoek verschenen, onder meer van mijn hand, maar ook van anderen. Over het algemeen heel degelijk onderzoek. Maar dat onderzoek en de daarbij behorende media-aandacht brengt wel enkele zaken aan het licht die voor zowel media als voor onderzoekers de moeite waard zijn om eens nader te bekijken. Ik ga niet uit van het rapport zelf, maar van de reacties uit mijn onderzoeksgroep (en anderen) over dat rapport.

Vraagtekens bij de intenties

Er verschijnt nogal wat statistisch en kwalitatief onderzoek naar moslims en/of migranten in Nederland. Na het rapport Moslim in Nederland kwam eind 2012 ook nog het Jaarrapport Integratie (CBS) uit en een rapport over de sociaal-culturele integratie (SCP). Hiervoor was minder aandacht aangezien het ‘Marokkanenprobleem’ alles naar de achtergrond verdreef. Toen het SCP onderzoek Moslim in Nederland uit kwam verzuchtte één van mijn ‘volgsters’ op Twitter:

Steeds meer moslims van de tweede geneartie gaan naar de moskee. Dat is één van de conclusies uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. […] En wat wil dat zeggen? Jammer genoeg krijg je vaak negatief gevoel bij dit soort berichten. Wat is de intentie van dit onderzoek?

Op mijn vraag aan haar waarom ze er een negatief gevoel bij krijgt, antwoordt ze:

Na de vele negatieve berichten over de Islam etc zal dit geen welgemeend initiatief zijn. Bijhouden van de islam groei in Nderland? Ik verwees haar naar het rapport zelf en naar mijn eigen hoofdstuk daarin en ze stelde Waarom nou weer de islam? Wat zijn de bedoelingen van dit onderzoek? Bang voor potentiële terroristen? En dat soort vragen draaien er door mijn hoofd bij het lezen of horen hiervan. Gezien de negativiteit van de afgelopen jaren zie ik niet meteen het positieve hiervan in. Vandaar mijn uitspraak….

Deze reacties staan niet op zichzelf. In mijn onderzoekskring van meer religieus-politiek activistische moslims (waar de desbetreffende dame op Twitter geen onderdeel van uitmaakt) worden voortdurend dit soort opmerkingen gemaakt en vraagt men zich soms ook af of onderzoekers niet van de AIVD zijn. Anderen reageren onverschillig maar zetten toch ook zo hun vraagtekens bij de politieke motieven achter al het onderzoek.
En dat is ook niet zo vreemd.

Zoals ik al schreef in mijn hoofdstuk in het SCP rapport lijkt de categorie ‘moslims’ te zijn verworden tot een politieke categorie waarmee ‘iets’ moet gebeuren. Vooral na 2001 en 2004 is er een enorme hausse gekomen aan onderzoek over mogelijke radicalisering en staat de discussie over islam steeds meer in het teken van geweld en mogelijke dreigingen. De relatie tussen onderzoek en probleemcategorieën in de samenleving is een aloude, die ook niet alleen betrekking heeft op moslims. In het bijzonder statistisch onderzoek heeft haar wortels in de behoefte van natie-staten om haar bevolking in kaart te brengen, te analyseren en vervolgens te reguleren. Maar natuurlijk is niet alleen de overheid belanghebbende bij onderzoek. Ook zelforganisaties, media, politici maken er gebruik van. Dat doen ze soms op manieren die voorbij gaan aan de intenties van de onderzoekers en hun onderzoeksresultaten.

Moslims tellen: integratie, religie en veiligheid

Door middel van onderzoek kan de complexiteit van het dagelijks leven worden vertaald in concrete, telbare variabelen die informatie opleveren over bepaalde verschijnselen, ontwikkelingen en (causale) verbanden. Maar dit gebeurt natuurlijk niet buiten een politieke context om. Het is niet voor niets dat veel onderzoek in Europa gaat over de wisselwerking tussen integratie, religie en veiligheid. Binnen dit onderzoek staan dan vaak ook nog eens  de problemen centraal die de Nederlandse staat heeft met moslims en migranten; vaak vertaald als ‘problemen van de Nederlandse samenleving met moslims’. En als dat niet centraal staat (er is immers nog wel meer te onderzoeken dan dat) dan is dat wel wat er in de pers uitgehaald wordt waarbij allerlei nuanceringen verdwijnen en journalisten vaak problemen hebben met het onderscheid tussen correlatie, kans en causaliteit. Zo werkt nieuws natuurlijk ook; een bericht moet nieuwswaardig zijn en wat dat wel of niet is, wordt mede bepaald door de politieke context.

Daarbij is de journalistiek vaak op zoek naar extremen. Ter verduidelijking een voorbeeld dat niet betrekking heeft op dit onderwerp. In mei vorig jaar vroeg een journalist van de Volkskrant naar leerlingen die met de voorbereiding op hun eindexamen bezig waren: ‘Liefst lui of juist zeer geordend’. Dit is zo ongeveer hetzelfde als aan een moslim prediker vragen: bent nu nog steeds radicaal of juist gematigd geworden? Men zoekt naar extremen waarbij het erop lijkt dat lui / geordend of gematigd / radicaal de opposities zijn die er daadwerkelijk toe doen. Iets dergelijks zien we ook terug in de discussie over integratie naar aanleiding van de recente rapporten van het SCP en het CBS. We willen graag weten hoe religieus die moslims nou eigenlijk zijn. Dat willen we overigens ook weten van christenen, maar de politieke context daarvan is toch een andere.

Het panopticon

Het samenspel tussen politiek, beleid, media en onderzoek lijkt te leiden tot een soort panopticon. Dit is een koepelgevangenis waarbij gevangenen de gevangenisbewaarder niet kunnen zien, maar wel voortdurend het vermoeden hebben dat een onzichtbare bewaker hen in de gaten houdt. Of die bewaker er nu is of niet, door het gevoel voortdurend gesurveilleerd te worden passen de gevangenen hun gedrag aan zodat het in overeenstemming is met de reglementen van de gevangenis.

De wisselwerking en de nauwe relatie tussen politiek, beleid, media en onderzoek zorgt ook voor een panopticon. Het gaat er niet om dat het slecht onderzoek zou zijn (dat is het niet) of dat de media alleen negatief berichten over moslims (dat is niet het geval) of dat beleid wel of niet stigmatiserend zou zijn. Het gaat erom, en dat blijkt ook de eerder genoemde reacties, dat moslims in ieder geval het gevoel hebben dat er continue op hen wordt gelet, dat ze gespreksonderwerp zijn en dat er definities en tegenstellingen worden opgelegd. En dat hen direct of indirect gevraagd wordt daden van anderen die ook als moslim worden aangemerkt te verklaren, er verantwoording voor te nemen en er afstand van te nemen.

Dat laatste is ook precies wat er gebeurt. Zo wordt ook in veel islamitische gezinnen verwezen naar salafisme als radicaal. Een ander voorbeeld is de recente discussie tussen Said el Hajji en Mohammed Cheppih naar aanleiding van een preek van de laatste. (Preek Cheppih, Open Brief El Hajji, Reactie Cheppih, Reactie El Hajji). Waar Said el Hajji in een open brief aan Mohammed Cheppih de gesloten van de ‘Marokkaanse’ opvoeding en het gebrek aan experimenteerruimte ter discussie stelde en pleitte voor vrijheid én verantwoordelijkheid, reageerde de laatste met een pleidooi voor meer tolerantie en insluiting. Beiden hanteren hier een seculier-liberaal perspectief met opmerkelijk weinig aandacht voor uitsluiting. Beiden lijken te denken en te reageren vanuit een homogeen cultuurbegrip waarbij de Islam staat tegenover de Marokkaanse cultuur en beide ook tegenover de Nederlandse samenleving worden gezet. Waarbij Cheppih wel de islam wil behouden en bevorderen, ook in de opvoeding, wil Said El Hajj juist een ‘democratische opvoeding’ en valt hij Cheppih aan op zijn klaarblijkelijk behoudend geachte opvattingen.

Het idee echter dat men zich moet aanpassen en dat er ergens binnen ‘eigen groep’ een probleem zit, lijkt niet ter discussie te staan. Evenmin dat ‘de’ Marokkaanse gemeenschap of ‘de’ moslimgemeenschap hier dus iets mee moet doen. Maar het begint er natuurlijk mee dat beide heren überhaupt reageren op een debat dat wordt gekenmerkt door de term ‘Marokkanenprobleem’. Men voelt zich aangesproken om te reageren en dat is precies zoals een panopticon werkt. Dat Cheppih zich voortdurend aangesproken voelt als ‘enge moslim’ of ‘radicaal’ (en inderdaad ook als zodanig aangesproken wordt) laat ook de surveillance van moslims zien de problemen die men heeft om er aan te ontsnappen. Ik besef dat ik dat schrijf vanuit een geprivilieerde positie: niemand die mij iets doet als ik niet reageer op het debat. Als Marokkaanse Nederlander of moslim zou dat veel moeilijker zijn en zou het consequenties hebben (nemen ze geen afstand?).

Onderzoek naar moslims

Dit alles is zeker niet bedoeld als inhoudelijke kritiek op de verschillende integratie en islamsurveys in Nederland. Temeer omdat de genoemde punten net zo goed gelden voor kwalitatief onderzoek zoals, ja inderdaad, dat van mij. Het roept wel wat vragen op over onderzoek naar moslims. Draagt het onderzoek bij aan bestendiging van bestaande ongelijkheden of juist niet? Is het beeld dat wetenschappers over een verschijnsel produceren eenzijdig? En zeker in een situatie waarin het onderzoeksveld per definitie gepolitiseerd is zoals bij moslims en islam:  wat is de relatie tussen de kennis die we als wetenschappers produceren en ontwikkelingen als politisering van moslims als onderwerp van publiek debat en object van beleid? De hoge identificatie met islam die het SCP vindt, hoeft niet te maken hebben met ervaren negatieve reacties; het is geen reactie daarop. Maar men ervaart dus wel dat men voortdurend onder de loep ligt en dat anderen weer wat van hen moeten. Wanneer we dus aan mensen de vraag stellen ‘Bent u moslim?’ is dat een andere type vraag dan ‘Bent u christelijk’ simpelweg omdat de politieke context ervan anders is en wellicht ook omdat de ervaringen van de respondent anders zijn. Als dat zo is, weten we dan eigenlijk nog wel wat we onderzoeken?

0 comments.

Moslims & Onderzoek: Van Survey naar Surveillance?

Posted on January 17th, 2013 by martijn.
Categories: anthropology, ISIM/RU Research, Islam in the Netherlands, Method, Notes from the Field, Public Islam, State of Science.

In november kwam het SCP rapport Moslim in Nederland uit. Ik had het voorrecht om in dit rapport een reflectie-hoofdstuk te mogen schrijven en heb die kans aangegrepen om enerzijds kritisch te reflecteren op het onderzoek en de onderzoeksresultaten en anderzijds een kritisch licht te laten schijnen over de stand van zaken over onderzoek naar moslims in Nederland. Daarbij had ik volledig de vrije hand en dat siert de makers van dit rapport, Mieke Maliepaard en Merove Gijsberts. Het rapport geeft een grillig en soms tegenstrijdig beeld van moslims in Nederland en doet dat op een veel verfijndere manier dan gebruikelijk is in veel Europese surveys.

De laatste jaren is er heel wat onderzoek verschenen, onder meer van mijn hand, maar ook van anderen. Over het algemeen heel degelijk onderzoek. Maar dat onderzoek en de daarbij behorende media-aandacht brengt wel enkele zaken aan het licht die voor zowel media als voor onderzoekers de moeite waard zijn om eens nader te bekijken. Ik ga niet uit van het rapport zelf, maar van de reacties uit mijn onderzoeksgroep (en anderen) over dat rapport.

Vraagtekens bij de intenties

Er verschijnt nogal wat statistisch en kwalitatief onderzoek naar moslims en/of migranten in Nederland. Na het rapport Moslim in Nederland kwam eind 2012 ook nog het Jaarrapport Integratie (CBS) uit en een rapport over de sociaal-culturele integratie (SCP). Hiervoor was minder aandacht aangezien het ‘Marokkanenprobleem’ alles naar de achtergrond verdreef. Toen het SCP onderzoek Moslim in Nederland uit kwam verzuchtte één van mijn ‘volgsters’ op Twitter:

Steeds meer moslims van de tweede geneartie gaan naar de moskee. Dat is één van de conclusies uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. […] En wat wil dat zeggen? Jammer genoeg krijg je vaak negatief gevoel bij dit soort berichten. Wat is de intentie van dit onderzoek?

Op mijn vraag aan haar waarom ze er een negatief gevoel bij krijgt, antwoordt ze:

Na de vele negatieve berichten over de Islam etc zal dit geen welgemeend initiatief zijn. Bijhouden van de islam groei in Nderland? Ik verwees haar naar het rapport zelf en naar mijn eigen hoofdstuk daarin en ze stelde Waarom nou weer de islam? Wat zijn de bedoelingen van dit onderzoek? Bang voor potentiële terroristen? En dat soort vragen draaien er door mijn hoofd bij het lezen of horen hiervan. Gezien de negativiteit van de afgelopen jaren zie ik niet meteen het positieve hiervan in. Vandaar mijn uitspraak….

Deze reacties staan niet op zichzelf. In mijn onderzoekskring van meer religieus-politiek activistische moslims (waar de desbetreffende dame op Twitter geen onderdeel van uitmaakt) worden voortdurend dit soort opmerkingen gemaakt en vraagt men zich soms ook af of onderzoekers niet van de AIVD zijn. Anderen reageren onverschillig maar zetten toch ook zo hun vraagtekens bij de politieke motieven achter al het onderzoek.
En dat is ook niet zo vreemd.

Zoals ik al schreef in mijn hoofdstuk in het SCP rapport lijkt de categorie ‘moslims’ te zijn verworden tot een politieke categorie waarmee ‘iets’ moet gebeuren. Vooral na 2001 en 2004 is er een enorme hausse gekomen aan onderzoek over mogelijke radicalisering en staat de discussie over islam steeds meer in het teken van geweld en mogelijke dreigingen. De relatie tussen onderzoek en probleemcategorieën in de samenleving is een aloude, die ook niet alleen betrekking heeft op moslims. In het bijzonder statistisch onderzoek heeft haar wortels in de behoefte van natie-staten om haar bevolking in kaart te brengen, te analyseren en vervolgens te reguleren. Maar natuurlijk is niet alleen de overheid belanghebbende bij onderzoek. Ook zelforganisaties, media, politici maken er gebruik van. Dat doen ze soms op manieren die voorbij gaan aan de intenties van de onderzoekers en hun onderzoeksresultaten.

Moslims tellen: integratie, religie en veiligheid

Door middel van onderzoek kan de complexiteit van het dagelijks leven worden vertaald in concrete, telbare variabelen die informatie opleveren over bepaalde verschijnselen, ontwikkelingen en (causale) verbanden. Maar dit gebeurt natuurlijk niet buiten een politieke context om. Het is niet voor niets dat veel onderzoek in Europa gaat over de wisselwerking tussen integratie, religie en veiligheid. Binnen dit onderzoek staan dan vaak ook nog eens  de problemen centraal die de Nederlandse staat heeft met moslims en migranten; vaak vertaald als ‘problemen van de Nederlandse samenleving met moslims’. En als dat niet centraal staat (er is immers nog wel meer te onderzoeken dan dat) dan is dat wel wat er in de pers uitgehaald wordt waarbij allerlei nuanceringen verdwijnen en journalisten vaak problemen hebben met het onderscheid tussen correlatie, kans en causaliteit. Zo werkt nieuws natuurlijk ook; een bericht moet nieuwswaardig zijn en wat dat wel of niet is, wordt mede bepaald door de politieke context.

Daarbij is de journalistiek vaak op zoek naar extremen. Ter verduidelijking een voorbeeld dat niet betrekking heeft op dit onderwerp. In mei vorig jaar vroeg een journalist van de Volkskrant naar leerlingen die met de voorbereiding op hun eindexamen bezig waren: ‘Liefst lui of juist zeer geordend’. Dit is zo ongeveer hetzelfde als aan een moslim prediker vragen: bent nu nog steeds radicaal of juist gematigd geworden? Men zoekt naar extremen waarbij het erop lijkt dat lui / geordend of gematigd / radicaal de opposities zijn die er daadwerkelijk toe doen. Iets dergelijks zien we ook terug in de discussie over integratie naar aanleiding van de recente rapporten van het SCP en het CBS. We willen graag weten hoe religieus die moslims nou eigenlijk zijn. Dat willen we overigens ook weten van christenen, maar de politieke context daarvan is toch een andere.

Het panopticon

Het samenspel tussen politiek, beleid, media en onderzoek lijkt te leiden tot een soort panopticon. Dit is een koepelgevangenis waarbij gevangenen de gevangenisbewaarder niet kunnen zien, maar wel voortdurend het vermoeden hebben dat een onzichtbare bewaker hen in de gaten houdt. Of die bewaker er nu is of niet, door het gevoel voortdurend gesurveilleerd te worden passen de gevangenen hun gedrag aan zodat het in overeenstemming is met de reglementen van de gevangenis.

De wisselwerking en de nauwe relatie tussen politiek, beleid, media en onderzoek zorgt ook voor een panopticon. Het gaat er niet om dat het slecht onderzoek zou zijn (dat is het niet) of dat de media alleen negatief berichten over moslims (dat is niet het geval) of dat beleid wel of niet stigmatiserend zou zijn. Het gaat erom, en dat blijkt ook de eerder genoemde reacties, dat moslims in ieder geval het gevoel hebben dat er continue op hen wordt gelet, dat ze gespreksonderwerp zijn en dat er definities en tegenstellingen worden opgelegd. En dat hen direct of indirect gevraagd wordt daden van anderen die ook als moslim worden aangemerkt te verklaren, er verantwoording voor te nemen en er afstand van te nemen.

Dat laatste is ook precies wat er gebeurt. Zo wordt ook in veel islamitische gezinnen verwezen naar salafisme als radicaal. Een ander voorbeeld is de recente discussie tussen Said el Hajji en Mohammed Cheppih naar aanleiding van een preek van de laatste. (Preek Cheppih, Open Brief El Hajji, Reactie Cheppih, Reactie El Hajji). Waar Said el Hajji in een open brief aan Mohammed Cheppih de gesloten van de ‘Marokkaanse’ opvoeding en het gebrek aan experimenteerruimte ter discussie stelde en pleitte voor vrijheid én verantwoordelijkheid, reageerde de laatste met een pleidooi voor meer tolerantie en insluiting. Beiden hanteren hier een seculier-liberaal perspectief met opmerkelijk weinig aandacht voor uitsluiting. Beiden lijken te denken en te reageren vanuit een homogeen cultuurbegrip waarbij de Islam staat tegenover de Marokkaanse cultuur en beide ook tegenover de Nederlandse samenleving worden gezet. Waarbij Cheppih wel de islam wil behouden en bevorderen, ook in de opvoeding, wil Said El Hajj juist een ‘democratische opvoeding’ en valt hij Cheppih aan op zijn klaarblijkelijk behoudend geachte opvattingen.

Het idee echter dat men zich moet aanpassen en dat er ergens binnen ‘eigen groep’ een probleem zit, lijkt niet ter discussie te staan. Evenmin dat ‘de’ Marokkaanse gemeenschap of ‘de’ moslimgemeenschap hier dus iets mee moet doen. Maar het begint er natuurlijk mee dat beide heren überhaupt reageren op een debat dat wordt gekenmerkt door de term ‘Marokkanenprobleem’. Men voelt zich aangesproken om te reageren en dat is precies zoals een panopticon werkt. Dat Cheppih zich voortdurend aangesproken voelt als ‘enge moslim’ of ‘radicaal’ (en inderdaad ook als zodanig aangesproken wordt) laat ook de surveillance van moslims zien de problemen die men heeft om er aan te ontsnappen. Ik besef dat ik dat schrijf vanuit een geprivilieerde positie: niemand die mij iets doet als ik niet reageer op het debat. Als Marokkaanse Nederlander of moslim zou dat veel moeilijker zijn en zou het consequenties hebben (nemen ze geen afstand?).

Onderzoek naar moslims

Dit alles is zeker niet bedoeld als inhoudelijke kritiek op de verschillende integratie en islamsurveys in Nederland. Temeer omdat de genoemde punten net zo goed gelden voor kwalitatief onderzoek zoals, ja inderdaad, dat van mij. Het roept wel wat vragen op over onderzoek naar moslims. Draagt het onderzoek bij aan bestendiging van bestaande ongelijkheden of juist niet? Is het beeld dat wetenschappers over een verschijnsel produceren eenzijdig? En zeker in een situatie waarin het onderzoeksveld per definitie gepolitiseerd is zoals bij moslims en islam:  wat is de relatie tussen de kennis die we als wetenschappers produceren en ontwikkelingen als politisering van moslims als onderwerp van publiek debat en object van beleid? De hoge identificatie met islam die het SCP vindt, hoeft niet te maken hebben met ervaren negatieve reacties; het is geen reactie daarop. Maar men ervaart dus wel dat men voortdurend onder de loep ligt en dat anderen weer wat van hen moeten. Wanneer we dus aan mensen de vraag stellen ‘Bent u moslim?’ is dat een andere type vraag dan ‘Bent u christelijk’ simpelweg omdat de politieke context ervan anders is en wellicht ook omdat de ervaringen van de respondent anders zijn. Als dat zo is, weten we dan eigenlijk nog wel wat we onderzoeken?

0 comments.

Older » Next Page »