C L O S E R

Egypte en het gelijk van de islambashers

Posted on February 9th, 2011 by martijn.
Categories: Guest authors, Multiculti Issues, Religious and Political Radicalization, Society & Politics in the Middle East.

Guest Author: Roel Meijer

De Nederlandse islambashers, zoals Hans Jansen, moeten de afgelopen twee weken zich achter hun oren hebben gekrabd. Is het dan toch mogelijk dat moslims even vergeten zijn dat ze moslims zijn? Dat ze zo maar in opstand komen tegen een regime? Dat ze niet zoals altijd slaafs de bevelen van machthebbers volgen? Zijn Egyptenaren niet vergeten dat ze a) inherent passief zijn, dom, traditioneel, of nog liever, b) radicaal, haatdragend, antiwesters en gewelddadig? In plaats daarvan zijn de afgelopen twaalf dagen honderdduizenden mensen vreedzaam de straat opgegaan en hebben burgerrechten geëist: transparantie, gelijke rechten, eerlijke verkiezingen en een eind aan corruptie. Rationeler—lees westers volgens de islambashers—kan het niet.

Maar gelukkig duurde het niet lang of de critici hadden een verklaring voor dit merkwaardige fenomeen dat al hun vaststaande ideeën over moslims bevestigde. De demonstraties zijn geen inleiding tot hervormingen, maar een voorbode van een islamitische revolutie die moet leiden tot het aan de macht komen van de politieke islam, vertegenwoordigd door de Moslim Broederschap, die gezien wordt als de bron van het islamitische terrorisme. Daarmee waren de gebeurtenissen weer makkelijk te duiden in het apocalyptische wereldbeeld van de islamhaters die de islam zien als het pure kwaad, de antithese van het verlichtingsideaal dat de demonstranten eigenlijk vertegenwoordigden.

Eigenlijk spreken die islamhaters zichzelf op fundamentele wijze tegen. Hun gedachtegang is namelijk fundamenteel in tegenspraak met het zichzelf toegeëigende monopolie van de islamhaters op verlichting, namelijk dat je open staat voor nieuwe informatie en niet alles meteen in een goed-kwaad sjabloon plaatst. In plaats daarvan houden ze er een soortgelijke redenering op na als die van Mubarak: mij of de chaos. In feite stellen zij zich aan de kant van de autoritaire staat. Tegelijkertijd is dit ook de redenatie van Israel, die alleen interesse toont voor regimes in de regio die het vredesverdrag naleven; wat ze doen met de eigen bevolking is verder van weinig belang.

In het wij-zij beeld van de islamhaters komt het Westen op voor democratie en kent alleen het Westen een echte democratische gezindheid. En ook dat is niet meer dan een leeg cliché. De ondersteuning van de betogers door Barack en de eis voor het onmiddellijke vertrek van Mubarak is slechts in schijn een verdediging van de democratie. Daarvoor zijn de westerse belangen voor het voortbestaan van dit regime te groot. Hoe langer Mubarak blijft zitten, hoe groter zal de overwinning lijken als hij eenmaal vertrekt. Het is echter zonneklaar dat de Egyptische militairen hun lucratieve activiteiten evenals hun beleid ten opzichte van de Verenigde Staten en Israel zullen voortzetten. De militairen zullen immers hun belangen in de economie (door sommigen geschat op 40 procent van BNP) en hun inkomsten uit de VS, 1,3 miljar dollar, niet snel laten schieten.

Als reactie hierop zullen islamitische extremisten de kop weer opsteken, aanslagen plegen en chaos en ellende verspreiden. Iedereen kan weer opgelucht adem halen. De islambashers hebben hun gelijk gehaald dat de islam niet deugt en veranderingen onmogelijk zijn. De Egyptische militairen hebben het Westen ervan overtuigd dat zij het enige alternatief zijn voor de chaos. De westerse regeringen zullen zeggen dat ze geen andere keuze hebben dan deze regimes te ondersteunen. De oude Oriëntalistische clichés over de islam en het Midden-Oosten zijn weer in ere hersteld.

Dit zou jammer zijn, niet alleen omdat de Egyptenaren beter verdienen, maar vooral omdat de geschiedenis anders had kunnen lopen. In het positieve scenario is het heel goed mogelijk dat er nieuwe leiders voortkomen uit de demonstraties die niet gericht zijn op een islamitische oplossing. Daarvoor zijn er aanwijzingen genoeg. Bij geen van de protestgolven van het afgelopen decennium waren de Moslim Broeders sterk aanwezig. Dit gold voor de steundemonstraties aan de tweede Palestijnse intifada, de kifaya-beweging van 2004 en de arbeidersstakingsgolven in 2008.

Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de parlementsverkiezingen van 2005, waarbij de Moslim Broederschap 88 van de 166 kandidaten won (van 444 zetels), het hoogtepunt was van de populariteit van de MB. Hoewel uit alle verslagen van de activiteiten van die leden in het parlement blijkt dat ze op allerlei terreinen actief waren en met wetsvoorstellen kwamen om burgerrechten te verbeteren en grotere controle wilden uitoefenen op de politiek van de regering, is deze tactiek uiteindelijk mislukt.

Dit is niet zo verwonderlijk. Uit allerlei aanwijzingen blijkt dat de islamistische beweging op zijn retour is. De laatste decennia zijn de tekortkomingen van de islamistische beweging duidelijk aan het licht gekomen. Bij gebrek aan een programma en een wezenlijke hervorming van de maatschappij was de Moslim Broederschap gedwongen steeds meer politieke ideeën uit het Westen over te nemen en verwaterde haar oorspronkelijke ideeëngoed. Een islamitische staat ging overboord, de toepassing van de shari’a bleek ingewikkelder dan men dacht en het toepassen van geweld was al veel eerder geen succesformule gebleken. De jihadisten spelen in dit verhaal dan ook geen enkele noemenswaardige rol.

De betogingen van de afgelopen tijd leken dat beeld te bevestigen. Jammer dat de islambashers graag hun eigen vijanden in stand willen houden en dat de belangen van het Westen zelden parallel lopen met die van de Arabische bevolking. Iedereen was eigenlijk wel toe aan iets anders. De Egyptische facebook generatie had juist een aardige combinatie weten te vinden tussen individualisme en flashmobs, prudentie en duivelse moed, rationalisme en pathos.

Roel Meijer is docent moderne geschiedenis van het Midden-Oosten aan de Radboud Universiteit, afdeling Islam en Arabisch, en senior onderzoeker aan Clingendael, Hij is redacteur van de bundel Global Salafism: Islam’s New religious Movement (New York, Columbia UP, 2009), en samen met Edwin Bakker, redacteur van The Muslim Brotherhood in Europe: Burdens of the Past, Challenges of the Future (Hurst, verschijnt later dit jaar)

Noot: In samenwerking met het Soeterbeeck programma houdt de afdeling Islam en Arabisch van de Radboud Universiteit Nijmegen op donderdag 10 februari van 12.45 – 13.45 een actualiteiten college over de crisis in Egypte.

0 comments.